سندروم شوگرن چیست؟ علائم، تشخیص و درمان
سندروم شوگرن یکی از انواع اختلالات در سیستم ایمنی محسوب می‌شود. جالب است بدانید که خشکی چشم و خشکی دهان از علائم اصلی آن محسوب می‌شوند. به این دلیل که غشاهای مخاطی و غدد ترشح‌کننده رطوبت چشم و دهان معمولاً از همان ابتدا تحت تأثیر این سندروم قرار می‌گیرند و در نتیجه میزان اشک و بزاق کاهش می‌یابد.
در این مقاله از مجله سلامت کیوان به بررسی این بیماری خود ایمنی می‌پردازیم.
سندروم شوگرن چیست؟
سندرم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که، باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن بیمار به جای حمله به باکتری‌ها یا ویروس‌ها به سلول‌های سالم حمله کند. گلبول‌های سفید خون که معمولاً از بدن افراد در برابر میکروب‌ها محافظت می‌کنند، به غده‌هایی که مسئول ایجاد رطوبت هستند، حمله می‌کنند.
بر اثر این اتفاق، غددها نمی‌توانند اشک و بزاق تولید کنند، بنابراین چشم‌ها، دهان و سایر قسمت‌های بدن بیماران خشک می‌شود. طبیعی است که وقتی فرد به یک بیماری مادام‌العمر مبتلا می‌شود، به مراقبت‌های منظم نیاز دارد. پس نگرانی او طبیعی است. اما به خاطر داشته باشید که اکثر افراد مبتلا به سندروم شوگرن سالم می‌مانند و مشکل جدی ندارند.
میزان شیوع سندروم شوگرن چقدر است؟
دو شکل از سندرم شوگرن وجود دارد. سندرم شوگرن اولیه به خودی خود ایجاد می‌شود و ابتلا به بیماری دیگری باعث ابتلا به آن نمی‌شود. اما سندرم شوگرن ثانویه در کنار سایر بیماری‌های خودایمنی مانند آرتریت روماتوئید، لوپوس و آرتریت پسوریاتیک ایجاد می‌شود.
با این وجود، اگرچه ممکن است در هر سنی به سندرم شوگرن مبتلا شد، اما اکثر افراد در زمان تشخیص بیش از 40 سال سن دارند و شیوع آن در میان خانم‌ها بیشتر است.
علل ابتلا به سندروم شوگرن
هنوز مشخص نیست که چه عاملی باعث ایجاد اختلال در سیستم ایمنی می‌شود. اما احتمالاً علائم زیر در ایجاد سندروم شوگرن نقش داشته باشند:
- عوامل محیطی
- ژنتیک
- هورمون‌های جنسی
- عفونت‌های ویروسی
علائم سندرم شوگرن
برخی از افراد مبتلا به سندروم شوگرن علاوه بر خشکی چشم و دهان، درد عضلانی و درد مفاصل مانند فیبرومیالژیا را نیز در سراسر بدنشان تجربه می‌کنند. با این حال علائم دیگر این سندروم عبارتند از:
- حس چشایی غیرطبیعی
- سوزش یا قرمزی چشم، یا احساس وجود شن در چشم‌ها
- تاری دید
- خشکی دهان
- مشکل در جویدن، بلعیدن یا صحبت کردن
- سرفه خشک یا گرفتگی صدا
- پوست خشک و احساس خارش
- بزرگ شدن غدد بزاقی
- خستگی
- پوسیدگی دندان یا از دست دادن زودرس دندان
- خشکی واژن
راه‌های تشخیص سندرم شوگرن
اگر خشکی دهان، خشکی چشم یا سایر علائم سندرم شوگرن در فرد مشاهده شود، پزشک از روش‌های زیر برای تشخیص دقیق این بیماری استفاده می‌کند:
آزمایش خون
آزمایش خون، میزان آنتی‌بادی‌های خاصی را در خون تعیین می‌کند. این تست همچنین می‌تواند عامل روماتوئید را تشخیص دهد.
بیوپسی
پزشک ممکن است بافت یا سلول‌های غده بزاقی یا داخل لب بیمار را نمونه برداری کند. این نمونه بیوپسی برای بررسی علائم التهاب به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا تشخیص دقیق انجام شود.
معاینه چشم
یک متخصص چشم پزشک می‌تواند، میزان تولید اشک را بسنجد. در طول معاینه چشم، پزشک قرنیه و صلبیه چشم را از نظر خشکی معاینه می‌کند.
آزمایش‌های تصویربرداری
این آزمایش‌ها شامل سیالومتری می‌شوند که، میزان بزاق بیمار را با استفاده از اشعه ایکس اندازه‌گیری می‌کنند. پزشک می‌تواند در این شرایط رنگ تزریق شده به غدد بزاقی را ببیند.
همچنین روش سینتی گرافی بزاقی (scintigraphy) وجود دارد. این روش راهی است برای ردیابی مدت زمانی که طول می‌کشد تا یک ایزوتوپ رادیواکتیو از نقطه تزریق در ورید بیمار به غدد بزاقی او حرکت کند.
سابقه سلامت
اگر فرد پیش از ابتلا به سندروم شوگرن یک بیماری خودایمنی با علائمی همراه خشکی چشم و دهان داشته باشد، پزشک ممکن است به این نتیجه برسد که، بیمار به سندرم شوگرن ثانویه مبتلا شده است.
سندرم شوگرن چگونه کنترل یا درمان می‌شود؟
هیچ درمان کاملی برای سندرم شوگرن وجود ندارد، اما روش‌های درمانی میتوانند، علائم را تسکین دهند. بسته به مشکلات خاص بیمار، پزشک ممکن است یک یا چند مورد از روش‌های درمانی ذیل را توصیه کند.(1)
درمان خشکی چشم
- اشک مصنوعی: قطره اشک مصنوعی و پمادهای اشک مصنوعی چشم را مرطوب نگه می‌دارند. این محصولات تحریک و ناراحتی را از بین می‌برند.
- قطره‌های چشمی: قطره‌های چشم سیکلوسپورین و لیفیتگراست، غدد چشمی ملتهب را تسکین می‌دهند و میزان ترشح اشک را زیاد می‌کنند.
- جراحی: اگر پلاگ‌های سوراخ‌دار برای بیمار کار می‌کنند، پزشک ممکن است جراحی را برای بستن دائمی مجاری اشک توصیه کند.
درمان خشکی دهان
- تولید کنندگان بزاق: محصولاتی مانند آدامس و آب‌نبات که حاوی شیرین‌کننده‌ها هستند، میتوانند تولید بزاق را تحریک کنند. قرص‌های خوراکی سوربیتول و محلول‌های دهانی سوربیتول نیز گاهی تجویز می‌شوند.
- داروهای تجویزی: قرص‌های پیلوکارپین و سویملین میزان تولید طبیعی بزاق را افزایش می‌دهند. این نکته حائز اهمیت است که، این قرص‌ها باید به تشخیص پزشک تجویز شوند و مصرف خود به خودی آنها احتمال بروز مشکلاتی را به همراه دارد.
- مراقبت از دندان: خشکی دهان خطر پوسیدگی دندان و عفونت آن را افزایش می‌دهد.
درمان مشکلات مفصلی یا اندامی
- مسکن‌های بدون نسخه: استامینوفن و داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن میتوانند درد مفاصل و دردهای عضلانی را تسکین دهند.
- ضد روماتیسم: قرص‌های تجویزی هیدروکسی کلروکین میتوانند، درد ناشی از آرتریت روماتوئید یا لوپوس را کاهش دهند. این دارو همچنین ممکن است تورم غدد بزاقی را کاهش دهد.
- سرکوب‌کننده‌های ایمنی: این داروها پاسخ سیستم ایمنی را کاهش می‌دهند. این داروها التهاب را کاهش می‌دهند و از آسیب به اندام‌ها جلوگیری می‌کنند.
- استروئیدها: قرص‌های پردنیزون التهاب مفاصل، پوست و اندام‌ها را تسکین می‌دهند.
- ضدقارچ‌ها: این داروها رشد بیش از حد مخمر در دهان (برفک دهان) یا در واژن (عفونت مخمری واژن) را درمان می‌کنند.
باید توجه داشت داروهای پیشنهاد شده فقط باید با تجویز پزشک، مصرف شود و مصرف خود به خودی آنها می‌تواند مشکلاتی را برای شما به وجود بیاورد.
درمان خشکی واژن
- استفاده از مرطوب‌کننده‌ها یا روان‌کننده‌های واژن
- کاهش مقاربت جنسی
- بهره‌مندی از استروژن درمانی واژن
- استفاده از صابون‌های بدون عطر برای نظافت واژن
جمع‌بندی
- سندرم شوگرن یک بیماری خودایمنی است که باعث می‌شود سیستم ایمنی بدن بیمار به جای حمله به باکتری‌ها یا ویروس‌ها به سلول‌های سالم حمله کند.
- علائم شایع سندروم شوگرن خشکی چشم، کاهش ترشح بزاق، دردهای مفصلی و خشکی واژن هستند.
- روش‌های درمانی سندروم شوگرن با توجه به علائم بیماری انتخاب می‌شوند. آنها انواع قرص‌ها، کرم‌ها، ژل‌ها و قطره‌های چشمی هستند.
مطالب مرتبط:
سندروم شوگرن چیست؟
نوعی نقص سیستم ایمنی است که باعث می‌شوند گلبول‌های سفید علیه سلول‌های بدن حمله کنند.
علائم سندروم شوگرن چیست؟
سرفه خشک یا گرفتگی صدا، پوست خشک و خارش‌دار، بزرگ شدن غدد بزاقی، خستگی، پوسیدگی دندان یا از دست دادن زودرس دندان و خشکی واژن از علائم سندروم شوگرن هستند.
آیا سندروم شوگرن کامل درمان می‌شود؟
خیر. روش‌های درمانی سندروم شوگرن برای کنترل علائم بیماری استفاده می‌شوند.
