بیماری دیفتری چیست؟ علائم و روش‌های درمان آن

زمان مطالعه این مطلب: 4 دقیقه

بیماری دیفتری (Diphtheria) نوعی بیماری عفونی است که یک باکتری به نام Corynebacterium diphtheriae موجب بروز آن می‌شود. علائم بیماری دیفتری به دلیل تأثیر باکتری بیماری زا بر مخاط دهان و بینی و به صورت مشکلات تنفسی و بلع ظهور خواهد کرد. در این مقاله مجله سلامت کیوان قصد داریم درباره علائم بیماری دیفتری و روش درمان آن توضیح بدهیم.

بیماری دیفتری چیست؟

بیماری دیفتری یک بیماری عفونی باکتریایی است که Corynebacterium Diphtheriae عامل ایجاد آن محسوب می‌شود. عامل این بیماری باکتری آزادی است که سمی در غشای مخاطی گلو و بینی تولید کرده و موجب شکل ‌گیری بافتی خاکستری رنگ در آنها می‌شود.

علل ایجاد علائم بیماری دیفتری

مناطقی با آب‌ و هوای گرم بستر مناسبی برای زندگی باکتری کورین ‌باکتریوم دیفتری هستند. مبتلایان به بیماری دیفتری در چنین شرایط آب و هوایی شاهد بروز زخم‌های پوستی می‌شوند. چنانچه این افراد تماس پوستی با اطرافیان (تماس فرد به فرد) داشته باشند، عامل بیماری دیفتری را منتقل می‌کنند. عطسه و سرفه نیز دو عامل مهم انتقال باکتری بیماری دیفتری به افراد سالم است.

علاوه بر این، اشیایی که مبتلایان به دیفتری از آن استفاده کرده‌اند، عامل انتقال باکتری کورین باکتریوم دیفتری خواهند بود. برای مثال اگر فرد بیمار به فنجان، دستمال کاغذی و موبایل دست بزند و پس از آن فرد سالمی از همان وسایل استفاده کند، باکتری وارد بدن او خواهد شد.

این نکته قابل ذکر است که اگر فرد بیماری علائم اولیه‌ای نداشته باشد، تا 6 هفته پس از ابتلا ناقل بیماری دیفتری خواهد بود. باکتری بعد از ورود به بدن فرد سالم، سمومی آزاد می‌کند که با جریان خون به گلو، راه‌های تنفسی، عضله قلب و بینی می‌رود. از همان زمان است که علائم بیماری دیفتری ظاهر خواهند شد.

افراد تحت خطر بیماری دیفتری

این سؤال وجود دارد که چه کسانی در اثر ابتلا به بیماری دیفتری آسیب بیشتری می‌بینند؟ شاید تعجب کنید، اما بهتر است بدانید که حتی کشور آمریکا هم تا پیش از انجام واکسیناسیون با مرگ تعداد زیادی از کودکان مبتلا به دیفتری مواجه بود. اما در حال حاضر نرخ مرگ و میر در قاره اروپا و آمریکا به حداقل رسیده است. محققان علم پزشکی اعلام کرده اند در کشورهای در حال توسعه، کودکان زیر 5 سال و افراد بالای 60 سال در معرض خطر ابتلا به دیفتری هستند.⁽¹⁾ علاوه بر این، افرادی در معرض افزایش خطر ابتلا به دیفتری هستند که:

• به طور کامل واکسیناسیون را انجام نداده‌اند.
• اختلالات سیستم ایمنی مانند ایدز دارند.
• در شرایط غیر بهداشتی یا شلوغ زندگی می‌کنند.

علائم بیماری دیفتری

سال‌هاست که در مورد رفع علائم بیماری دیفتری و کاهش مبتلایان تحقیقات گسترده‌ای انجام شده و نتایج آن به صورت عملی اجرا شده است. اما در صورت عدم درمان، دیفتری می‌تواند منجر به موارد زیر شود:

• مشکلات تنفسی: باکتری عامل دیفتری سمی تولید می‌کند. این سم از طریق خون به بافت سیستم تنفسی (معمولاً بینی و گلو) رفته و آسیب می‌رساند. تجمع سلول‌های مرده، باکتری‌ها و سایر مواد مسبب ایجاد همان غشایی است که راه تنفس و بلعیدن را مسدود می‌کند.
• آسیب قلبی: سم دیفتری از طریق جریان خون پخش شود. علاوه بر سیستم تنفسی به سایر بافت‌های بدن آسیب می‌رساند. به عنوان مثال، می‌تواند عضله قلب را هدف قرار داده و باعث ایجاد عوارضی مانند التهاب عضله قلب (میوکاردیت) می‌شود. آسیب قلبی ناشی از میوکاردیت ممکن است خفیف یا شدید باشد. اما در بدترین حالت، میوکاردیت می‌تواند منجر به نارسایی قلبی و مرگ ناگهانی شود.
• آسیب عصبی: سم تولیدی باکتری کورین باکتریوم دیفتری می‌تواند باعث آسیب عصبی نیز بشود. اهداف معمولاً اعصابی هستند که به گلو می‌رسند، جایی که هدایت عصبی ضعیف ممکن است باعث مشکل در بلع شود. علاوه بر این، اعصاب بازوها و پاها نیز ممکن است ملتهب و باعث ضعف عضلانی شوند. گفتنی است که اگر سم دیفتری به اعصاب کنترل کننده ماهیچه‌های مورد استفاده در تنفس آسیب برساند، باعث فلج شدن آنها خواهد شد.

محققان علم پزشکی بر این باورند که علائم بیماری دیفتری اغلب در عرض 2 تا 5 روز پس از بروز عفونت ظاهر می‌شوند.⁽²⁾ برخی از افراد هیچ علامتی را تجربه نمی‎کنند، اما برخی دیگر علائم خفیفی دارند که مشابه علائم سرماخوردگی است. بارزترین و رایج ترین علامت دیفتری عبارتند از:

• تب و لرز
• تورم غدد در گردن
• سرفه
• گلو درد
• دشواری در بلعیدن آب دهان
• گرفتگی صدا
• ضعف

در صورتی که بیماران روش‌های درمانی را نادیده بگیرند، با شدت علائمی مانند موارد زیر مواجه خواهند شد:

• مشکل در تنفس یا بلع
• تغییرات در بینایی
• لکنت زبان

افرادی که بهداشت را به خوبی رعایت نمی‌کنند یا در یک منطقه گرمسیری زندگی می‌کنند، با احتمال بیشتری به دیفتری مبتلا می‌شوند و معمولاً زخم و قرمزی در پوست خود دارند.

پیشگیری از دیفتری

آنتی بیوتیک‌ها داروهای مناسب پیشگیری از دیفتری است. واکسن DTaP برای کودکان از 2 ماهه تا 6 ساله و واکسن Tdap برای نوجوانان و بزرگسالان استفاده می‌شود.

تشخیص بیماری دیفتری

پزشک هنگام ویزیت افراد مبتلا به دیفتری، غدد لنفاوی آنها را بررسی می‌کنند. اگر در گلو و ناحیه لوزه‌ها پوشش خاکستری رنگ دیده شود و نتیجه کشش این بافت وجود باکتری کورین باکتریوم دیفتری را ثابت کند، داروهای رفع علائم بیماری دیفتری تجویز می‌شود. البته پرونده پزشکی این افراد در قطعیت نظر پزشک تأثیر قابل توجهی دارد.

درمان و رفع علایم بیماری دیفتری

دیفتری یک بیماری جدی است، بنابراین پزشک تلاش می‌کند علائم بیماری دیفتری بیمار را سریع رفع کند.

اولین مرحله درمان با تزریق آنتی توکسین است. این دارو برای مقابله با سم تولید شده توسط باکتری استفاده می‌شود. برای این منظور دوزهای کمی از آنتی توکسین را به بیمار داده و به تدریج مقدار آن را افزایش می‌دهد. علاوه بر آنتی توکسین، آنتی بیوتیک‌هایی مانند اریترومایسین یا پنی سیلین نیز برای رفع عفونت تجویز و استفاده می‌شود.

در طول درمان، ممکن است پزشک از بیمار بخواهد که در بیمارستان بماند تا از انتقال عامل بیماری زا به دیگران جلوگیری شود. علاوه بر این، گاهی برای اطمینان برای اطرافیان بیمار آنتی بیوتیک تجویز می‌کند تا مانع از رشد باکتری در بدن آنها شود.

جمع‌ بندی

باکتری کورین باکتریوم دیفتری عامل ایجاد بیماری دیفتری است. حلق، بینی، عضلات قلب و اعصاب موجود در مسیر تنفسی آلوده می‌شوند. آنتی توکسین، اریترومایسین یا پنی سیلین در مرحله اولیه درمان تجویز می‌شود. کودکان زیر 5 سال و افراد مسن بالای 60 سال بیشتر از افراد دیگر تحت تأثیر عوارض بیماری دیفتری هستند.