همه چیز درباره پیشگیری از HPV؛ راه‌های مقابله با ویروس HPV

پیشگیری از HPV و زگیل تناسلی یکی از حیاتی‌ترین اقدامات در حفظ سلامت جنسی و پیشگیری از بیماری‌های خطرناکی مانند سرطان دهانه رحم است. ویروس HPV به عنوان شایع‌ترین عفونت مقاربتی در جهان شناخته می‌شود و برآوردها نشان می‌دهد که بیش از ۸۵ درصد افراد فعال جنسی در طول زندگی خود حداقل یک بار به این ویروس مبتلا می‌شوند. هر ساله بیش از ۵۰۰ هزار مورد جدید سرطان دهانه رحم در سراسر جهان گزارش می‌شود که ۹۹ درصد این موارد با ویروس HPV مرتبط است.

همچنین، بیش از ۳۰۰ هزار نفر سالانه به دلیل عوارض ناشی از این ویروس جان خود را از دست می‌دهند. با توجه به این آمار نگران‌کننده، شناخت و اجرای روش‌های موثر پیشگیری از HPV و زگیل تناسلی اهمیت بسیار زیادی دارد. در این مقاله، شما را با راهکارهای علمی و کاربردی پیشگیری آشنا می‌کنیم تا بتوانید سلامت خود را حفظ کرده و خطر ابتلا به این ویروس را به حداقل برسانید. ادامه مطلب را از دست ندهید!

ویروس HPV چیست؟

پیشگیری از HPV یکی از مهم ‌ترین موضوعات مرتبط با سلامت جنسی و عمومی افراد است. ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) یکی از شایع ‌ترین ویروس‌ های منتقل ‌شونده از راه تماس جنسی در سراسر جهان است و شیوع گسترده‌ ای در میان جمعیت انسانی دارد. این ویروس می ‌تواند موجب تغییراتی در پوست و مخاط بدن شود که در برخی موارد به بروز زگیل‌های تناسلی، HPV و سرطان دهانه رحم، و انواعی از سرطان ‌های ناحیه تناسلی، مقعد و گلو منتهی می‌ شود.

انواع عفونت یا ویروس HPV

ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) از خانواده پاپوماویریده است و بیش از ۲۰۰ نوع دارد. این ویروس از طریق تماس پوستی یا مخاطی منتقل می‌ شود. بیشتر عفونت‌ ها بی‌ علامت و خود به ‌خود بهبود می ‌یابند، اما برخی نوع ‌ها می‌ توانند باعث زگیل تناسلی یا سرطان شوند. مهم ترین انواع این ویروس و تفاوت HPV کم‌ خطر و پرخطر عبارتند از:

نوع HPV	ریسک	توضیح	اثرات رایج
HPV نوع 6 و 11	کم خطر	عامل اصلی زگیل‌های تناسلی	زگیل تناسلی، معمولاً بدون ارتباط با سرطان
HPV نوع 2 و 4	کم خطر	عامل زگیل‌های پوستی	زگیل‌های پوستی، عموماً بدون مشکلات جدی
HPV نوع 16 و 18	پر خطر	شایع‌ترین عوامل سرطان دهانه رحم	سرطان دهانه رحم، سرطان مقعد، گلو و تناسلی
HPV نوع 31، 33، 45، 52 و 58	پر خطر	انواع دیگر مرتبط با سرطان‌های تناسلی و سر و گردن	سرطان‌های مرتبط با اندام‌های تناسلی، مقعد و سر و گردن

HPV با ریسک پایین (کم خطر)

عفونت HPV با ریسک پایین معمولاً خطرناک نیستند، اما می ‌توانند باعث زگیل ‌های تناسلی یا پوستی شوند. این زگیل ‌ها اغلب در نواحی تناسلی، مقعد و گاهی در دهان و گلو ظاهر می ‌شوند. اگرچه این نوع عفونت ‌ها کم‌ خطرند، اما آگاهی از راه‌ های جلوگیری از اچ پی وی نقش مهمی در حفظ سلامت عمومی ایفا می ‌کند.

• HPV نوع 6 و 11: عامل اصلی زگیل‌ های تناسلی هستند، اما معمولاً با سرطان ارتباطی ندارند.
• HPV نوع 2 و 4: بیشتر زگیل‌ های پوستی را ایجاد می‌ کنند و به‌ ندرت باعث مشکلات جدی می ‌شوند.

HPV با ریسک بالا (پر خطر):

ویروس‌ های HPV با ریسک بالا می ‌توانند موجب تغییرات سلولی خطرناکی در نواحی مبتلا شوند که در صورت بی ‌توجهی، ممکن است به سرطان منجر شوند. شناسایی این نوع ویروس ‌ها نقش کلیدی در جلوگیری از HPV و عوارض جدی آن دارد. برای کاهش ریسک این نوع ویروس، واکسیناسیون، غربالگری منظم و رعایت نکات بهداشتی، راهکارهایی مؤثر برای جلوگیری از HPV هستند.

• HPV نوع 16 و 18:  این دو نوع بیشترین نقش را در بروز سرطان دهانه رحم دارند و در ایجاد سرطان ‌های مقعد، گلو و سایر نواحی تناسلی نیز مؤثر هستند.
• HPV نوع 31، 33، 45، 52 و 58: این انواع نیز با سرطان ‌های مرتبط با اندام ‌های تناسلی، مقعد و سر و گردن در ارتباط‌اند.

شناخت تفاوت میان انواع HPV با ریسک پایین و ریسک بالا، کلید پیشگیری از HPV و و جلوگیری مؤثر از بیماری‌های مرتبط با این ویروس است. در حالی که عفونت‌های کم‌خطر معمولاً به زگیل‌های پوستی یا تناسلی محدود می‌شوند و عوارض جدی ایجاد نمی‌کنند، انواع پرخطر HPV می‌توانند به تغییرات سلولی و در نهایت به سرطان‌های خطرناک منجر شوند. بنابراین، انجام واکسیناسیون مناسب، غربالگری منظم و رعایت نکات بهداشتی بهترین راهکارها برای کاهش خطر ابتلا به ویروس‌های پرخطر و حفظ سلامت عمومی هستند.

چرا پیشگیری از HPV مهم است؟

برای پیشگیری از HPV، افزایش آگاهی عمومی و دسترسی آسان به خدمات بهداشتی نقش بسیار مهمی دارد. واکسیناسیون در سنین ۹ تا ۱۴ سال یکی از مؤثرترین روش‌ها برای جلوگیری از عفونت HPV و سرطان‌های مرتبط با آن، به‌ویژه سرطان دهانه رحم، به شمار می‌رود. با انجام واکسیناسیون و رعایت رفتارهای جنسی سالم می‌توان تا ۹۰٪ موارد ابتلا به این ویروس را کاهش داد.

دکتر لوری مارکوویتز، متخصص مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا، می‌گوید: «ویروس HPV شایع‌ترین بیماری مقاربتی است، اما نکته مثبت این است که این بیماری قابل پیشگیری است. واکسیناسیون، آموزش و غربالگری به موقع، می‌توانند راهی برای پیشگیری از HPV باشد و سرطان‌های ناشی از HPV را در آینده به طور کامل از بین ببرند».

علاوه بر این، انجام آزمایش‌های غربالگری از سن ۳۰ سالگی (و از ۲۵ سالگی در زنان مبتلا به HIV) می‌تواند تغییرات اولیه در دهانه رحم را شناسایی کرده و از پیشرفت آن به سرطان جلوگیری کند و راهی برای پیشگیری از HPV باشد. تشخیص به موقع و درمان سریع، حتی در سنین بالاتر، شانس موفقیت درمان سرطان دهانه رحم را به طرز چشمگیری افزایش می‌دهد.

چه کسانی در معرض خطر HPV هستند؟

ویروس جنسی HPV یکی از شایع ‌ترین ویروس ‌های منتقل‌ شونده از طریق انواع رابطه جنسی است که تقریباً هر فرد فعال جنسی در معرض ابتلا به آن قرار دارد. این ویروس می ‌تواند عفونت‌ های بی‌ علامت یا بیماری ‌های جدی ‌تری مانند زگیل‌ های تناسلی و سرطان دهانه رحم ایجاد کند. بنابراین، شناخت دقیق گروه‌ های در معرض خطر و انجام اقدامات موثر برای پیشگیری از HPV نقش بسیار مهمی در حفظ سلامت فردی و عمومی دارد.

اما برخی گروه ‌ها بیش از دیگران در خطر ابتلا هستند:

• افراد دارای روابط جنسی فعال
• کسانی که از کاندوم استفاده نمی‌ کنند
• جوانان، به ‌ویژه افراد ۲۰ تا ۲۵ سال
• افراد با سیستم ایمنی ضعیف تر
• زنان با نتیجه غیرطبیعی تست پاپ اسمیر

افراد دارای روابط جنسی فعال

افرادی که روابط جنسی واژینال، مقعدی یا رابطه دهانی فعال دارند، بیشتر در معرض ابتلا به HPV هستند. این ویروس بسیار مسری است و حتی یک بار تماس با فرد آلوده نیز می‌ تواند باعث انتقال شود. جلوگیری از HPV با رعایت نکات بهداشتی ضروری است.

عدم استفاده از کاندوم و افزایش خطر ابتلا به  HPV

اگرچه استفاده از کاندوم محافظت صد درصدی در برابر ویروس پاپیلومای انسانی (HPV) ایجاد نمی‌ کند، اما همچنان یکی از مؤثرترین روش‌ ها برای کاهش خطر انتقال آن و پیشگیری از HPV به ‌شمار می ‌رود. چون HPV می ‌تواند از طریق تماس با نواحی ‌ای که خارج از پوشش کاندوم هستند منتقل شود، تنها اتکا به این روش کافی نیست. برای پیشگیری از HPV به شکل مؤثرتر، ترکیب کاندوم با سایر اقدامات محافظتی مانند واکسیناسیون و غربالگری منظم توصیه می ‌شود.

گروه پرخطر: جوانان ۲۰ تا ۲۵ ساله

در حالی که همه افراد در هر سنی ممکن است به ویروس HPV مبتلا شوند، اما نوجوانان و جوانان بیش از سایر گروه‌ ها در معرض خطر قرار دارند. آغاز فعالیت جنسی، آگاهی پایین نسبت به روش ‌های پیشگیری، و نبود رفتارهای محافظتی مؤثر، احتمال ابتلا را در این سنین افزایش می ‌دهد.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) واکسن HPV را در سال ۲۰۰۶ برای دختران و در سال ۲۰۰۹ برای پسران تأیید کرد. طبق توصیه‌ های جهانی، بهترین زمان برای دریافت واکسن، قبل از سن ۲۶ سالگی است و هرچه واکسیناسیون زودتر انجام شود، اثربخشی آن در پیشگیری از HPV بیشتر خواهد بود.

افراد با سیستم ایمنی ضعیف

افرادی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، مانند مبتلایان به HIV یا کسانی که داروهای تضعیف ‌کننده ایمنی مصرف می ‌کنند، بیش از سایرین در برابر ویروس HPV آسیب ‌پذیر هستند. برای پیشگیری از ابتلا به  HPV، تقویت سیستم ایمنی، رعایت بهداشت جنسی و انجام معاینات منظم ضروری است. سن نیز عاملی مؤثر در مقابله با این ویروس به شمار می ‌آید.

معمولاً سیستم ایمنی افراد زیر ۲۱ سال قادر است ویروس را به‌طور مؤثر پاک‌ سازی کند، اما با افزایش سن، به ‌ویژه پس از ۳۰ سالگی، این توانایی کاهش می ‌یابد. تفاوت‌ های هورمونی نیز بی ‌تأثیر نیست؛ مردان به دلیل هورمون‌ های پایدارتر، اغلب زودتر ویروس را دفع می‌ کنند، در حالی که در زنان، نوسانات هورمونی ممکن است روند پاک‌ سازی را کندتر کند.

زنان با نتیجه غیرطبیعی تست پاپ اسمیر

غربالگری سرطان دهانه رحم با آزمایش ‌های پاپ اسمیر و تست HPV نقش مهمی در شناسایی زودهنگام تغییرات سلولی دارد که ممکن است به سرطان منجر شوند. زنانی که نتایج پاپ اسمیر غیرطبیعی دارند، احتمال ابتلا به انواع پرخطر HPV  در آن‌ ها بیشتر است. به همین دلیل، انجام منظم غربالگری و پیگیری درمان ‌های به موقع برای جلوگیری از HPV و کاهش خطر سرطان دهانه رحم ضروری است.

راه ‌های پیشگیری از اچ پی وی

گرچه هیچ روشی صددرصد قطعی برای جلوگیری از انتقال ویروس HPV وجود ندارد، اما روش ‌های مؤثری برای کاهش خطر ابتلا و انتقال این ویروس شناخته شده‌ اند. رعایت بهداشت فردی به ویژه در مکان‌ های عمومی نیز اهمیت زیادی دارد. مصرف مکمل‌ هایی مانند زینک و روی می‌ تواند به تقویت سیستم ایمنی کمک کند. در ادامه، به بررسی بهترین راه‌ های پیشگیری از ابتلا به HPV خواهیم پرداخت.

• واکسیناسیون (واکسن‌ های گارداسیل 4 و 9 ظرفیتی)
• استفاده از کاندوم
• کاهش تعداد شرکای جنسی و پرهیز از رفتارهای پرخطر جنسی
• تشخیص زودهنگام عفونت و تست ‌های HPV

داشتن رابطه جنسی سالم و استفاده مداوم از وسایل پیشگیری از HPV مانند کاندوم نقش مهمی در کاهش ریسک دارد. همچنین در مراجعه به مراکز لیزر، حتماً باید از حضور متخصص پوست مطمئن شد. اما توجه به هر یک از راهکارهای زیر می تواند تاثیر بهتری در پیشگیری از ابتلا به بیماری داشته باشد:

1. واکسیناسیون؛ روشی برای پیشگیری از HPV

واکسیناسیون HPV در سراسر جهان به عنوان یکی از مؤثرترین روش ‌های جلوگیری از HPV شناخته شده است. تاکنون بیش از ۱۲۰ کشور، این واکسن را در برنامه واکسیناسیون مدارس برای دختران و پسران دوره دبیرستان قرار داده‌ اند و نتایج مثبتی مانند کاهش چشمگیر آمار سرطان دهانه رحم در پی داشته است.

انواع واکسن‌ مانند گارداسیل ۴ ظرفیتی و ۹ ظرفیتی، نه ‌تنها از ابتلا به عفونت های جنسی پیشگیری می ‌کنند، بلکه حتی در افراد آلوده نیز می ‌توانند از ورود سویه ‌های جدید ویروس به بدن جلوگیری کنند. واکسیناسیون گامی اساسی در پیشگیری از ابتلا به HPV است.

2. استفاده از کاندوم راهی برای پیشگیری از HPV

کاندوم یکی از روش‌ های موثر برای کاهش احتمال انتقال ویروس اچ پی وی است، زیرا با محدود کردن تماس پوستی، احتمال سرایت عفونت را کمتر می ‌کند. هرچند محافظت کامل تضمین ‌شده نیست، اما استفاده درست و مداوم از آن نقش مهمی در حفظ سلامت جنسی ایفا می ‌کند.

3. کاهش تعداد شرکای جنسی و رفتارهای پرخطر

پرهیز از رابطه با افرادی که سابقه روابط متعدد دارند، یکی از راه‌ های مؤثر برای کاهش احتمال ابتلا به ویروس HPV و جلوگیری از زگیل تناسلی است. داشتن رابطه با افراد مختلف می ‌تواند احتمال تماس با ویروس را افزایش دهد، حتی اگر فقط یک شریک جنسی داشته باشید. زیرا شریک شما ممکن است ناقل ویروس باشد. انتخاب‌ های آگاهانه در روابط و توجه به سلامت جنسی طرف مقابل، نقش مهمی در کاهش ریسک ابتلا به اچ پی وی و عوارض مرتبط با آن دارد.

4. تشخیص زودهنگام عفونت و تست ‌های HPV

غربالگری منظم سرطان دهانه رحم با آزمایش‌ هایی مانند پاپ اسمیر و تست HPV نقش مهمی در شناسایی زودهنگام تغییرات سلولی دارد که ممکن است منجر به سرطان شود. این اقدامات به ‌ویژه برای زنان اهمیت بالایی دارد و راه خوبی برای پیشگیری از HPV است. آزمایش پاپ اسمیر برخلاف تست HPV، مستقیماً برای شناسایی ویروس انجام نمی ‌شود، بلکه سلول‌ های غیرعادی را بررسی می‌ کند. گاهی نتایج غیرعادی پاپ اسمیر به دلایلی مانند ضعف بافت نمونه، وجود لکه ‌های قاعدگی، استفاده از محصولات بهداشتی زنانه یا رابطه جنسی واژینال پیش از تست به دست می ‌آید و لزوماً به معنای وجود HPV نیست.

بیشتر بخوانید: آیا اچ پی وی و بارداری مرتبط است؟ (ارتباط HPV و ناباروری)

روش های تشخیص ویروس برای پیشگیری از HPV

تشخیص ویروس HPV معمولاً از طریق آزمایش DNA و پاپ اسمیر انجام می ‌شود. تست DNA می ‌تواند نوع‌ های خاص پرخطر ویروس را شناسایی کند، در حالی که پاپ اسمیر به بررسی سلول‌ های غیرعادی دهانه رحم ناشی از عفونت HPV می ‌پردازد. غربالگری منظم برای تشخیص زودهنگام اچ پی وی اهمیت زیادی دارد؛ افراد زیر ۲۱ سال به غربالگری نیاز ندارند، اما در بازه سنی ۲۱ تا ۲۵ سال تنها پاپ اسمیر کافی است. از سن ۲۵ تا ۶۵ سال، ترکیب پاپ اسمیر و تست HPV برای تشخیص دقیق ‌تر ویروس و عفونت توصیه می ‌شود.

نقش تغذیه مناسب و سبک زندگی سالم در پیشگیری از HPV

رژیم غذایی سرشار از آنتی‌ اکسیدان‌ ها، ویتامین C و زینک نقش مهمی در تقویت سیستم ایمنی بدن دارد. همچنین، ورزش منظم، خواب کافی و اجتناب از سیگار کشیدن می‌تواند خطر فعال شدن ویروس HPV را کاهش دهد. مطالعات نشان داده ‌اند که زنان با شاخص DDS بالاتر، که نشان ‌دهنده مصرف بیشتر میوه و سبزیجات و کمتر چربی و قند است، نسبت به زنان با DDS پایین ‌تر، کمتر به عفونت HPV مبتلا می ‌شوند، که این موضوع تأکید بر اهمیت رژیم غذایی سالم در پیشگیری از HPV دارد.

اهمیت مشاوره با پزشک در صورت نگرانی از ابتلا

هر جوش یا ضایعه تناسلی به معنای زگیل نیست و تشخیص دقیق فقط توسط پزشک امکان ‌پذیر است. به همین دلیل، در صورت نگرانی، مراجعه به پزشک برای معاینه و دریافت راهنمایی ‌های تخصصی ضروری است تا مشکل به درستی شناسایی و درمان شود.

پیشگیری از اچ پی وی با موثرترین راه ها

برای پیشگیری از HPV، رعایت چند نکته اساسی بسیار مهم است. بر اساس گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، HPV شایع‌ترین عفونت مقاربتی در جهان است و تقریباً ۸۰ درصد افراد فعال جنسی در طول عمر خود حداقل یک بار به این ویروس مبتلا می‌شوند. واکسیناسیون به موقع می‌تواند تا ۹۰ درصد از ابتلا به انواع پرخطر HPV و سرطان دهانه رحم جلوگیری کند. استفاده مداوم و صحیح از کاندوم، یکی از راه‌های مؤثر کاهش خطر انتقال ویروس است و مطالعات نشان داده‌اند که کاندوم می‌تواند خطر ابتلا به HPV را حدود ۶۰ درصد کاهش دهد.

همچنین، رعایت بهداشت فردی در مکان‌های عمومی، اجتناب از تماس با پوست آسیب‌دیده و حضور در مراکز معتبر و تحت نظر متخصص برای انجام لیزر یا درمان‌های پوستی، اهمیت ویژه‌ای دارد. تقویت سیستم ایمنی بدن با مصرف مکمل‌هایی مانند زینک و روی می‌تواند به کاهش شدت عفونت کمک کند، البته مصرف این مکمل‌ها باید زیر نظر پزشک انجام شود تا از عوارض جانبی جلوگیری شود. انجام غربالگری منظم از سن ۲۵ تا ۳۰ سالگی، مخصوصاً در زنان، می‌تواند تا ۷۰ درصد خطر پیشرفت عفونت HPV به سرطان دهانه رحم را کاهش دهد.