ضربه مغزی چیست؟ + علائم و درمان

زمان مطالعه این مطلب: 7 دقیقه

سقوط و تصادفات رانندگی دو عامل اصلی آسیب‌های مغزی (TBIs) هستند. وقتی سر ضربه شدیدی ببیند، مغز شما به جمجمه برخورد می‌کند. این ضربه می‌تواند باعث آسیب مغزی شود. ضربه مغزی شایع‌ترین نوع TBI است.

در این نوشته از مجله سلامت کیوان بررسی می‌کنیم که ضربه مغزی چیست و چه علت‌ها و علائمی می‌تواند داشته باشد. همچنین توضیح می‌دهیم که این مشکل چطور تشخیص داده می‌شود و راه درمان آن چیست. با ما همراه باشید.

ضربه مغزی چیست؟

آسیب مغزی تروماتیک یا TBI ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که ضربه‌ای به سر وارد شود. آسیب می‌تواند نافذ باشد، مثل زخم ناشی از یک جسم سخت، یا سطحی باشد، مثل ضربه به سر در تصادف رانندگی.

صدمات تروماتیک مغزی از نظر شدت متفاوت هستند. بهبودی بسیاری از افراد از TBI در عرض چند روز رخ می‌دهد و اشکال شدیدتر ضریه می‌تواند باعث آسیب دائمی مغز یا حتی مرگ شود.

چه کسانی ممکن است دچار ضربه مغزی شوند؟

هر کسی ممکن است TBI را تجربه کند، اگرچه آسیب مغزی تقریبا 80٪ اوقات برای مردان اتفاق می‌افتد. ضربه مغزی همچنین در بین افراد بالای 65 سال شایع‌تر است. افراد در این گروه سنی بیشتر مستعد از دست دادن تعادل، افتادن و ضربه به سر هستند. اما حتی نوزادان نیز می‌توانند در اثر حوادثی مثل افتادن از تخت، یا به ندرت در اثر سوء استفاده، TBI را تجربه کنند.

افرادی که در مشاغل خاصی فعالیت می‌کنند در معرض خطر بیشتری برای TBI هستند، از جمله:

• ورزشکاران (اعم از تفریحی و حرفه‌ای).
• کارگران ساختمانی.
• مشاغل فنی و مهندسی
• پلیس و نیروی انتظامی.

انواع ضربه مغزی چیست؟

شدت آسیب به سر بر اساس عوامل مختلفی مثل از دست دادن هوشیاری، علائم عصبی خاص که در زمان آسیب رخ داده است، از دست دادن حافظه، و ناهنجاری در CT سر یا  MRI  مغز تعیین می‌شود. .

چندین نوع و درجه مختلف از ضربه مغزی TBI وجود دارد:

ضربه مغزی خفیف

شایع ترین نوع از ضربه مغزی نوع خفیف آن است. از هر چهار TBI در هر سال، سه مورد ضربه مغزی خفیف است. این mTBI ها می‌توانند شامل تغییرات مختصری در هوشیاری مثل احساس “گیج شدن” یا از دست دادن هوشیاری برای کمتر از 30 دقیقه باشند. افرادی که دچار mTBI می‌شوند ممکن است حدود یک روز سردرگمی و گیجی را تجربه کنند که با مشکلات توجه یا حافظه متفاوت است.

ضربه مغزی متوسط: این نوع آسیب سر با از دست دادن هوشیاری برای بیش از 30 دقیقه اما کمتر از یک روز همراه است. سردرگمی و گیجی می‌تواند تا یک هفته ادامه داشته باشد.

ضربه مغزی شدید: افراد مبتلا به این نوع آسیب به سر بیش از یک روز کامل هوشیاری خود را از دست می‌دهند. این آسیب‌ها معمولاً با تغییراتی در CT سر یا MRI مغز همراه هستند.

ضربه مغزی بدون عارضه: صرف نظر از درجه خفیف، متوسط ​​یا شدید، CT سر یا MRI  مغز طبیعی است.

ضربه مغزی پیچیده: CT سر یا MRI مغز تغییراتی مانند خونریزی را نشان می‌دهد.

ضربه مغزی بسته: اکثر TBI ها بسته هستند.  بسته به این معنی است که یک نیروی خارجی باعث ایجاد ضربه یا تکان به سر می‌شود که به جمجمه نفوذ نکرده است. این ضربه به مغز آسیب می‌رساند و باعث تورم آن می‌شود.

ضربه مغزی باز: پزشکان ممکن است TBI باز را یک TBI نافذ بنامند. این آسیب زمانی رخ می دهد که گلوله، چاقو یا چیز دیگری از جمجمه عبور کند. اگر جسم وارد مغز شود، مستقیماً به بافت مغز آسیب می‌رساند.

غیر تروماتیک: این TBI همچنین به عنوان یک آسیب مغزی هیپوکسیک آناکسی نیز شناخته می‌شود. برخی از TBI ها ناشی از تروما نیستند. آنها می‌توانند ناشی از سکته مغزی، تشنج و حوادثی مثل خفگی و غرق شدن و تجربه‌های نزدیک به مرگ باشند. این حوادث باعث می‌شود اکسیژن (هیپوکسی مغزی) به مغز نرسد.

علت ضربه مغزی چیست؟

هنگامی که ضربه شدید و سختی به سر شما وارد شود، مغز شما ممکن است تغییراتی را در مصرف مواد شیمیایی و انرژی به عنوان راهی برای جبران آسیب تجربه کند. این تغییرات می‌تواند منجر به سردرد، حساسیت به نور، صدا و گیجی شود. در TBI های خفیف، این تغییرات کوتاه است و به طور دائمی به مغز آسیب نمی‌رساند. با این‌حال، در صدمات شدیدتر، این تغییرات می‌تواند طولانی‌تر و منجر به آسیب به سلول‌های مغز شود. این اثرات می‌تواند باعث تورم مغز و انبساط در داخل جمجمه شود. تورم می‌تواند حتی منجر به آسیب مغزی بیشتر شود.

نزدیک به نیمی از موارد بخش اورژانس برای TBI ها، در فصل پاییز است. افراد بالای 65 سال و کودکان زیر 17 سال بیشترین آمار صدمه مغزی بر اثر سقوط را دارند.

علل دیگر می‌توانند عبارت از موارد زیر باشند:

• خشونت خانگی، تجاوز، کودک آزاری
• جراحات سخت
• تصادفات

علائم ضربه مغزی چیست؟

علائم آسیب تروماتیک به مغز (TBI) بسته به شدت آسیب متفاوت است. یک علامت کلیدی از دست دادن هوشیاری (بیهوش شدن) پس از ضربه است. برخی از افراد برای چند دقیقه احساس گیجی می‌کنند و برخی دیگر برای مدت طولانی واکنشی نشان نمی‌دهند ( کما یا حالت نباتی پایدار).

افراد مبتلا به TBI خفیف می‌توانند چندین علامت مختلف داشته باشند که بیشتر آنها بلافاصله پس از آسیب سر یا روزهای بعد از آسیب رخ می‌دهد. گاهی اوقات افراد تا زمانی که به مدرسه یا محل کار برنگردند، شدت یک علامت را احساس نمی‌کنند.

علائم ضربه مغزی عبارتند از:

• تغییر رفتار یا خلق و خو
• گیجی یا مشکلات حافظه
• تشنج
• گشاد شدن مردمک‌ها یا تاری دید
• سرگیجه، غش یا خستگی
• سردرد
• حالت تهوع و استفراغ
• بی قراری
• حساسیت به نور و بو
• لکنت زبان.

همچنین نوزادان و کودکان مبتلا به TBI ممکن است این علائم را داشته باشند:

• آرام نشدن، بی وقفه گریه کردن
• خودداری از خوردن یا نوشیدن.

ضربه مغزی چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشک شما را معاینه می‌کند و در مورد علائم از شما می‌پرسد. او همچنین در مورد علت آسیب از شما سوال می‌کند. بسته به شدت آسیب و علائم، ممکن است ملزم به انجام موارد زیر شوید:

• ارزیابی عصبی: یک متخصص مغز و اعصاب، حافظه، تفکر، عملکرد حرکتی (تعادل، واکنش‌ها و هماهنگی) و عملکردهای حسی (شنوایی و بینایی) را بررسی می‌کند.
• تست‌های تصویربرداری: سی تی اسکن یا ام آر آی، خونریزی و تورم مغز را بررسی می‌کند.
• آزمایش خون: Banyan Brain Trauma Indicator (BTI)  به دنبال پروتئین‌هایی در خون شما می‌گردند که نشان دهنده ضربه مغزی یا TBI خفیف است.

درمان ضربه مغزی

افراد مبتلا به TBI خفیف تا متوسط ​​ممکن است با حداقل مراقبت‌های لازم درمان شوند. این مراقبت‌ها ممکن است شامل یک دوره استراحت کوتاه از ورزش، مدرسه یا محل کار باشد. علائم باید ظرف چند هفته بهبود یابد. برای TBI شدید، افراد اغلب به مراقبت‌های بیمارستانی و درمان‌های کامل‌تری نیاز دارند.

برای همه درجات TBI، درمان‌ها ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• مشاوره برای حمایت عاطفی: بسیاری از افراد در مورد بهبودی خود استرس و نگرانی دارند. آنها ممکن است متوجه شوند که بازگشت به کار و سرگرمی‌های معمول دشوارتر از آنچه پیش بینی می‌کردند شده است. بنابراین، مشاوره اغلب همراه با سایر درمان‌های پزشکی بسیار مفید است.
• جراحی: برای درمان خونریزی در مغز (خونریزی داخل جمجمه‌ای) یا کاهش فشار ناشی از تورم مغز
• توانبخشی: توانبخشی شامل کاردرمانی و گفتار درمانی است.
• استراحت: در مورد مدت زمان استراحت پس از TBI با پزشک خود صحبت کنید. بسته به نوع  TBI، برخی ممکن است نیاز به استراحت 1 تا 2 روزه قبل از بازگشت به فعالیت‌های معمول خود داشته باشند. اما صدمات شدید سر ممکن است به دوره‌های طولانی‌تری از استراحت نیاز داشته باشد.

در مورد آسیب‌های خفیف‌تر سر، گاهی اوقات اگر افراد پس از آسیب سر خود برای مدت طولانی استراحت کنند، ممکن است بازگشت به محل کار، مدرسه و سایر فعالیت‌های روزمره برای آنها مشکل‌تر شود. در حالیکه در مورد آسیب‌های شدیدتر، بازگشت زودهنگام به فعالیت‌ها می‌تواند علائم را بدتر کند. برای دریافت توصیه‌های خاص با پزشک خود مشورت کنید.

عوارض ضربه مغزی چیست؟

ضربه مغزی متوسط ​​یا شدید می‌تواند باعث آسیب دائمی به مغز و ناتوانی در افراد شود. همچنین افراد مبتلا به ضربه مغزی در معرض ابتلا به عوارض ضربه مغزی از جمله موارد زیر هستند:

• اضطراب، افسردگی و اختلال استرس پس از سانحه (PTSD)
• خونریزی مغزی
• تشنج (صرع).
• در موارد نادر، صدمات شدید سر یا داشتن چندین TBI متوسط ​​تا شدید می‌تواند خطر ابتلا به بیماری آلزایمر، زوال عقل یا اختلالات حرکتی را در آینده افزایش دهد.
• آنسفالوپاتی تروماتیک مزمن یا CTE. این وضعیت زمانی اتفاق می‌افتد که فردی مثل ورزشکاران حرفه‌ای، چندین ضربه به سر در طی مدت طولانی را تجربه کند. این شرایط در مراحل اولیه تحقیق است و هنوز به طور کامل درک و اثبات نشده.

چگونه می‌توانیم از ضربه مغزی پیشگیری کنیم؟

بسیاری ازآسیب‌های تروماتیک مغز ( TBI ها) قابل پیشگیری نیستند. آنها بدون اگاهی قبلی و به دلیل تصادف یا سقوط رخ می‌دهند. اما می‌توانید برای جلوگیری از برخی حوادثی که معمولاً باعث TBI می‌شوند، این اقدامات را انجام دهید:

• نظارت بر داروها: از پزشک یا داروساز خود بخواهید که داروهای تجویزی یا بدون نسخه شما از جمله مکمل‌ها را بررسی کند. اطمینان حاصل کنید که کدام یک ممکن است شما را دچار سرگیجه، خواب آلود و مستعد سقوط کند. ممکن است لازم باشد داروها را تغییر دهید.
• دید واضح داشته باشید: به طور منظم معاینه چشم انجام دهید تا بتوانید به اندازه کافی خوب ببینید و از زمین خوردن و صدمات احتمالی جلوگیری کنید. سعی کنید روشنایی خانه خوب و کافی باشد.
• خطر سقوط را کاهش دهید: فرش‌هایی که خطر زمین خوردن دارند را جمع کنید. نرده‌های پله و میله‌های دستگیره وان حمام را نصب کنید. و اگر فرزند خردسال دارید، حفاظ‌های پنجره را روی پنجره‌های مرتفع و حفاظ‌های ایمنی را روی پله‌ها نصب کنید. مراقب اسباب بازی‌ها و حیوانات خانگی که زیر دست و پا هستند، باشید.
• پشت فرمان هوشیار باشید: همه را وادار کنید کمربند ایمنی ببندند و از صندلی‌های مخصوص کودک در ماشین استفاده کنید. اگر خواب آلود هستید یا تحت تاثیر الکل قرار دارید رانندگی نکنید.
• کلاه ایمنی بپوشید: هنگام ورزش‌هایی مثل هاکی، فوتبال، دوچرخه سواری، اسکیت، اسکی یا اسنوبرد از سر خود محافظت کنید. و هنگام سوار شدن بر موتور سیکلت، اسکوتر  یا اسب از کلاه ایمنی استفاده کنید.
• فعال باشید: فعالیت‌هایی مانند یوگا، تای چی و تمرینات قدرتی عضله سازی می‌کند و تعادل را بهبود می‌بخشد.
• از دستگاه کمکی راه رفتن استفاده کنید: واکرها و عصا می‌توانند به شما کمک کنند تا تعادل و ثبات بیشتری داشته باشید.

چه زمانی باید با پزشک تماس بگیریم؟

اگر موارد زیر را مشاهده کردید باید با پزشک تماس بگیرید:

• گیجی یا از دست دادن حافظه.
• گشاد شدن مردمک‌ها
• خستگی مفرط یا ناتوانی در بیدار شدن.
• تحریک پذیری شدید یا تغییرات خلقی.
• از دست دادن هوشیاری.
• تهوع و استفراغ.
• تشنج.
• سردرد شدید که بدتر می‌شود یا از بین نمی‌رود. ⁽¹⁾

بیشتر بخوانید:

• مه مغزی و راه های درمان آن
• همه چیز درباره سرطان مغز، علائم، علت و درمان

جمع بندی

پزشک شما باید هر نوع آسیب سر یا آسیب مغزی را بررسی کند، حتی اگر فکر کنید که اتفاق خاصی برایتان نیفتاده است. مشکلات ناشی از TBI می‌توانند بلافاصله ایجاد شوند. اما از طرفی هم ممکن است یک آسیب مغزی خفیف داشته باشید و از آن مطلع نباشید.

باید بدانید که به دنبال چه علائمی باشید تا بتوانید مراقبت‌های پزشکی مورد نیاز خود را دریافت کنید. ضربه مغزی  شدید می‌تواند باعث مشکلات جسمی، رفتاری و روانی مادام العمر شود. پزشک می‌تواند کمک‌های لازم برای بهبودی را به شما و خانواده‌تان ارائه کند. درمان و دارو کمک روحی و جسمی زیادی به فرد آسیب‌دیده می‌کند.