چه چیزی باعث درد پشت زانو می‌شود؟ (علائم و اقدامات درمانی)

طبق آمار منتشرشده توسط Global Burden of Disease Study، دردهای زانو در میان سه علت اصلی ناتوانی حرکتی در بزرگسالان قرار دارد. در این میان، بیش از 8 درصد از مراجعات به کلینیک‌های ارتوپدی مرتبط با درد پشت زانو گزارش شده‌اند. همچنین بررسی‌های انجام‌شده در نشریه Clinical Orthopaedics and Related Research نشان می‌دهد که حدود 10 تا 20 درصد از افرادی که از درد زانو شکایت دارند، این درد را عمدتاً در ناحیه پشت زانو احساس می‌کنند.

این عارضه ممکن است بر اثر گرفتگی رگ پشت زانو، التهاب غضروف‌های زانو، تجمع مایع سینوویال یا حتی مشکلاتی مانند درد پشت زانو و دیسک کمر ایجاد شود. از طرفی، گاهی درد پشت زانو هنگام خم شدن یا نشستن به وضوح احساس می‌شود و حتی می‌تواند کودکان را نیز تحت تأثیر قرار دهد. درد پشت زانو یکی از مشکلات شایع است که می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد و بر کیفیت زندگی افراد تأثیر منفی بگذارد. اگر شما هم با سوالاتی مانند “علت درد پشت زانو چیست؟” یا “چگونه می‌توان درمان خانگی درد پشت زانو را انجام داد؟” مواجه هستید، این مقاله از آزمایشگاه ویروس شناسی کیوان را تا انتها بخوانید.

درد پشت زانو چیست و دقیقا کجاست؟

درد پشت زانو به وضعیتی گفته می‌شود که فرد در بخش پشتی مفصل زانوی خود احساس درد یا ناراحتی دارد. شدت این درد می‌تواند از خفیف تا شدید متغیر باشد و معمولاً هنگام حرکت دادن زانو، ایستادن طولانی‌مدت یا خم کردن آن، شدت بیشتری پیدا می‌کند. درد پشت زانو دقیقاً در ناحیه پشتی مفصل زانو، یعنی در محل اتصال استخوان ران (فمور) به استخوان ساق پا (تیبیا)، و در فضای توخالی بین این دو استخوان حس می‌شود.

این بخش از زانو که به آن ناحیه پوپلیتئال (Popliteal fossa) گفته می‌شود، شامل ساختارهای مهمی مانند:

• رگ‌های خونی (سیاهرگ‌ها و سرخرگ‌های پوپلیتئال)
• اعصاب (مانند عصب تیبیال)
• عضلات پشت ران (همسترینگ)
• رباط‌ها و تاندون‌ها
• کیسه‌های مفصلی (بورساها) و مایع سینوویال

هر گونه التهاب، فشار، آسیب یا اختلال در این ساختارها می‌تواند منجر به احساس درد در پشت زانو شود. گرفتگی رگ پشت زانو، یکی از علل شایع این نوع از زانو درد است که معمولاً به دلیل فشار زیاد روی ماهیچه‌ها یا مشکلات گردش خون رخ می‌دهد. همچنین، کیست بیکر (تجمع مایع در پشت زانو) و التهاب تاندون‌ها از دیگر مواردی هستند که ممکن است به این مشکل منجر شوند.

علت درد پشت زانو در بین افراد

علت درد پشت زانو می‌تواند به دلایل مختلفی مثل فعالیت‌های ورزشی سنگین، آسیب‌دیدگی، التهاب مفاصل یا حتی مشکلات وریدی (مانند لخته خون) مرتبط باشد. همچنین در مواردی، گرفتگی رگ پشت زانو ممکن است ناشی از کمبود مواد معدنی مانند پتاسیم یا کم‌آبی بدن باشد. برخی از رایج ترین علل درد پشت زانو، عبارتند از:

• کیست بیکر
• پارگی مینیسک یا رباط
• کشیدگی عضلات پشت ران یا ساق
• ترومبوز ورید عمقی (DVT)
• آرتروز یا ساییدگی مفصل زانو

این مشکل ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد که هر یک از آن‌ها می‌تواند ناشی از آسیب، التهاب یا مشکلات ساختاری باشد. برخی از این علت ها، می تواند پارگی مینیسک یا رباط، کشیدگی عضلات پشت ران یا ساق باشد که هر کدام باید توسط پزشک درمان شود.

1. کیست بیکر (Baker’s Cyst)

این عارضه که با نام‌های کیست پُربن یا کیست پس‌زانو نیز شناخته می‌شود، به دلیل تجمع مایع سینوویال در پشت مفصل زانو ایجاد می‌شود. کیست بیکر معمولاً نتیجه التهاب یا آسیب‌های مفصلی مانند آرتروز یا پارگی مینیسک است. بزرگ شدن این کیست ممکن است منجر به احساس فشار، درد پشت زانو، تورم و سختی در حرکت یا نشستن شود. در برخی موارد، کیست ممکن است خودبه‌خود تخلیه شود یا نیاز به تخلیه پزشکی و درمان زمینه‌ای داشته باشد.

2. پارگی مینیسک یا رباط‌ های زانو

پارگی مینیسک یا رباط معمولاً در اثر چرخش ناگهانی زانو، سقوط یا ضربه شدید رخ می‌دهد. این آسیب‌دیدگی‌ها شایع‌ترین علل درد زانو در ورزشکاران هستند. علائم شامل درد ناگهانی، تورم، قفل‌شدگی زانو و محدودیت حرکتی است. درمان ممکن است شامل استراحت، فیزیوتراپی زانو یا در موارد شدیدتر، جراحی باشد.

3. کشیدگی عضلات پشت ران یا ساق پا

عضلات پشت ران (همسترینگ) و عضلات ساق ممکن است در اثر حرکات شدید، کشش بیش از حد یا فعالیت ورزشی نادرست دچار کشیدگی شوند. این حالت اغلب باعث درد موضعی در پشت زانو، سفتی عضلات و دشواری در حرکت می‌شود. روش‌های درمانی رایج شامل استراحت، یخ‌گذاری، بالا نگه داشتن پا و تمرین‌های توان‌بخشی هستند.

4. ترومبوز ورید عمقی (DVT)

DVT یکی از علل خطرناک اما کمتر شناخته‌شده درد پشت زانو است. این وضعیت زمانی رخ می‌دهد که لخته خون در سیاهرگ‌های عمقی پا تشکیل شود. اگر درد همراه با تورم، قرمزی یا تغییر رنگ پوست باشد، باید سریعاً به پزشک مراجعه کرد، چرا که این لخته ممکن است جدا شده و منجر به آمبولی ریه شود که یک وضعیت اورژانسی است.

5. آرتروز یا ساییدگی مفصل زانو

آرتروز نوعی التهاب مفصلی است که می‌تواند به ساییدگی و تخریب غضروف مفصل زانو منجر شود. این بیماری معمولاً در افراد مسن‌تر و افرادی که تاریخچه‌ای از آسیب‌های زانو دارند، شایع‌تر است. درد ناشی از آرتروز می‌تواند در ناحیه پشت زانو نیز احساس شود و با سختی و کاهش دامنه حرکتی همراه باشد. درمان آرتروز ممکن است شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهاب و در موارد شدیدتر تزریق اپیدورال و جراحی باشد.

در صورتی که با درد پشت زانو مواجه هستید، بی‌توجهی به علائم آن می‌تواند به مشکلات جدی‌تری منجر شود؛ بنابراین، تشخیص به‌موقع علت و شروع درمان مناسب، کلید حفظ سلامت مفصل زانو و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر است.

بیشتر بخوانید: درد سیاتیک زانو چه علائمی دارد؟ (راهنمای کامل برای بیماران)

نشانه ها و علائم درد پشت زانو

این آسیب می‌تواند بسته به علت مشکل متفاوت باشد، اما برخی از علائم رایج شامل احساس درد یا ناراحتی در هنگام خم کردن یا صاف کردن زانو است. گاهی اوقات، فرد ممکن است در ناحیه پشت زانو احساس تورم، حساسیت یا حتی سفتی داشته باشد.

 اگر علت درد گرفتگی رگ پشت زانو باشد، احتمالاً فرد در لحظات استراحت یا هنگام ایستادن طولانی‌مدت احساس فشار و ناراحتی بیشتری خواهد داشت. همچنین، این درد ممکن است هنگام انجام فعالیت‌هایی مانند دویدن، بالا رفتن از پله‌ها یا حتی نشستن طولانی‌مدت بیشتر شود.

علت درد پشت زانو بعد از نشستن چیست؟

درد پشت زانو بعد از نشستن ممکن است به دلایل مختلفی ایجاد شود، اما یکی از شایع‌ترین علت‌ها، کاهش جریان خون و فشار روی ماهیچه‌ها و رگ‌های پشت زانو در هنگام نشستن طولانی‌مدت است. وقتی شما مدت زیادی بدون تغییر حالت می‌نشینید، ممکن است گردش خون در ناحیه زانو کاهش یابد و احساس سفتی یا درد در آن ناحیه ایجاد شود.

 همچنین، گرفتگی رگ پشت زانو به دلیل فشار بیش از حد بر عروق یا عضلات، یکی دیگر از علل رایج این نوع درد استخوان زانو است. نشستن در حالات نامناسب، مانند خم کردن زانوها به مدت طولانی، نیز می‌تواند فشار اضافی به مفاصل و ماهیچه‌های پشت زانو وارد کند و این درد را تحریک کند.

راه های تشخیص پزشک برای درد پشت زانو 

پزشک برای تشخیص دقیق درد پشت زانو ابتدا با بررسی دقیق علائم، سابقه پزشکی بیمار و سپس انجام معاینه فیزیکی و آزمایش‌های تصویربرداری، سعی می‌کند منبع اصلی درد را مشخص کرده و بهترین مسیر درمان را تعیین کند. برخی از مهمترین راهکارهای تشخیص علت درد پشت زانو، عبارتند از:

• معاینه فیزیکی زانو
• سونوگرافی یا ام‌آرآی
• آزمایش خون (در صورت شک به التهاب یا عفونت)

تشخیص درد پشت زانو نیازمند تحلیل دقیق علائم و تاریخچه پزشکی بیمار است. پزشکان برای بررسی علت درد پشت زانو از روش‌های مختلفی استفاده می‌کنند که شامل معاینه فیزیکی زانو، سونوگرافی یا ام‌آرآی و آزمایش خون در صورت شک به التهاب یا عفونت می‌شود.

معاینه فیزیکی زانو برای تعیین علت

در مرحله نخست، پزشک با معاینه فیزیکی زانو به بررسی علائم بالینی می‌پردازد. او به بررسی دامنه حرکتی زانو، نقاط حساس، و وجود تورم یا تغییرات ظاهری می‌پردازد. همچنین، پزشک ممکن است به دنبال نشانه‌هایی از “گرفتگی رگ پشت زانو” مانند قرمزی، گرما یا تغییر رنگ پوست باشد. این معاینه می‌تواند به پزشک کمک کند تا نخستین دیدگاه‌ها را درباره علت درد پشت زانو به دست آورد و تصمیم بگیرد که آیا نیاز به آزمایش‌های بیشتری وجود دارد یا خیر. اگر هم نیاز به آزمایش بود و شما محدودیت زمانی داشتید، می توانید از خدمات آزمایش در منزل کیوان استفاده کنید.

سونوگرافی یا ام‌آرآی

اگر علائم همچنان ادامه داشته باشد یا نیاز به ارزیابی دقیق‌تری باشد، پزشک ممکن است سونوگرافی یا ام‌آرآی را تجویز کند. این تصاویر می‌توانند ساختارهای داخلی زانو را به وضوح نشان دهند و به تشخیص مشکلاتی مانند کیست بیکر، پارگی مینیسک، یا آسیب به رباط‌ها کمک کنند. در بررسی علت درد پشت زانو، این روش‌ها می‌توانند اطلاعات ارزشمندی درباره وضعیت بافت‌ها و نواحی اطراف زانو ارائه دهند.

آزمایش خون (در صورت شک به التهاب یا عفونت)

 در مواردی که پزشک به التهاب یا عفونت مشکوک باشد، انجام آزمایش خون مورد نیاز می‌شود. این آزمایش‌ها می‌توانند نشانه‌های التهابی مانند افزایش تعداد گلبول‌های سفید یا نشانه‌هایی از عفونت را شناسایی کنند. بررسی آزمایش خون همچنین می‌تواند در تشخیص بیماری‌های خودایمنی یا دیگر اختلالات مرتبط با زانو موثر باشد. در نهایت، نتایج این آزمایش‌ها به پزشک کمک می‌کند تا به درک بهتری از علت بیماری برسد و درمان مناسب را تجویز کند.

بهترین درمان برای درد پشت زانو

درمان درد پشت زانو بستگی به علت و شدت این عارضه دارد. روش‌های درمانی ممکن است شامل درمان‌های خانگی، داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها، فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی، و در موارد خاص تزریق یا جراحی باشد. برخی از مهمترین راهکارها برای درمان درد پشت زانو، عبارتند از:

• درمان خانگی
• داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها
• فیزیوتراپی و تمرینات اصلاحی
• تزریق یا جراحی در موارد خاص

روش‌های درمانی درد پشت زانو با توجه به شدت علائم، علت زمینه‌ای و وضعیت سلامت عمومی فرد متفاوت هستند. برخی از بیماران ممکن است با اقدامات ساده خانگی بهبود یابند، در حالی که برخی دیگر نیاز به مصرف دارو، فیزیوتراپی یا حتی اقدامات تخصصی‌تر مانند تزریق یا جراحی دارند. در ادامه به بررسی کامل و کاربردی هر یک از این روش‌ها می‌پردازیم تا بتوانید آگاهانه‌ترین تصمیم را برای درمان درد زانوی خود بگیرید.

1. درمان خانگی (استراحت، یخ، بالا نگه داشتن پا)

 در مراحل اولیه، استراحت یکی از موثرترین راه‌ها برای کاهش درد پشت زانو است. به همراه استراحت، می‌توان از یخ استفاده کرد که به کاهش تورم و التهاب کمک می‌کند. بالا نگه داشتن پا نیز می‌تواند به بهبود گردش خون و کاهش احتباس مایع در ناحیه زانو کمک کند. این روش‌های درمانی خانگی می‌توانند به کنترل درد و ناراحتی تا زمانی که علت اصلی مشخص شود، مفید باشند.

2. داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها

در صورتی که درد پشت زانو شدید باشد و بر فعالیت‌های روزمره تأثیر بگذارد، پزشک ممکن است داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (NSAIDs) یا مسکن‌ها تجویز کند. این داروها می‌توانند به کاهش التهاب و تسکین درد کمک کنند. مصرف این داروها می‌تواند در بهبود کیفیت زندگی و تسهیل فعالیت‌های روزانه بیمار موثر باشد، اما باید به دوز و مدت زمان مصرف آن‌ها توجه ویژه‌ای به عمل آید.

3. فیزیوتراپی در منزل و تمرینات اصلاحی

فیزیوتراپی در منزل می‌تواند به تقویت عضلات اطراف زانو و افزایش دامنه حرکتی کمک کند. فیزیوتراپیست‌ها با طراحی برنامه‌های تمرینی مناسب، می‌توانند به فرد کمک کنند تا بهینه‌تر حرکت کند و در نتیجه فشار کمتری به زانو وارد شود. تمرینات اصلاحی نه تنها به کاهش درد کمک می‌کند، بلکه خطر بروز آسیب‌های بیشتر را نیز کاهش می‌دهد.

4. تزریق یا جراحی در موارد خاص

در برخی موارد خاص، مانند آسیب‌های شدید به رباط‌ها یا پارگی مینیسک، ممکن است نیاز به تزریق داروهای استروئیدی یا حتی جراحی باشد. تزریق استروئید به کاهش التهاب و تسکین درد کمک می‌کند، در حالی که جراحی ممکن است برای ترمیم آسیب‌های جدی ضروری باشد. پزشک بر اساس شدت آسیب و پاسخ به درمان‌های دیگر، بهترین گزینه را برای بیمار پیشنهاد می‌کند.

راه های پیشگیری از درد پشت زانو

برای پیشگیری از درد پشت زانو، اولین قدم این است که از فشار زیاد به زانوها خودداری کنید و از فعالیت‌هایی که ممکن است به مفاصل و ماهیچه‌های پشت زانو آسیب برسانند، دوری کنید. ورزش منظم و تقویت عضلات اطراف زانو، مانند تمریناتی که باعث افزایش استحکام عضلات ران و ساق پا می‌شوند، می‌تواند به جلوگیری از این مشکل کمک کند. همچنین، داشتن حالت نشستن و ایستادن صحیح بسیار اهمیت دارد. استفاده از کفش‌های راحت و مناسب که از پاها و زانوها در برابر شوک محافظت می‌کنند نیز می‌تواند در کاهش فشار روی زانوها تاثیرگذار باشد.

بیشتر بخوانید: صدا دادن یا تق تق زانو نشانه چیست؟ (علت + درمان)

تمرینات ورزشی جهت درمان درد پشت زانو

برای درمان این مشکل، تمرینات ورزشی ملایم و هدفمند می‌توانند بسیار مفید باشند. یکی از تمرینات ساده برای کاهش درد پشت زانو، کشش عضلات پشت ران (همسترینگ‌ها) است. برای این کار، روی زمین بنشینید و یک پا را صاف کشیده و پای دیگر را خم کنید.

سپس به آرامی تلاش کنید به نوک انگشتان پای صاف برسید و این حالت را ۱۵ تا ۲۰ ثانیه نگه دارید. این تمرین به افزایش انعطاف‌پذیری و کاهش گرفتگی رگ پشت زانو کمک می‌کند.

تمرین	شرح	تعداد تکرار/مدت
تمرین کشش همسترینگ	در حالت نشسته، یک پا را صاف کنید و با دست خود به سمت پنجه پا کشش دهید.	3 ست 15-30 ثانیه برای هر پا
تمرین تقویت چهارسر	در حالت نشسته، پا را به آرامی بالا ببرید و نگه دارید.	3 ست 10-15 تکرار
کشش عضلات ساق پا	در حالت ایستاده، یکی از پاها را به جلو بگذارید و زانوی دیگر را خم کنید.	3 ست 15-30 ثانیه برای هر پا

همچنین، تمریناتی مانند پل زدن (که در آن عضلات ران و باسن را هنگام بلند کردن لگن سفت کرده و حفظ می‌کنید) می‌تواند نقش مؤثری در تقویت عضلات اطراف زانو داشته باشد. این تمرین به‌ویژه در تقویت عضلات همسترینگ، گلوتئال (باسن) و عضلات چهارسر ران موثر است که به پایداری و حمایت از مفصل زانو کمک می‌کنند. تقویت این عضلات می‌تواند فشار وارد بر مفصل زانو را کاهش داده و از آسیب‌های بعدی پیشگیری کند. 

چه زمانی برای درد پشت زانو به کلینیک درد مراجعه کنید؟

اگر درد پشت زانو بیشتر از چند روز ادامه پیدا کند و با استراحت یا تمرینات ساده خانگی بهبود نیابد، باید به‌سرعت به یک کلینیک درد مراجعه کنید. به‌ویژه اگر درد شدید باشد و توانایی حرکت یا ایستادن را محدود کند، یا با علائمی مانند ورم، قرمزی، یا احساس گرما در ناحیه پشت زانو همراه شود، ممکن است نشان‌دهنده مشکلات جدی‌تری مانند التهاب مفاصل (آرتریت)، کیست بیکر، گرفتگی رگ‌های پشت زانو (ترومبوز ورید عمقی) یا آسیب به بافت‌های نرم مانند رباط‌ها و تاندون‌ها باشد.

این علائم می‌توانند نشان‌دهنده وضعیت‌هایی باشند که نیاز به درمان‌های تخصصی دارند. در صورت وجود این مشکلات، درمان‌های خانگی به‌تنهایی کافی نخواهند بود و تشخیص دقیق پزشک برای جلوگیری از پیچیده‌تر شدن وضعیت و جلوگیری از آسیب‌های بیشتر ضروری است.

در کلینیک درد، پزشکان متخصص با استفاده از آزمایش‌های بالینی، تصویربرداری و مشاوره پزشکی دقیق، علل اصلی درد را شناسایی کرده و درمان‌هایی مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب، تزریقات موضعی یا حتی جراحی در صورت لزوم تجویز خواهند کرد. مراجعه زودهنگام به پزشک می‌تواند به شما کمک کند تا از بروز مشکلات طولانی‌مدت یا ناتوان‌کننده جلوگیری کنید.

در پایان؛ بهترین راه برخورد با درد پشت زانو

درد پشت زانو می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند گرفتگی رگ پشت زانو، التهاب غضروف‌های زانو، یا مشکلات مرتبط با مایع سینوویال باشد. این درد ممکن است با شرایطی مانند درد پشت زانو هنگام خم شدن، درد پشت زانو و دیسک کمر یا حتی درد پشت زانو در کودکان همراه باشد. دکتر امیلی کارتر، متخصص ارتوپدی، در این زمینه می گوید: درد پشت زانو می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد، از جمله کشیدگی عضلات، آسیب به رباط‌ها، یا مشکلات عمیق‌تری مانند تجمع مایع در مفصل یا فشردگی اعصاب. شناسایی علت اصلی این درد، کلید درمان مؤثر آن است، خواه این درمان از طریق استراحت، فیزیوتراپی یا مداخله پزشکی باشد.

تفاوت در علت درد پشت زانو پای راست و پای چپ نیز قابل توجه است. درمان این مشکل از روش‌های ساده مانند درمان خانگی درد پشت زانو و استفاده از قرص برای درد پشت زانو تا روش‌های تخصصی‌تر مانند فیزیوتراپی یا جراحی متفاوت است. اگر با مشکلاتی مانند گرفتگی رگ پشت زانو راست یا درد اطراف پشت کشکک زانو مواجه هستید، بهتر است با شناخت علت و مراجعه به پزشک، بهترین روش درمان درد پشت زانو را انتخاب کنید.

شما عزیزان می توانید تجربیات خودتان را در این زمینه، زیر همین مقاله برایمان کامنت کنید تا دیگران نیز، از تجربیات شما عزیزان استفاده کنند.