واکسن کزاز چیست؟ + موارد منع تزریق و عوارض واکسن کزاز

زمان مطالعه این مطلب: 6 دقیقه

واکسن کزاز بخشی از مجموعه ایمن سازی‌های توصیه شده در دوران کودکی و بزرگسالی است. این واکسن بدن را در برابر عفونت باکتریایی کزاز که به نام فک قفلی نیز شناخته می‌شود، محافظت می‌کند. در این مطلب قصد داریم به چیستی بیماری کزاز و واکسن کزاز و عوارض آن بپردازیم. برای پاسخ به سوالات واکسن کزاز برای چیست؟ علائم بیماری کزاز چیست؟ عوارض بیماری کزاز چیست؟ تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.

بیماری کزاز چیست؟

بیماری کزاز یا تتانوس (Tetanus) نوعی بیماری عفونی است که باعث اسپاسم عضلانی دردناکی شده و در برخی موراد حتی می‌تواند منجر به مرگ شود. واکسن کزاز، این بیماری را به یک بیماری قابل پیشگیری تبدیل کرده است. به لطف استفاده گسترده از آن، شیوع این بیماری در کشورهای مختلف بسیار کم است. با این حال بزرگسالان باید در برابر آن واکسینه شوند. برای بیماری کزاز هیچ درمانی وجود ندارد و 10 تا 20 درصد افرادی که به آن مبتلا هستند می‌میرند.

بیماری کزاز از فردی به فرد دیگر امکان انتقال دارد. همچنین شما می‌توانید آن را از طریق یک بریدگی یا زخم دیگر دریافت کنید. باکتری کزاز در خاک، گرد و غبار و کود دامی وجود دارد. باکتری کزاز می‌تواند فرد راحتی از طریق یک خراش کوچک آلوده کند. اما احتمال ابتلا به کزاز از طریق سوراخ‌های عمیق ناشی از زخم‌های ایجاد شده توسط ناخن یا چاقو بیشتر است. باکتری‌ها از طریق خون یا اعصاب به سیستم عصبی مرکزی می‌روند.

علائم بیماری کزاز

علایم اولیه بیماری کزاز شامل ناراحتی و بی‌خوابی است. همچنین بعد از پدید آمدن علایم اولیه بیماری، عضلات فک و زبان بیمار دچار تشنج شده و بیمار قدرت باز کردن دهان خود را از دست می‌دهد. به دنبال تشنج عضلات فک و زبان، عضلات صورت، گردن، و دست و پا و بالاخره تمامی بدن بیمار دچار تشنج می‌شود. به دلیل تشنج عضلات صورت، چهره‌ای خندان به نام لبخند کزازی بر صورت بیمار نمایان می‌شود و تشنج عضلات کمر موجب خمیدگی فرد بیمار به جلو می‌شود.

علائم کزاز ناشی از سم تولید شده توسط باکتری کزاز است.⁽¹⁾ علائم اغلب حدود یک هفته پس از ابتلای فرد شروع می‌شود. اما ممکن است از 3 روز تا 3 هفته یا حتی بیشتر طول بکشد. شایع ترین علامت کزاز سفت یا قفل شدن فک است.

برخی دیگر از علائم بیماری کزاز شامل موارد زیر هستند:

• سردرد.
• سفتی عضلانی که از فک شروع می‌شود، سپس به گردن و بازوها، پاها یا شکم می‌رسد.
• مشکل در بلع.
• بی قراری و تحریک پذیری.
• تعریق و تب (تب حدود ۳۸ درجه‌)
• تپش قلب و فشار خون بالا.

باید بدانید که در صورت عدم درمان، کزاز می‌تواند باعث مرگ در اثر خفگی شود.

انواع واکسن کزاز

واکسن کزاز معمولاً در عضله دلتوئید (شانه) تزریق می‌شود. کودکان آن را در بازو یا ران دریافت می‌کنند. باید بدانید که چهار نوع واکسن مختلف، از کزاز و سایر بیماری‌ها محافظت می‌کند. واکسنی که دریافت می‌کنید بر اساس سن و وضعیت شما تعیین می‌شود.

• DTaP: به نوزادان و کودکان خردسال تزریق می‌شود. این واکسن کودک را در برابر دیفتری، کزاز و سیاه سرفه (سیاه سرفه) محافظت می‌کند.
• DT: برای نوزادان و کودکان خردسالی است که واکنش بدی به واکسن سیاه سرفه نشان داده‌اند. این نوع واکسن کزاز، بدن را فقط در برابر دیفتری و کزاز محافظت می‌کند.
• Tdap: به نوجوانان، جوانان و بزرگسالان تزریق می‌شود. این نوع واکسن کزاز افراد را در برابر دیفتری، کزاز. سیاه سرفه محافظت می‌کند.
• Td: یک واکسن تقویت کننده برای کودکان بزرگ تر و بزرگسالان است که از افراد فقط در برابر دیفتری و کزاز محافظت می‌کند.

کودکان معمولاً پنج دوز واکسن DTaP یا DT را در 2 ماهگی، 4 ماهگی، 6 ماهگی، بین 15 تا 18 ماهگی و بین 4 تا 6 سالگی دریافت می‌کنند. سپس یک دوز Tdap در سنین 11 تا 12 سالگی و هر 10 سال یک بار نیز تقویت کننده Td تزریق می‌شود.

اگر در کودکی واکسن کزاز دریافت نکردید، باید با یک سری سه دوز اولیه با یک دوز Tdap و دو دوز Td شروع کنید. شما این واکسن‌ها را در یک دوره 7 تا 12 ماهه دریافت خواهید کرد. به یاد داشته باشید از دریافت سری اولیه، هر 10 سال به یک تقویت کننده Td نیاز دارید. دوز اضافی Tdap برای زنان در سه ماهه سوم بارداری توصیه می‌شود تا از نوزادان خود تا زمانی که به اندازه کافی برای واکسن‌های خود بزرگ شوند محافظت کنند.

مطالب مرتبط:

• بررسی بیماری عفونی از علل بروز تا راه درمان
• انواع واکسن ها چه تفاوتی باهم دارند؟
• کودکان چه واکسنی بزنند؟ انواع واکسن کرونا کودکان
• عامل سیاه سرفه، پیشگیری و درمان آن

چه زمانی بعد از زخم باید واکسن کزاز زده شود؟

زمانی که زخمی دارید که باعث خراشیدگی پوست شما شده است، امکان ابتلا شما به کزاز وجود دارد. اگر شما واکسن اولیه خود را دریافت کرده اید، بیشتر پزشکان مواردی که در ادامه می‌گوییم توصیه می‌کنند: اگر در 10 سال گذشته بوستر کزاز نزده اید و زخم شما تمیز است، توصیه می‌شود واکسن را دریافت کنید. اگر زخم شما باز است و مستعد ابتلا به کزاز است، در صورتی که در 5 سال گذشته بوستر واکسن کزاز نزده اید، نیز توصیه به دریافت واکسن کزاز می‌شود.

زخم های مستعد ابتلا به کزاز آنهایی هستند که عمیق هستند و آلوده به خاک یا کثیفی هستند. اگر مطمئن نیستید آخرین بار کی واکسن کزاز دریافت کرده اید بهتر است خود را محافظت کنید و دوز دیگری از واکسن را دریافت کنید.

اگر در کودکی نیز واکسن کزاز را دریافت نکرده اید و زخم باز دارید، پزشک احتمالا اولین دوز واکسن را در زمان مراقبت از زخم و همچنین ایمونوگلوبولین کزاز را به شما توصیه می‌کند. برای تکمیل سری واکسیناسیون اولیه باید در چهار هفته و دوباره در شش ماه به پزشک مراجعه کنید.

واکسن‌های کزاز بی‌خطر هستند؟

اکثر افرادی که واکسن کزاز دریافت می‌کنند هیچ مشکل جدی با آن نخواهند داشت.⁽²⁾ با این حال، عوارض جانبی ممکن است رخ دهد. بیشتر عوارض جانبی خفیف هستند، به این معنی که بر فعالیت‌های روزانه تأثیر نمی‌گذارند. در ادامه بیشتر به واکسن کزاز و عوارض آن خواهیم پرداخت.

عوارض واکسن کزاز چیست؟

• درد، قرمزی یا تورم در محل تزریق
• تب
• سردرد یا بدن درد
• خستگی
• حالت تهوع، استفراغ یا اسهال
• از دست دادن اشتها
• بی قراری در نوزادان و کودکان کوچک

گاهی اوقات، کودکان کوچک ممکن است عوارض جانبی جدی تری از واکسن DTap داشته باشند، مانند:

• تشنج
• تب بالای 40 درجه سانتیگراد
• گریه تسلی ناپذیر به مدت 3 ساعت یا بیشتر
• تورم کل دست یا ساق که در آن واکسن تزریق شده است

یک واکنش آلرژیک شدید (آنافیلاکسی) نیز بسیار نادر نیز وجود دارد. اما در صورت بروز می‌تواند در عرض چند دقیقه پس از واکسینه شدن اتفاق بیفتد. علائم این آلرژی شامل موارد زیر است:

• برافروختگی پوست، خارش یا تورم
• کندوها
• مشکلات تنفسی یا سایر علائم تنفسی
• تورم دهان و گلو
• حالت تهوع و استفراغ، اسهال، یا گرفتگی شکم
• سرگیجه، فشار خون پایین، ضربان قلب سریع
• غش کردن

چه کسانی باید واکسن کزاز را دریافت کنند؟

• افراد باید واکسن کزاز را در شرایطی که در ادامه شرح می‌دهیم، دریافت کنند.
• در کودکی یک سری واکسن‌های اولیه کزاز دریافت نکرده‌اند.
• در 10 سال گذشته تقویت کننده کزاز تزریق نشده است.
• کسانی که از کزاز بهبود یافته‌اند.

جمع بندی

در این مطلب به واکسن کزاز و عوارض آن پرداخته شد. کزاز یکی از بیماری‌هایی است که در سال‌های اخیر توسط واکسن، به مقدار زیادی کنترل شده است. روش کنترل کزاز، با استفاده از واکسن کزاز است. واکسن کزاز در کودکی و بزرگسالی در چند دوز تزریق می‌شود. واکسن کزاز به طور کلی خطری ندارد اما ممکن است پس از تزریق با عوارض واکسن کزاز مواجه شوید. عوارض واکسن کزاز پس از گذشت زمان کوتاهی بهبود می‌یابد اما حتما در این راستا با پزشک مشورت کنید.