خطر شیوع وبا در ایران، بیماری کشنده سریع؛ علائم و پیشگیری

زمان مطالعه این مطلب: 6 دقیقه

وبا یک بیماری عفونی است که باعث اسهال شدید می‌شود و در صورت درمان نشدن می‌تواند منجر به کم آبی بدن و حتی مرگ شود. این بیماری در اثر خوردن غذا یا نوشیدن آب آلوده به باکتری ویبریو کلرا ایجاد خواهد شد.

در این مطلب از مجله سلامت کیوان به علائم وبا، شیوع آن در ایران، روش‌های پیشگیری و درمان آن بپردازیم. اگر قصد دارید اطلاعات کاملی از این بیماری به دست آورید، تا انتهای این مطلب از مجله سلامت کیوان با ما همراه باشید. 

تاریخچه وبا

وبا در دهه 1800 میلادی، قبل از اینکه سیستم‌های مدرن تصفیه آب و فاضلاب بتوانند شیوع آن توسط آب آلوده را از بین ببرند، در ایران شایع بود. با این‌حال در حال حاضر تنها حدود کمی از ابتلایان به این بیماری در ایران گزارش می‌شوند. با این‌حال، شیوع وبا هنوز یک مشکل جدی در سایر نقاط جهان است. سازمان بهداشت جهانی گزارش می‌دهد و هر ساله 1.3 تا 4 میلیون مورد ابتلا به این بیماری وجود دارد. این بیماری اغلب در مکان‌هایی با بهداشت نامناسب، یا قحطی زده شایع است. مکان‌های رایج شیوع این بیماری شامل بخش‌هایی از آفریقا، جنوب آسیا و آمریکای لاتین است. اگر به یکی از آن مناطق سفر می‌کنید، دانستن اطلاعاتی درمورد وبا می‌تواند به محافظت از شما و خانواده‌تان کمک کند.

شیوع وبا در ایران

طبق گزارش سرپرست اداره بیماری‌های منتقله از آب و غذای وزارت بهداشت: تاکنون (2 مرداد 1401) از بین موارد مشکوک، 63 نفر مبتلای قطعی به بیماری وبا در داخل کشور شناسایی شدند و هيچ فوتي در اين زمينه نداشتيم. که از میان آن‌ها وبا تا کنون در سه استان شامل؛ 42 مورد در استان کردستان 15 مورد در استان کرمانشاه و 2 مورد نیز در استان آذربایجان غربی و 1 مورد در بوشهر دیده شده است. افراد مبتلا به خاطر سفر به کشورهای همجوار به این بیماری مبتلا شده‌اند. 80 درصد بیماران مبتلا ممکن است علائم بالینی نداشته باشند و یا فقط اسهال مزممن داشته باشند. حدود 10 تا 15 درصد بیماران، اسهال متوسط و حدود 5 درصد آنان اسهال خیلی شدید را تجربه خواهند کرد.

مبتلایان به وبا در کشور همسایه ایران، یعنی عراق به 160 مورد رسیده است و کارشناسان، این کشور را در وضعیت خطرناکی می‌دانند. با توجه به هم مرز بودن ایران و عراق، در شهرهایی مثل کردستان حدود 30 نفر مشکوک و مبتلا به این بیماری شناسایی شده اند که آمار بالایی است و باید اقدامات پیشگیرانه هرچه سریعتر اعمال شود.

علائم وبا چیست؟

اکثر افرادی که در معرض باکتری وبا (Vibrio cholerae) قرار می‌گیرند، بیمار نمی‌شوند و نمی‌دانند که آلوده شده‌اند. اما از آنجایی که باکتری وبا در مدفوع دفع شده به مدت 7 تا 14 روز باقی می‌ماند، هنوز هم می‌توانند دیگران را از طریق ارتباط با آن بیمار کند.

اکثر موارد وبا که علائم ایجاد می‌کنند باعث اسهال خفیف یا متوسط ​می‌شوند که تشخیص آن از اسهال ناشی از سایر مشکلات اغلب دشوار است. به خصوص اینکه در حال حاضر ویروس اسهال و استفراغ جدید در کشور شیوع زیادی پیدا کرده و همزمانی آن با شیوع وبا کار را دشوارتر میکند. برخی دیگر علائم و نشانه‌های جدی تر وبا، مانند ادرار زرد رنگ، تشنگی زیاد و دل درد معمولاً در عرض چند روز پس از عفونت ایجاد می‌شوند.

علائم عفونت وبا می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• اسهال: مهم ترین نشانه وبا اسهال (بدون بدن درد) است. اسهال مرتبط با وبا به طور ناگهانی ظاهر می‌شود، آبکی و پرفشار است و می‌تواند به سرعت باعث از دست دادن مقدار زیادی از مایع بدن شود. اسهال ناشی از وبا اغلب ظاهری رنگ پریده و شیری دارد.

• استفراغ: استفراغ به ویژه در مراحل اولیه وبا رخ می‌دهد و می‌تواند ساعت‌ها ادامه یابد. یکی از نشانه های استفراغ در مبتلایان به وبا، استفراغ بدون حالت تهوع است؛ به این صورت که بیمار بدون احساس حالت تهوع به طور ناگهانی استفراغ می‌کند.

• کم آبی بدن: کم آبی بدن می‌تواند ظرف چند ساعت پس از شروع علائم وبا ایجاد شود و از خفیف تا شدید متغیر باشد. کاهش 10 درصد یا بیشتر از وزن بدن نشان دهنده کم آبی شدید بدن است.

علائم و نشانه‌های کم‌آبی بدن به دلیل وبا عبارتند از:

• تحریک‌پذیری
• خستگی
• چشم‌های فرورفته
• خشکی دهان
• تشنگی شدید
• پوست خشک و چروکیده 
• ادرار کم یا بدون ادرار
• فشار خون پایین
• ضربان قلب نامنظم

کم آبی بدن می‌تواند منجر به از دست دادن سریع مواد معدنی در خون شما شود که تعادل مایعات را در بدن شما حفظ می‌کند. این عدم تعادل الکترولیت نامیده می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• علت زردی ناخن چیست؟ + بهترین روش درمان ناخن زرد شده در منزل
• گسترش ویروس اسهال و استفراغ جدید در ایران: اطلاعات و پیشگیری
• آبله میمون در ایران؛ مصاحبه پروفسور کیوانی – علائم و پیشگیری
• علت تغییر رنگ ادرار چیست؟ هر رنگ ادرار نشانه چیست؟
• بیماری هلیکوباکتر پیلوری چیست؟ + تشخیص و درمان
• علائم تب کریمه کنگو، راه انتقال و درمان

راه‌های انتقال وبا

بیماری وبا می‌تواند از طریق آشامیدن آب آلوده، مصرف سبزی‌ها و میوه‌های خام آلوده و یا مواد غذایی غیر پاستوریزه منتقل شود. همچنین تماس با وسایل آلوده به میكروب وبا مانند دست دادن با دست‌های آلوده، استفراغ بیمار، ملحفه و لوازم آلوده او مانند لیوان، ظروف و حوله را از دیگر راه‌های انتقال وبا هستند.

راه‌های پیشگیری از وبا

نکات زیادی وجود دارد که با رعایت آن‌ها میتوانید از خطر ابتلا به بیماری وبا پیشگیری کنید. طبق گفته سازمان بهداشت جهانی، جهت پیشگیر یاز ابتلا به وبا واکسن آن موجود است و افراد میتوانند طبق دستورالعمل‌های آن، برای تزریق این واکسن اقدام کنند^{(1) (2)}. همچنین دیگر راهکار‌هایی جهت پیشگیری از وبا وجود دراند که به شرح زیر می‌باشند:

• شستن دست‌ها
• مصرف آب آشامیدنی سالم
• ضدعفونی کردن میوه و سبزیجات
• پخت کامل مواد غذایی
• دفع بهداشتی زباله و فاضلاب
• شنا نکردن در رودخانه‌هایی که حتمال آلودگی در آنها وجود دارد.

یکی از مهم ترین نکات پیشگیری از ابتلا به بیماری وبا، آشامیدن آب سالم است. شما می‌توایند تنها با استفاده از آب جوشانده شده، یا آب معدنی‌های شرکتی از خود و خانواده خود در برابر ابتلا به این بیماری محافظت کنید. بسیار مهم است که برای انجام برخی امور روزانه خود، حتماً از آب بطری یا آب ضد عفونی شده استفاده کنید تا از ابتلا به بیماری وبا و انواع بیماری‌های عفونی پیشگیری کنید.

• نوشیدن
• تهیه غذا یا نوشیدنی
• تهیه یخ
• مسواک زدن
• شستن صورت و دست
• شستن ظروفی که برای خوردن یا تهیه غذا استفاده می‌کنید
• شستن میوه‌ها و سبزیجات

همچنین شما می‌توانید برای ضدعفونی کردن آب خود، آن را به مدت یک تا سه دقیقه بجوشانید یا آن را فیلتر کنید و از یک ضدعفونی کننده شیمیایی مخصوص آب استفاده کنید. همچنین باید از مصرف غذاهای خام، از جمله میوه‌ها و سبزیجات بدون شستشو، شیر و فرآورده‌های شیر غیر پاستوریزه، گوشت یا صدف خام یا نیم پز و ماهی‌های نپخته اجتناب کنید.

درمان وبا چیست؟

هیدراتاسیون اصلی ترین راه درمان وباست. بسته به شدت اسهال، پزشک برای درمان محلول‌های خوراکی (OSR) یا سرم داخل وریدی برای جایگزینی مایعات از دست رفته است تجویز خواهد کرد. آنتی بیوتیک‌ها که باکتری‌ها را از بین می‌برند، بخشی از درمان اورژانسی برای موارد خفیف نیستند. اما آنها می‌توانند مدت زمان اسهال را به نصف کاهش دهند و همچنین دفع باکتری‌ها را کاهش دهند و در نتیجه به جلوگیری از گسترش بیماری کمک کنند.

در صورتی که در کشوری که وبا زیاد است دچار اسهال و استفراغ شدید خیلی زود به پزشک مراجعه کنید تا اقدامات لازم مربوط به درمان را انجام دهید و از مصرف خودسرانه هرگونه دارو اجتناب نمائید. توجه داشته باشید که وبا به عنوان یک بیماری کشنده سریع تلقی می‌شود؛ اقدامات لازم درمانی و پیشگیرانه را جدی بگیرید.

چه عواملی خطر ابتلا به بیماری وبا را تشدید می‌کنند؟

همه افراد مستعد ابتلا به وبا هستند، به استثنای نوزادانی که از مادران شیردهی که قبلاً مبتلا به وبا بوده‌اند، مصونیت پیدا می‌کنند. با این حال، برخی از عوامل می‌توانند شما را در برابر این بیماری آسیب پذیرتر کنند یا احتمال بروز علائم و نشانه‌های شدید را افزایش دهند.

برخی از شایع ترین عواملی که موجب ابتلا به وبا می‌شوند عبارتند از:

• شرایط بد بهداشتی: وبا در شرایطی که نگهداری از یک محیط بهداشتی – از جمله تأمین آب سالم – دشوار است، بیشتر رشد می‌کند. چنین شرایطی برای اردوگاه‌های پناهندگان، کشورهای فقیر، و مناطقی که به دلیل قحطی، جنگ یا بلایای طبیعی آسیب دیده‌اند، مشترک است.

• کاهش اسید معده : باکتری وبا نمی‌تواند در محیط اسیدی زنده بماند و اسید معده معمولی اغلب به عنوان دفاعی در برابر عفونت عمل می‌کند. اما افرادی که سطح اسید معده پایینی دارند (مانند کودکان، افراد مسن، و افرادی که از آنتی اسیدها، مسدودکننده‌های H-2 یا مهارکننده‌های پمپ پروتون استفاده می‌کنند) فاقد این محافظت هستند. بنابراین در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به وبا قرار دارند.

• مواجهه خانگی: زندگی با فردی که این بیماری را دارد، باعث می‌شود که در معرض خطر ابتلا به وبا قرار داشته باشید.

• گروه خونی O: دلایل آن کاملاً مشخص نیست، اما طبق گفته برخی محققان، احتمال ابتلا به وبا در افراد دارای گروه خونی O در مقایسه با افراد با گروه‌های خونی دیگر دو برابر بیشتر است.

• صدف خام یا نیم پز: اگرچه کشورهای صنعتی، دیگر شیوع وبا را در مقیاس بزرگ ندارند، اما خوردن صدف‌های موجود در آب‌های شناخته شده به عنوان پناهگاه این باکتری، خطر ابتلا به آن را تا حد زیادی افزایش می‌دهد.

جمع بندی

• وبا یک بیماری عفونی محسوی می‌شود. 
• درمان اصلی وبا هیدراته کردن بدن است.
• وبا وابسته به شدت بیماری نوع دارویی که تجویز می‌شود، متفاوت است. 
• وبا در برخی از مناطق کره زمین شیوع بسیار بیشتری دارد. 
• یکی از مهم ترین روش های پیشگیری از ابتلا به وبا شستن مداوم دست ها و مصرف آب سالم است.