خطر پشه آئدس! بیماری تب دنگی 1403 در ایران

زمان مطالعه این مطلب: 9 دقیقه

وزارت بهداشت اخیراً اعلام کرده است که حضور پشه‌های آئدس در چهار استان مختلف کشور مشاهده شده است. این پشه‌ها به عنوان ناقلان اصلی بیماری خطرناک تب دنگی شناخته می‌شوند و به همین دلیل، نگرانی‌های زیادی در خصوص بهداشت عمومی و سلامت شهروندان ایجاد کرده‌اند.

ورود این پشه کشنده به ایران پیامدهای خطرناکی خواهد داشت. اما مسلم این است که لارو پشه (تخم یا نوزاد) از طریق محموله‌های باری وارد سواحل جنوب کشور شده است. این پشه می‌تواند باعث بروز بیماری تب خونریزی دهنده دنگی، زیکا و چیکونگونیا در افراد شود.

پس از گزش این پشه، فرد ممکن است دچار بیماری شود و در صورت عدم مدیریت درست، با علائم شدید تب دنگی روبرو خواهد شد که می‌تواند به مرگ منجر شود. در مقاله‌ای دیگر از «مجله سلامت کیوان» به طور عمیق‌تری به بررسی تشخیص و تست تب دنگی پرداخته‌ایم.

درباره پشه آئدس

پشه آئدس (Aedes) به عنوان یک حشره‌ای تهاجمی با ظاهر سیاه و سفید شناخته می‌شود که در محیط‌های شهری، به ویژه در شهرهای بندری و مناطق نزدیک به سواحل، به سرعت رشد و گسترش می‌یابد. این پشه‌ها به دلیل عادت‌های خاص خود در گاز گرفتن پای افراد، به لقب «گزنده پا» معروف شده‌اند. روند زندگی آئدس‌ها به گونه‌ای است که آن‌ها به خون انسان‌ها گرایش دارند و پس از گزش، به دنبال مکانی مناسب و به‌ویژه آب راکد می‌گردند تا تخم‌گذاری کنند.

شرایط محیطی شهری محیط‌های ایدئالی برای تولید مثل این پشه‌ها فراهم می‌کند. خانه‌ها به عنوان منابع غنی برای ایجاد لارو آئدس‌ها عمل می‌کنند. این پشه‌ها می‌توانند از آب راکدی که در گلدان‌ها، ظرف‌های دورریختنی، و گیاهان آبی اطراف منازل تجمع می‌یابد، برای تخم‌گذاری استفاده کنند. حتی تجمع آب باران یا نشتی‌های لوله‌کشی نیز می‌تواند به محل‌های مناسب برای تولید مثل این حشرات تبدیل شود.

علاوه بر این، پشه‌های آئدس قادرند در طیف وسیعی از شرایط جوی و دما زندگی کنند، که این موضوع به گسترش سریع آن‌ها در نواحی مختلف کمک می‌کند. با توجه به قابلیت‌های تولید مثل و زندگی در نزدیکی انسان‌ها، این پشه‌ها می‌توانند ناقل بیماری‌های خطرناکی نظیر زیکا، تب دنگی و چیکونگونیا شوند و سلامتی جوامع را به خطر اندازند.

بنابراین، آگاهی از ویژگی‌ها و رفتارهای پشه آئدس و همچنین استفاده از اقدامات پیشگیرانه، مانند حذف منابع آب راکد، می‌تواند به کنترل و کاهش شیوع این پشه و بیماری‌های مرتبط با آن کمک کند. برای مقابله مؤثر با این حشره، مشارکت جوامع و آموزش‌های عمومی اهمیت بالایی دارد.

در شرایط بهینه، لارو پشه آئدس می‌تواند در کمتر از یک روز به لارو تبدیل شود. پس از آن لارو حدود چهار روز طول می‌کشد تا به شفیره تبدیل شود. سپس از دو روز یک پشه بالغ از آن خارج می‌شود. سه روز بعد از اینکه پشه فردی را گزید و خونش را خورد، تخم می‌گذارد و این چرخه مدام تکرار می‌شود.

در ادامه به برخی از دانستی‌های جالب در مورد این پشه کشنده اشاره می‌کنیم:

1. فقط پشه ماده آئدس نیش می‌زند زیرا برای رشد تخم‌هایش به پروتئین موجود در خون نیاز دارد.
2. پشه تقریباً هفت روز پس از گزش فرد ناقل ویروس، عفونی می‌شود. این دوره نهفتگی بیرونی است که طی آن ویروس در پشه تکثیر می‌شود و به غدد بزاقی می‌رسد.
3. اوج گزش پشه در سحر و غروب است.
4. متوسط ​​عمر پشه آئدس در طبیعت دو هفته است.
5. پشه در طول عمر خود می‌تواند حدود سه بار تخم بگذارد و هر بار حدود 100 تخم تولید می‌شوند.
6. تخم‌ها می‌توانند تا حدود 9 ماه در شرایط خشک بخوابند و پس از آن در صورت قرار گرفتن در شرایط مساعد مانند آب و غذا از تخم خارج شوند.

لارو پشه آئدس و شیوع تب دنگی در ایران

سخنگوی وزارت بهداشت درباره شیوع تب دنگی در ایران در تاریخ 19 تیر 1403 گفت، کارشناسان وزارت بهداشت، در هفته‌های گذشته لاروهای پشه آئدس را در نقاط مختلفی در استان‌های گیلان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان مشاهده کرده‌اند. وی اضافه کرد که مناطق ساحلی جنوب کشور، بندرها، جزایر و اسکله‌ها از مناطق پرخطر هستند. کارشناسان معتقدند احتمال می‌رود این پشه از طریق واردات کالا از کشورهای آلوده (مناطق استوایی جهان مخصوصاً آسیای جنوب شرقی) وارد کشور شده باشد.

وزارت بهداشت با تاکید بر ضرورت اطلاع‌رسانی به مردم، از آنان خواسته است تا اقدامات پیشگیرانه را جدی بگیرند. از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از دافع‌های حشرات، پوشیدن لباس‌های مناسب و سامان‌دهی محیط‌های اطراف برای جلوگیری از ایستایی آب اشاره کرد. همچنین، به شهروندان توصیه شده است که در صورت مشاهده علائم بیماری تب دنگی، سریعاً به مراکز درمانی مراجعه کنند تا در مراحل اولیه بیماری تحت درمان قرار گیرند.

این وضعیت نیازمند همکاری تمام ارگان‌ها و نهادهای مربوطه است تا بتوان از شیوع این بیماری جلوگیری کرد و سلامت جامعه را حفظ نمود.

هشدار درباره شیوع «تب دنگی» در این مناطق به‌ویژه جدی است!

به گفته دکتر پژمان بختیاری‌نیا، متخصص بیماری‌های عفونی: “افزایش جمعیت شهرنشین و مسافرت‌ها، به ویژه سفرهای بین‌المللی، به عنوان عوامل کلیدی در گسترش این بیماری شناخته می‌شوند.” او همچنین افزود که با افزایش موارد ابتلا و افزایش سفرها به کشورهای آلوده، خطر شناسایی پشه آئدس به عنوان ناقل بیماری در استان‌هایی مانند هرمزگان، گیلان و بخش‌هایی از سیستان و بلوچستان و بوشهر وجود دارد. این وضعیت به معنای وجود خطر بالقوه انتشار بیماری در استان‌های همجوار و حتی دیگر کشورهای منطقه است.

وی گروه‌های در معرض خطر ابتلا به تب دنگی را شامل مسافران به مناطق آلوده، نوزادان و کودکان، افراد دارای بیماری‌های مزمن مانند آسم و دیابت، زنان باردار و همچنین افرادی که در بنادر مشغول به کار هستند، عنوان کرد.

از دیدگاه دکتر بختیاری‌نیا، بهترین راه پیشگیری از ابتلاء به تب دنگی، محافظت در برابر گزش پشه‌های ناقل این بیماری است. او توصیه کردند که در زمان سفر به مناطق بومی بیماری، افراد باید لباس‌های آستین بلند و گشاد به رنگ‌های روشن و شلوارهای بلند بپوشند. همچنین، در ساعات اوج فعالیت پشه‌ها (خصوصاً صبح زود و بعد از ظهر)، استفاده از پشه بند یا اقامت در اتاق‌هایی که درب و پنجره‌های آن‌ها دارای توری است، از اهمیت بالایی برخوردار است. اضافه کردن اسپری‌های حشره‌کش به منازل نیز می‌تواند به جلوگیری از ورود این حشرات کمک کند.

دکتر بختیاری‌نیا در پایان بر اهمیت آگاهی عمومی در مورد تب دنگی و روش‌های پیشگیری از آن تأکید کرد و افزود: “هرچه اطلاعات بیشتری در اختیار مردم قرار بگیرد، می‌توانیم از گسترش این بیماری جلوگیری کنیم و سلامت جامعه را حفظ کنیم.”

خطرات ناشی از گزش پشه آئدس

لارو پشه پس از فرایند رشد کامل خود، به عنوان یکی از عوامل کلیدی در انتقال و گسترش چندین آربوویروس خطرناک انسانی عمل می‌کند. این گروه از ویروس‌ها، که عمدتاً در بدن بندپایان مانند پشه‌ها زندگی می‌کنند، شامل بیماری‌هایی نظیر چیکونگونیا، تب دنگی، تب زرد و زیکا هستند. این بیماری‌ها می‌توانند عوارض جدی برای سلامت انسان ایجاد کنند و در برخی موارد عوارض بلندمدتی را به همراه داشته باشند.

در تاریخ اخیر ایالات متحده، پشه‌های آئدس نقش عمده‌ای در شیوع بیماری زیکا ایفا کرده‌اند و مناطق مختلفی از جمله فلوریدا، تگزاس، هاوایی و پورتوریکو را تحت تأثیر قرار داده‌اند. شیوع این بیماری‌ها نشان‌دهنده نیاز به توجه و اقدامات پیشگیرانه جدی است، چرا که به راحتی می‌توانند در جوامع گسترش یابند.

علاوه بر ایالات متحده، این آربوویروس‌ها در سایر مناطق جهان، به ویژه در آفریقا، آسیا و آمریکای جنوبی نیز به وفور دیده می‌شوند. در این مناطق، شرایط اقلیمی و اجتماعی ممکن است مزید بر علت شده و خطر گسترش این بیماری‌ها را افزایش دهد. لذا، ضروری است که اقدامات آموزشی و آگاهی‌بخشی در مورد روش‌های پیشگیری و مقابله با این بیماری‌ها در سطح جهانی افزایش یابد تا از بروز شیوع‌های جدید جلوگیری شود و سلامت عمومی حفظ گردد.

بیشتر این بیماری‌ها از جمله تب دنگی علائمی مشابه با آنفولانزا را دارند و در صورت عدم درمان، منجر به مرگ بیمار می‌شوند. همچنین علائم و میزان خطر بستگی به نوع بیماری دارد که توسط پشه به فرد منتقل می‌شود. به همین دلیل ما در ادامه به دو نوع از بیماری‌های قابل انتقال از طریق این پشه کشنده اشاره می‌کنیم.

بیماری تب دنگی – قابل انتقال از لارو پشه

تب دنگی یک بیماری شبیه به آنفولانزا است که توسط نیش پشه‌های آلوده منتقل می‌شود. تب خونریزی‌دهنده دنگی یک عارضه شدید و بطور عمده کشنده از تب دنگی است. تب دنگی معمولاً به طور ناگهانی با تب بالا، بثورات پوستی، سردرد شدید، درد پشت چشم، درد مفاصل و ماهیچه‌ها شروع می‌شود.

درد مفاصل، حالت تهوع و استفراغ و از دست دادن اشتها در این بیماری شایع است. بثورات پوستی معمولاً 3 تا 4 روز پس از شروع تب ظاهر می‌شوند. این بیماری ممکن است تا 10 روز طول بکشد، اما بهبودی کامل ممکن است تا یک ماه طول بکشد. بیشتر عفونت‌های دنگی منجر به بیماری نسبتاً خفیفی می‌شوند، اما برخی از آنها ممکن است به تب خونریزی دنگی تبدیل شوند.

در صورت ابتلا به تب دنگی، یکی از عوارض خطرناک این بیماری همین نشت رگ‌های خونی است. این نشت می‌تواند به خونریزی‌هایی از نواحی مختلف بدن، از جمله بینی، دهان و لثه‌ها منجر شود که نشانه‌های جدی از وخامت وضعیت بیمار به شمار می‌آیند.

علاوه بر این، کبودی‌هایی که ممکن است به وضوح بر روی پوست ظاهر شوند، می‌توانند نشانه‌ای از خونریزی داخلی نیز باشند. این حالت در برخی بیماران می‌تواند به صورت دوناتی یا غیرمنتظره باشد و نیاز به دقت و توجه بیشتری دارد. زمانی که فرد نشانه‌هایی از کبودی را مشاهده کند، باید هر چه سریع‌تر به پزشک مراجعه کرده و وضعیت خود را بررسی کند.

اگر درمان مناسب و سریع انجام نشود، وضعیت ممکن است به شدت وخیم‌تر شود. در این حالت، رگ‌های خونی ممکن است به‌طور ناگهانی بریزند و منجر به ایجاد شوک، که به آن “سندرم شوک دنگی” نیز گفته می‌شود، گردند. این شوک می‌تواند عواقب جدی و غیرقابل جبرانی را به همراه داشته باشد و در برخی موارد خطر مرگ بیمار را افزایش دهد. بنابراین، آگاهی از این علائم و مدیریت فوری آن‌ها اهمیت بسیار زیادی دارد.

تب خونریزی دنگی در حدود 5 درصد موارد ممکن است مرگبار باشد، که بیشتر در بین کودکان و بزرگسالان جوان رخ می‌دهد. فاصله زمانی بین نیش پشه حامل ویروس دنگی تا شروع علائم معمولاً به طور متوسط 4 تا 6 روز است، با دامنه‌ای بین 3 تا 14 روز. یک فرد آلوده نمی‌تواند عفونت را به افراد دیگر منتقل کند، اما می‌تواند برای حدود 6 روز منبع ویروس دنگی برای پشه‌ها باشد. هیچ درمان خاصی برای تب دانگ وجود ندارد، اما با تجویز داروها و مراقبت‌های بالینی، بیماری قابل بهبودی است.

بیماری تب زرد – قابل انتقال از لارو پشه

تب زرد یک بیماری گرمسیری است که توسط پشه‌های آلوده به انسان منتقل می‌شود. بسیاری از عفونت‌های تب زرد خفیف هستند اما این بیماری می‌تواند شدید و تهدید کننده زندگی شود (خطر مرگ دارد).

تب زرد با ایمن سازی قابل پیشگیری است. مسافران کشورهای مبتلا به تب زرد باید واکسن تب زرد را دریافت کنند.علائم عفونت شدید تب بالا شامل لرز، سردرد، درد عضلانی، استفراغ و کمردرد هستند.پس از یک دوره بهبودی کوتاه، عفونت می‌تواند منجر به شوک، خونریزی و نارسایی کلیه و کبد شود. نارسایی کبد باعث یرقان (زرد شدن پوست و چشم‌ها) می‌شود، از این رو آن را تب زرد می‌نامند. علائم 3 تا 6 روز پس از گزش توسط پشه آلوده شروع می‌شود.

نحوه تشخیص وجود پشه آئدس چگونه است؟

برای که بفهمید آیا این پشه در محیط زندگی شما وجود دارد یا خیر، باید سه مورد را در نظر بگیرید:

• شما یا یکی از اعضای خانواده‌تان در طول روز گزیده شده‌ باشید.
• توجه کنید که پشه‌ها در داخل خانه (دفتر، خانه، پارکینگ و انباری) نیش می‌زنند.
• پشه‌های بالغ سیاه و سفید به اندازه یک سر مداد در محیط زندگی خود ببینید.

نحوه تشخیص تب دنگی چگونه است؟

تست تب دنگی برای تشخیص این بیماری از طریق تست خون انجام می‌شود. این تست معمولاً شامل تست PCR ویروس دنگی است. در صورتی که شما فکر می‌کنید که ممکن است دچار علائم تب دنگی شده‌اید، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و تست مناسب آن را در آزمایشگاه تخصصی ویروس کیوان انجام دهید.

هزینه تست تب دنگی به روش PCR با جوابدهی 12 ساعته در آزمایشگاه کیوان در سال 1403 با قیمت آزاد 1.200.000 تومان می‌باشد. جهت درخواست تست و مشاوره رایگان همین حالا فرم زیر را تکمیل نمائید.

پیشگیری از گزش پشه آئدس و ابتلا به تب دنگی

آب راکد را بیرون بریزید و ظروف استفاده نشده را از خانه خارج کنید. همه پشه‌ها برای تخم گذاری و رشد به آب راکد نیاز دارند. از بین بردن آب راکد در خانه در وهله اول از رشد لارو پشه جلوگیری می‌کند. اگر این کار به صورت هفتگی انجام شود، از بین بردن پشه‌ها بسیار موثرتر از آفت کشی است.

خالی کردن گلدان‌ها، نگهداری مناسب از استخرها و حذف لاستیک‌ها و وسایل استفاده نشده، می‌توانند تعداد مکان‌هایی که پشه‌ها برای تخم گذاری انتخاب می‌کند را تا حد زیادی کاهش دهد. همچنین کاسه آب حیوانات خانگی را هر روز تمیز کنید. مهم است که کاهش منبع پشه را به بخشی از برنامه هفتگی خود تبدیل کنید.

کلام آخر:

به طور خاص، موارد پشه‌های ناقل تب دنگی در استان‌های گیلان، سیستان و بلوچستان، بوشهر و هرمزگان گزارش شده است. این وضعیت می‌تواند تبعات جدی‌تری را به همراه داشته باشد، به خصوص با توجه به افزایش دما و رطوبت می‌تواند شرایط مناسبی برای تکثیر این پشه‌ها فراهم کند.

وزارت بهداشت با تأکید بر اهمیت اطلاع‌رسانی به شهروندان، از آن‌ها خواسته است که اقدامات پیشگیرانه را جدی تلقی کنند. از جمله این اقدامات می‌توان به استفاده از دافع‌های حشرات، پوشیدن لباس‌های مناسب و سازمان‌دهی محیط‌های محلی برای جلوگیری از تجمع آب اشاره کرد. همچنین، به مردم توصیه شده است که در صورت مشاهده علائم بیماری تب دنگی، بلافاصله به مراکز درمانی مراجعه کنند تا بتوانند در مراحل اولیه بیماری تحت درمان قرار گیرند. این اقدامات نه تنها به حفظ سلامت فردی، بلکه به تضمین سلامت جامعه نیز کمک خواهد کرد.