بیماری هلیکوباکتر پیلوری چیست؟ + تشخیص و درمان

زمان مطالعه این مطلب: 5 دقیقه

هلیکوباکتر پیلوری یا به انگلیسی Helicobacter pylori عفونتی است که می‌تواند افراد را در هر رده سنی درگیر کند. البته احتمال بروز آن در کودکان بیشتر است. در واقع این بیماری به دلیل آلوده شدن معده توسط باکتری هلیکوباکتر ایجاد می‌شود. برای بسیاری از افراد مبتلا به این عفونت ممکن است مشکل جدی به وجود نیاید. اما در برخی از افراد هم باعث بروز زخم معده یا بیماری‌های خطرناک دیگر می‌شود.

در این مقاله از مجله سلامت کیوان قصد داریم به بررسی این بیماری بپردازیم.

همه چیز درباره هلیکوباکتر پیلوری

هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری مارپیچی است که موجب التهاب پوشش داخلی معده و اثنی عشر می‌شود. این باکتری با آلوده کردن قسمت انتهایی معده یعنی آنتروم، از دلایل اصلی زخم معده در بدن به شمار می‌آید. به طوری که می‌توان گفت که در معده اکثر افراد مبتلا به زخم معده، این باکتری یافت می‌شود⁽¹⁾.

هلیکوباکتر در برخی موارد با عنوان اچ پیلوری معرفی می‌شود. بیشتر مواقع وجود این عفونت در معده، به صورت نهفته است و شناسایی آن تنها از طریق انجام تست اچ پیلوری امکان‌پذیر است.

این باکتری ممکن است مدت زمان زیادی در بدن باقی بماند، بدون این که فرد متوجه آن شود. چرا که در بسیاری از موارد علائمی ندارد. البته گاهی اوقات هم با بروز زخم‌های گوارشی و انجام آزمایش، پزشک متوجه وجود این باکتری در معده می‌شود.

علائم هلیکوباکتر پیلوری

بسیاری از افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری هیچ‌گونه علائم یا نشانه خاصی ندارند، اما در برخی افراد هم ممکن است بروز این باکتری در معده با علائم زیر همراه باشد.

• تهوع و استفراغ
• درد و سوزش در شکم
• اشتها نداشتن
• رنج بردن از درد شکم، به خصوص در زمان خالی بودن معده
• دچار دل‌درد شدن، بعد از ۲تا ۳ ساعت بعد از غذا خوردن 
• داشتن نفخ شدید
• کاهش وزن‌ بدون دلیل

بیشتر بخوانید: درمان فوری ویروس جدید اسهال و استفراغ در کودکان و بزرگسالان

علت بروز عفونت هلیکوباکتر پیلوری

در حال حاضر هنوز دلیل قطعی برای ابتلا افراد به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مشخص نشده است. این باکتری از راه‌های مختلفی وارد بدن فرد سالم می‌شود. به عنوان مثال بر اثر تماس مستقیم با بزاق آلوده، استفراغ یا مدفوع، امکان سرایت از فرد آلوده وجود دارد. این باکتری همچنین از طریق آب و غذا آلوده نیز انتقال می‌یابد. بیشتر بخوانید: خطر شیوع وبا در ایران، بیماری کشنده سریع

انتقال این عفونت در دوران کودکی به صورت اکتسابی است. عوامل بروز عفونت هلیکوباکتر با شرایط زندگی فرد در کودکی رابطه مستقیم دارد. موارد زیر نمونه‌ای از این عوامل خطر محسوب می‌شوند.

• داشتن محیط زندگی با شرایط بهداشتی و اقتصادی نامساعد
• رعایت نکردن بهداشت فردی و اجتماعی
• مصرف بیش از حد غذاهای رستوران
• توجه نکردن به سالم بودن آب و مصرف آب آلوده و ناسالم
• داشتن سابقه خانوادگی در ابتلا به بیماری‌ زخم‌های گوارشی
• استعمال سیگار

عوارض عفونت هلیکوباکتر پیلوری

وجود هلیکوباکتر پیلوری در داخل معده، برای افراد زیادی بدون عوارض است. در مقابل، در افراد کمی هم باعث آسیب به پوشش معده و ایجاد زخم‌های گوارشی ‌می‌شود. از مهم‌ترین عوارض ناشی از این عفونت در افراد مختلف می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• تشدید خونریزی معده
• التهاب مخاط معده (گاستریت)
• افزایش احتمال ابتلا به سرطان معده
• انسداد مجراهای گوارشی و ایجاد نقص در عبور غذا

تشخیص هلیکوباکتر پیلوری

در برخی از نقاط جهان عفونت هلیکوباکتر پیلوری در بین افراد بسیار شایع است. بر این اساس پزشکان، افراد سالم و بدون علائم را هم از نظر وجود این باکتری در معده مورد آزمایش قرار می‌دهند.

البته گاهی اوقات هم ممکن است فرد با توجه به علائم و نشانه‌های ظاهری، ترس از سرطان معده و زخم معده را داشته باشد. در این صورت با مراجعه به پزشک و توضیح شرح حال، پزشک در مورد تجویز آزمایش هلیکوباکتر تصمیم می‌گیرد.

موارد زیر چند مورد از مهم‌ترین روش‌های تشخیص عفونت هلیکوباکتر پیلوری است.

آزمایش خون

آزمایش اچ پیلوری، نوعی آزمایش خون است که، از طریق آن آنتی بادی‌های هلیکوباکتر بررسی می‌شود. در صورتی که این نوع آنتی‌بادی در خون وجود داشته باشد، فرد به عفونت هلیکوباکتر پیلوری مبتلاست.

آزمایش کشت مدفوع

این نوع آزمایش هم یکی دیگر از روش‌های تشخیصی هلیکوباکتر است. با استفاده از این روش هر گونه باکتری غیرطبیعی و مضر که موجب اسهال و بروز مشکلات گوارشی برای فرد می‌شود، شناسایی خواهد شد.

برای انجام آزمایش کشت مدفوع و در نهایت دریافت پاسخ آن، حداقل ۳ روز زمان لازم است.

روش تشخیصی تست تنفسی

این روش با استفاده از قرص یا محلول اوره قابل انجام است. به این صورت که ابتدا فرد قرص اوره را قورت می‌دهد. این قرص دارای مولکول‌های کربنی است، بنابراین اگر در پاسخ تست، کربن یافت شود، وجود باکتری هلیکوباکتر در داخل معده تأیید می‌شود.

انجام آزمایش به این صورت است که قبل و بعد از خوردن قرص، فرد بازدم خود را داخل کیسه‌ای بیرون می‌دهد. در نتیجه میزان دی‌اکسید کربن قبل و بعد از انجام بازدم، در نفس فرد اندازه‌گیری می‌شود.

آندوسکوپی فوقانی

در روش آندوسکوپی فوقانی از مبدل آندوسکوپی مری استفاده می‌شود. از این طریق می‌توان نقاط مختلف مانند پوشش مری، معده و اثنی عشر را بررسی کرد. در واقع با عبور یک لوله انعطاف‌پذیر از داخل گلو، از بافت پوشش داخلی معده و روده نمونه گرفته می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• علت خون در مدفوع چیست؟ آیا مدفوع خونی خطرناک است؟
• آندوسکوپی چیست و چه نقشی در تشخیص بیماری ها دارد؟
• چکاپ کامل شامل چیست و هر چند وقت یک بار نیاز است؟
• بررسی بیماری عفونی از علل بروز تا راه درمان

درمان هلیکوباکتر پیلوری

برای درمان هلیکوباکتر پیلوری روش‌های مختلفی وجود دارد که، با توجه به شرایط بیمار، نوع درمان مشخص می‌شود. در واقع پزشک با معاینه دقیق فرد و بررسی شرایط مختلف اقدام به ارائه برنامه درمانی می‌کند.

در افراد مبتلا به هلیکوباکتر پیلوری که هیچ‌گونه علائم و عوارضی ندارند، نیازی به درمان خاصی نیست. تنها باید دقت شود که این افراد از خوردن داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی خودداری کنند. چراکه ممکن است باعث بروز زخم در معده شود. برای درمان زخم‌های ناشی از این باکتری، از ترکیب آنتی‌بیوتیک‌ها و مهارکننده پمپ پروتون کاهنده اسید استفاده می‌شود.

مواردی همچون سن، بررسی سلامت کامل جسمی فرد در گذشته، نوع مشکل و همچنین دارو و درمان‌هایی که از قبل مورد استفاده قرار گرفته است، همگی از مواردی است که جهت درمان این باکتری، پزشک بررسی می‌کند.

روش‌های درمانی زیر نمونه‌ای از مواردی است که توسط پزشک برای درمان این نوع باکتری تجویز می‌شود.

استفاده از داروهای آنتی‌بیوتیک

در اکثر موارد برای درمان هلیکوباکتر پیلوری از دو نوع آنتی‌بیوتیک به طور همزمان استفاده می‌شود. داروهایی مانند آموکسی‌سیلین، مترونیدازول، تتراسایکلین و کلاریترومایسین از جمله آنتی‌بیوتیک‌هایی است که با تجویز پزشک، برای درمان این عفونت مورد استفاده قرار می‌گیرند.

مهار کننده پمپ پروتون

از مهارکننده‌های رایج برای از بین بردن این باکتری می‌توان به لانزوپرازول، امپرازول، پنتوپرازول و مواردی از این قبیل اشاره کرد.

بیسموت ساب سالیسیلات

در مواردی هم ممکن است از داروهایی مانند پپتوبیسمول در کنار آنتی‌بیوتیک‌ها و مهارکننده پمپ پروتون استفاده کنند. در واقع این نوع داروها سبب محافظت از پوشش معده می‌شوند.

جمع‌بندی

• بیماری هلیکوباکتر پیلوری نوعی عفونت باکتریایی است که بر اثر آلوده شدن معده توسط باکتری هلیکوباکتر ایجاد می‌شود.
• هلیکوباکتر یکی از علل شایع در بروز زخم‌های گوارشی محسوب می‌شود.
• از علائم این بیماری می‌توان به حالت تهوع، عدم اشتها، نفخ شدید، سوزش سردل و مواردی از این قبیل اشاره کرد.
• این باکتری‌ها می‌تواند مدت‌های طولانی در معده بدون هیچ‌گونه علائم و عوارضی وجود داشته باشد.
• بهترین راه تشخیص این بیماری انجام تست اچ پیلوری است.

مطالب مرتبط:

• علائم رفلاکس معده؛ آیا درمان رفلاکس معده در خانه ممکن است؟
• سرطان پانکراس یا سرطان لوزالمعده چیست و چه علائمی دارد؟