سندرم استکهلم چیست و چطور با علائم آن مقابله کنیم؟

زمان مطالعه این مطلب: 6 دقیقه

سندرم استکهلم یک مکانیسم دفاعی است که در شرایط اسارت یا سوءاستفاده ایجاد می‌شود. در این حالت، افراد به مرور زمان احساسات مثبتی نسبت به افرادی که آنها را تحت فشار قرار می‌دهند، پیدا می‌کنند. این پدیده معمولاً در مواقعی مانند آزار جنسی کودکان، سوءاستفاده در روابط مربیان و ورزشکاران، و همچنین قاچاق جنسی مشاهده می‌شود. درمان این سندرم معمولاً شامل روان‌درمانی و در صورت لزوم، استفاده از داروها است.

در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به صورت جامع‌تر به بررسی این سندرم خواهیم پرداخت و به سوالات متداول در این زمینه پاسخ خواهیم داد. اگر شما نیز تمایل دارید اطلاعات بیشتری درباره این سندرم به دست آورید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.

سندرم استکهلم چیست؟

سندرم استکهلم یک پاسخ روانی به شرایط اسارت است. افراد مبتلا به سندرم استکهلم با اسیرکنندگان خود ارتباط روانی برقرار می‌کنند و شروع به همدردی با آنها می‌کنند.

سندرم استکهلم علاوه بر وضعیت اصلی آدم ربایی-گروگان، اکنون شامل انواع دیگری از تروما نیز می‌شود که بین فرد آزارگر و فرد مورد آزار وجود دارد.

بسیاری از متخصصان و پزشکان احساسات مثبت قربانی نسبت به آزاردهنده خود را یک پاسخ روانشناختی – مکانیزم مقابله – می‌دانند که از آن برای زنده ماندن در روزها، هفته‌ها یا حتی سال‌ها آسیب یا سوء استفاده استفاده می‌کنند.

چرا سندرم استکهلم به این نام معروف شد؟

این وضعیت نام خود را از یک حادثه سرقت از بانک در سال 1973 در استکهلم سوئد گرفته است. در طول درگیری شش روزه با پلیس، بسیاری از کارمندان اسیر بانک نسبت به سارقان بانک ابراز همدردی کردند. پس از آزادی، برخی از کارمندان بانک از شهادت علیه سارقان بانک در دادگاه خودداری کردند و حتی برای دفاع از آنها پول جمع آوری کردند.

جرم‌شناس و روان‌پزشکی که این رویداد را بررسی می‌کرد، اصطلاح «سندرم استکهلم» را برای توصیف تمایلی که برخی از کارمندان بانک نسبت به سارقان بانک نشان دادند، انتخاب کرد.

علائم سندرم استکهلم چیست؟

علائم افرادی که سندرم استکهلم دارند:

• احساسات مثبت نسبت به اسیر کننده‌ها یا سوء استفاده کنندگان.
• همدردی با عقاید و رفتار اسیرکنندگان خود.
• احساسات منفی نسبت به پلیس یا دیگر شخصیت‌های مقتدر.

علائم دیگر مشابه اختلال استرس پس از سانحه (PTSD) هستند و عبارتند از:

• یادآوری مکرر گذشته
• احساس بی اعتمادی، تحریک پذیری، عصبانیت یا استرس و اضطراب.
• عدم آرامش یا عدم لذت بردن از چیزهایی که قبلاً از آنها لذت می بردید.
• مشکل در تمرکز

علت سندرم استکهلم چیست؟

محققان نمی‌دانند چرا برخی از اسیرها به سندرم استکهلم مبتلا می‌شوند و برخی دیگر نه.

یک نظریه این است که این یک تکنیک از اجداد ما به ما آموخته شده است. در تمدن اولیه، همیشه خطر اسیر شدن یا کشته شدن توسط گروه اجتماعی دیگری وجود داشت. پیوند با اسیرکنندگان شانس زنده ماندن را افزایش می‌داد. برخی از روانپزشکان تکاملی معتقدند این تکنیک اجدادی یک ویژگی طبیعی انسان است.

نظریه دیگر این است که وضعیت اسارت یا سوء استفاده از بار عاطفی بسیار بالایی برخوردار است. مردم احساسات خود را تعدیل می‌کنند و زمانی که به مرور زمان به آنها مهربانی نشان داده می‌شود، شروع به ترحم برای سوءاستفاده کننده خود می‌کنند. همچنین، قربانیان با همکاری و عدم مبارزه با یک آزارگر، ممکن است امنیت خود را تضمین کنند. هنگامی که قربانی از سوی آزارگر خود آسیبی نبیند، ممکن است احساس قدردانی کند و حتی آزارگر خود را فرد خوبی بداند.

سندرم استکهلم چگونه تشخیص داده می‌شود؟

انجمن روانپزشکی آمریکا در آخرین راهنمای تشخیصی خود – استاندارد طلایی بیماری‌ها و شرایط سلامت روان – به طور رسمی سندرم استکهلم را به عنوان یک بیماری به رسمیت نمی‌شناسد یا درج نمی‌کند. با این حال، همه متخصصان و پزشکان رفتارهایی را که ناشی از یک موقعیت آسیب زا هستند، تشخیص می‌دهند. معیارهای PTSD یا اختلال استرس حاد و برخی درمان‌هایش اغلب شبیه به سندرم استکهلم است.

درمان سندرم استکهلم چگونه ممکن است؟

از آنجایی که سندرم استکهلم به عنوان یک وضعیت روانی شناخته نشده است، هیچ درمان استانداردی وجود ندارد. با این حال، مثل درمان  PTSD، درمان سندرم استکهلم معمولاً شامل مشاوره روانپزشکی و روانشناختی (گفتگو درمانی) و یا دارو درمانی است. اگر شما یا یکی از عزیزانتان به سندرم استکهلم مبتلا هستید، راه‌های سالمی برای مقابله با آسیب‌های روحی خود خواهید آموخت.

درمان می‌تواند به شما کمک کند:

• تجربه خود را درک کنید.
• درک کنید که چگونه رفتار دلسوزانه با اسیرکنندگان شما یک مهارت ناخودآگاه برای بقا بوده است.
• یاد بگیرید که چگونه می‌توانید گذشته را پشت سر گذاشته و در زندگی خود به جلو حرکت کنید.

اگر علائمی دارید، پزشک ممکن است داروهایی را برای کمک به خواب یا کاهش اضطراب یا افسردگی شما تجویز کند. ⁽¹⁾

آینده افراد مبتلا به سندرم استکهلم چگونه خواهد بود؟

ابتدا باید ذکر کرد که اکثریت افرادی که تجربه سوء‌استفاده، ضربه‌های روحی یا موقعیت‌های اسارت را دارند، به سندرم استکهلم دچار نمی‌شوند. این سندرم در واقع یک واکنش روانی خاص و نادر است که ممکن است در شرایط خاصی از از دست دادن آزادی یا سوء‌استفاده‌های مستمر ظاهر شود.

سندرم استکهلم به این معناست که فرد تحت فشار، پیوند عاطفی با متجاوز یا مهاجم خود برقرار می‌کند و این وضعیت می‌تواند منجر به احساس همبستگی با فردی شود که او را مورد آسیب قرار داده است. این پدیده به دلیل پیچیدگی‌های روانی و عاطفی ناشی از تجربه‌های آسیب‌زا ایجاد می‌شود و هر کسی به یکسان به آن واکنش نشان نمی‌دهد.

برای افرادی که دچار این وضعیت شده‌اند، روان‌درمانی می‌تواند به عنوان یک روش مؤثر برای بهبود و پیشرفت در زندگی مورد استفاده قرار گیرد. این نوع درمان کمک می‌کند تا فرد تجربه‌های خود را پردازش کند، سلامت روان خود را بازسازی کند و راه‌هایی برای کنار آمدن با احساسات منفی و سردرگمی‌های ناشی از این شرایط پیدا کند.

بنابراین، افرادی که تحت تأثیر چنین تجربیاتی قرار گرفته‌اند، با دریافت حمایت‌های روانشناختی می‌توانند به بهبودی و تعادل عاطفی دست یابند. این امر نه تنها به بهبود فردی آنها کمک می‌کند، بلکه می‌تواند به آنها در ایجاد روابط سالم‌تر و معنادارتر در زندگی کمک نماید. در نهایت، شناخت و درک بهتر این سندرم می‌تواند به افراد در ارائه حمایت از یکدیگر و انعطاف‌پذیری در مواجهه با چالش‌های زندگی کمک کند.

آیا سندرم استکهلم فقط در مورد شرایط اسارت صدق می‌کند؟

در حالی که اصطلاح سندرم استکهلم به‌طور خاص به شرایط اسارت نسبت داده می‌شود، شایان ذکر است که رفتارها و احساسات مشابهی که این سندرم به آنها اشاره دارد، می‌تواند در قربانیان انواع دیگر تروما نیز مشاهده شود. این پدیده علاوه بر اسارت می‌تواند در زمینه‌های زیر نیز ظهور یابد:

1. آزار جنسی، جسمی و عاطفی: مواردی از جمله خشونت خانگی یا سوء‌استفاده‌های جنسی می‌تواند منجر به ایجاد پیوند عاطفی ناخواسته بین قربانی و آزارگر شود. قربانیان ممکن است به دلایل مختلف از جمله ترس، وابستگی مالی یا احساس گناه به رفتارهای آزارگر عادت کنند و در نهایت با آن‌ها پیوند برقرار کنند.
2. کودک‌آزاری: کودکانی که تحت آزار قرار می‌گیرند ممکن است در برابر آزارگر خود واکنش مشابهی نشان دهند و از روی ناآگاهی یا وابستگی به آن فرد، اقدام به ایجاد رابطه عاطفی با او کنند. این مسئله می‌تواند به خصوص در خانواده‌هایی که در آن‌ها سوء‌استفاده به شکل مستمر و سیستماتیک وجود دارد، به شدت مشهود باشد.
3. سوء‌استفاده ورزشکاران توسط مربیان: در برخی موارد، ورزشکاران به‌ویژه در فضاهای رقابتی و تلاش‌های حرفه‌ای ممکن است با مربیانی مواجه شوند که از روش‌های سختگیرانه و توهین‌آمیز برای تحت فشار گذاشتن آنها استفاده می‌کنند. این ورزشکاران ممکن است به اشتباه believe کنند که مربی به دلیل درک بهتر از نیازهای آنها، این رفتارها را انجام می‌دهد و به این ترتیب، با رفتار آزارگر پیوند عاطفی برقرار کنند.
4. قاچاق جنسی انسان: قربانیان قاچاق انسان، به ویژه قربانیان قاچاق جنسی، ممکن است در شرایطی مشابه دچار سندرم استکهلم شوند. آن‌ها ممکن است تحت تأثیر تهدیدات و استرس‌های شدید، به متجاوزان خود وابسته شوند و احساس کنند که تنها امید به نجات آن‌ها از طریق ارتباط با آزارگرانشان است.

بنابراین، سندرم استکهلم می‌تواند به عنوان یک واکنش روانی نسبت به انواع مختلف تروما شناخته شود و نه فقط محدود به موقعیت‌های گروگان‌گیری باشد. درک این موضوع می‌تواند به ما کمک کند تا در ارائه حمایت به قربانیان، حساس‌تر و بهتر عمل کنیم و راه‌های مؤثرتر برای بهبود وضعیت آن‌ها پیدا کنیم.

بیشتر بخوانید:

• اختلال شخصیت وابسته چیست؟
• اختلال هذیان چیست؟

جمع بندی

در این نوشته از مجله سلامت کیوان سعی کردیم درباره سندرم استکهلم و همه جزئیات مربوط به آن صحبت کنیم. همانطور که گفتیم سندرم استکهلم یک مکانیسم مقابله است. به جای احساس ترس، وحشت و خصومت نسبت به سوء استفاده کننده، ممکن است کم کم حس انسانیت و شفقت نسبت به آنها پیدا کنید.

اگر شما یا یکی از نزدیکانتان سندروم استکهلم را تجربه کرده‌اید، بدانید که احساسات مثبت شما نسبت به فرد متجاوز عیب نیست. آنچه شما احساس می‌کنید راهی قابل درک برای کنار آمدن و زنده ماندن از آنچه برای شما اتفاق افتاده است. روانشناس و پزشک می‌توانند به شما یا عزیزانتان کمک کنند که بهبود یافته و آنچه اتفاق افتاده را پشت سر بگذارند.