علت خشکی چشم چیست؟ (پیشگیری + درمان)

زمان مطالعه این مطلب: 6 دقیقه

خشکی چشم یا سندروم خشکی چشم (Dry Eye Syndrome) مشکلی شایع است که اغلب زمانی رخ می‌دهد که چشمان شما نمی‌توانند به مقدار کافی اشک تولید کنند، یا اشک‌هایی که تولید می‌شود هم کیفیت مناسبی ندارند. این وضعیت می‌تواند ناشی از عوامل متعددی از جمله سن، شرایط محیطی، استفاده بلند مدت از مانیتورهای دیجیتال و برخی از داروها باشد.

طبق گزارش‌ها، سالانه حدود ۱۰٪ از افراد بین ۳۰ تا ۶۰ سال و ۱۵٪ از افراد بالای ۶۵ سال به عارضه خشکی چشم مبتلا می‌شوند؛ در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به علت خشکی چشم چیست و راه‌های پیشگیری و درمان خواهیم پرداخت.

خشکی چشم چیست؟

خشکی چشم که در پزشکی آن را با نام‌های کراتیت سیکا (Keratitis sicca)، کراتوکانجوکتیویس سیکا (Keratoconjunctivitis sicca) و همچنین بیماری خشکی چشم DED توصیف می‌شود، اغلب به دلیل کاهش تولید اشک یا افزایش تبخیر اشک ایجاد می‌شود.

این عارضه، در نتیجه کمبود لایه‌ی آب یا کمبود لایه‌های مخاطی و چربی بروز می‌کند، اما برای درک بهتر علت خشکی چشم لازم است کمی درباره آناتومی و فیزیولوژی چشم بیشتر بدانید.

فیزیولوژی چشم شامل چیست؟

چشمان ما توسط لایه‌ای مایع به نام لایه اشکی که شامل سه قسمت مختلف است، محافظت می‌شوند. این سه لایه با هم کار می‌کنند تا چشم را تر و لغزنده نگه دارند، مواد زائد را از چشم دور کنند و به کمک وضوح بینایی کمک کنند. لایه‌ها عبارتند از:

• لایه مخاطی داخلی
• لایه آبی میانی
• لایه چرب بیرونی

در بیشتر موارد، این بیماری به دلیل عدم ترشح کافی لایه‌ی چربی است. زمانی که آب و یا چربی به میزان کافی نباشد، آب تبخیر می‌گردد و چشم‌ها خشک می‌شوند. این مسئله علائم قابل رویتی مانند قرمزی چشم یا پف کردن پلک‌ها را ندارد، اما بیمار احساس ناخوشایندی پیدا می‌کند. در ۵۰ درصد موارد، عدم تولید چربی کافی به دلیل مسدود شدن غدد می بومین (MGD) ایجاد می‌شود.

“بیماری‌های چشمی، از جمله خشکی چشم، یکی از مهم‌ترین مشکلات بهداشتی در سراسر جهان هستند که تأثیرات منفی بر کیفیت زندگی، توانایی کار و فعالیت‌های روزمره افراد دارند.”

سازمان جهانی بهداشت (WHO)

علت خشکی چشم چیست؟

سندروم خشکی چشم ممکن است به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود. اشک چشمان شما، مخلوطی است از آب، چربی، پروتئین و الکترولیت‌ها که سبب روان شدن سطح چشم، کاهش خطر انواع عفونت‌های چشمی و شستشوی مواد خارجی از روی چشم می‌شود و سطح چشمان شما را صاف و تمیز نگه می‌دارد.

در صورت کاهش میزان و یا کیفیت اشک چشم به هر دلیلی، خطر خشک شدن چشم‌ها افزایش می‌یابد و لایه‌ای کافی و سازگار از اشک برای بینایی سالم و نرمال ضروری است. اشک علاوه بر حفظ رطوبت چشم، گرد و غبار و میکروارگانیسم‌ها را از بین می‌برد و در غیر اینصورت، ممکن است باعث آسیب قرنیه و عفونت چشم شود.

شایع‌ترین علل خشکی چشم:

• کاهش تولید اشک به علت پیری
• بیماری‌های خاص (مانند بیماری‌های اتوآیمون، بیماری‌های ژنتیکی، دیابت و آرتریت روماتوئید)
• استفاده از داروهای خاص
• وضعیت استرس
• استفاده از لنزهای تماسی
• استفاده بیش از حد کامپیوتر و دستگاه‌های الکترونیکی
• عوامل محیطی مانند باد، آفتاب، گرد و غبار، هوای خشک، آلودگی هوا
• برخی از بیماری‌های سیستمیکی مانند بیماری‌های تیروئید و سیستمیک، سندرم چشم خشک، آرتریت روماتوئید، سیاه‌زخم

خشکی چشم چه علائمی دارد؟

علائم خشکی چشم شامل یک یا چند علامت زیر می‌شود:

• احساس سوزش یا خارش در چشم‌ها
• احساس سردرد یا احساس سنگینی در چشم‌ها
• قرمزی و التهاب در پیشانی یا پلک‌ها
• کاهش دید هنگام رانندگی در شب
• احساس خشکی، سفتی یا گرفتگی در چشم‌هاپ
• احساس خستگی در چشم‌ها
• بی‌خوابی یا عدم تمرکز
• حساسیت به نور
• کاهش‌ یافتن میدان بینایی و یا تاری دید

علائم این عارضه، ممکن است به صورت موقت و در برخی از موارد بدون درمان خود بهبود یابند. اما اگر این علائم به صورت مداوم و با افزایش شدت و تاثیرات آنها بر روی کیفیت زندگی شما ادامه دارد، بهتر است به پزشک مراجعه کرده و بررسی شوید، زیرا این علائم ممکن است نشانه بیماری‌های جدی مانند کم آبی بدن و یا سرطان چشم باشند که نیازمند درمان هستند.

عوارض خشکی چشم چیست؟

چشم خشک در صورتی که بدون درمان باشد و طولانی مدت ادامه داشته باشد، ممکن است عوارض جدی برای چشم ایجاد کند. برخی از این عوارض شامل:

• قرمزی، التهاب و عفونت چشم
• تحریک و التهاب قرنیه
• تحریک و التهاب ملتحمه
• تشدید علائم بیماری‌های چشمی دیگر مانند آستیگماتیسم و هایپرمتروپی
• تشدید علائم بیماری‌های سیستمیک مانند بیماری‌های تیروئید، سیاه‌زخم و روماتیسم
• ایجاد زخم و ترک در قرنیه
• کاهش کیفیت بینایی
• افزایش خطر آسیب دیدن چشم در صورت ضربه و یا صدمه

در صورت بروز علائم خشکی، بهتر است به یک متخصص چشم پزشک مراجعه کنید تا از بروز عوارض جدی مانند عفونت‌های چشمی و تحریک قرنیه و ملتحمه را جلوگیری کنید.

تشخیص خشکی چشم

تشخیص این بیماری اغلب بر اساس علائمی که فرد تجربه می‌کند، انجام می‌شود. بعضی از این علائم شامل سوزش چشم، خارش چشم، قرمزی و یا احساس بیمار می‌باشد، همچنین برای تشخیص نوع خشکی و شدت آن، پزشک ممکن است از تست‌هایی مانند تست شمع، تست ترشح اشک نیز استفاده کند.

بهترین روش‌های درمان خشکی چشم 

درمان این عارضه شامل چند مرحله است که اولین مرحله، تشخیص نوع خشکی و شدت آن است. برای تشخیص نوع خشکی چشم، پزشک معمولاً از تست‌هایی مانند تست شمع، تست ترشح اشک، تست قطره رنگی و یا تست پوششی استفاده می‌کند. بر اساس نتایج این تست‌ها و بررسی تاریخچه پزشکی فرد، پزشک می‌تواند نوع خشکی چشم را تشخیص دهد.

درمان این بیماری ممکن است شامل چندین روش باشد. برخی از این روش‌ها عبارتند از:

استفاده از قطره‌های چشمی

رطوبت در سلامت چشم‌ نقش طلایی دارد، از این رو برای درمان از قطره‌های چشمی، که حاوی ترکیبات مرطوب‌کننده هستند و می‌توانند جایگزین مناسبی برای اشک چشمان شما باشند. همچنین، باعث ترمیم و تسکین علائم شوند.

برخی از قطره‌های چشمی شامل ترکیبات مرطوب‌کننده مانند:

• هیدروکسی‌پروپیل متیل‌سلولز
• کاربومر
• گلیسیرین
• پروپیلن گلیکول

استفاده از ماسک گرمایش چشم

ماسک‌های گرمایش چشم باعث افزایش ترشح اشک و ترمیم شدن بافت‌ها و غدد چشم می‌شود. برای استفاده از ماسک گرمایش چشم، می‌توانید در صورت احساس خشکی چشم‌ها، از ماسک‌های آماده و یا یک حوله گرم استفاده کنید.

استفاده از مکمل‌های دارویی

برخی از مکمل‌های دارویی مانند مکمل‌های ویتامین‌ مانند ویتامین A، همچنین مواد مغذی غنی مانند اسید چرب امگا-۳ و ۶، آنتی‌اکسیدان‌ها و عصاره‌های گیاهی ممکن است بهبودی علائم خشکی چشمان شما را تسریع کنند. اما قبل از استفاده از هر گونه مکمل دارویی، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید.

تغییر در سبک زندگی

تغییر در سبک زندگی می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر برای چشم خشک باشد. این تغییرات می‌توانند شامل کاهش مصرف الکل و قهوه، کاهش استفاده از دخانیات، و افزایش استفاده از سبزیجات و میوه‌های غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌ها، و افزایش مصرف آب می‌باشد.

درمان بیماری‌های مرتبط

برخی از بیماری‌های مرتبط با خشکی چشم مانند مشکلات تیروئید، روماتیسم و دیابت، ممکن است باعث افزایش خشکی شوند. در این صورت، درمان بیماری‌های مرتبط با خشکی چشم‌ها می‌تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر باشد.

راهکارهای پیشگیری در خانه

روش‌های پیشگیری از این بیماری در خانه، به کاهش علائم و بروز این بیماری کمک می‌کند. در ادامه بهترین روش‌ها همراه با درصد تاثیر آنها را به شما معرفی می‌کنیم.

استفاده از مرطوب‌کننده هوا

مرطوب‌کننده‌های محیط، به بهبود رطوبت هوا کمک کرده و ابتلا به بیماری چشم خشک را کاهش می‌دهند. در شرایطی که خشکی چشم به علت هوای خشک و سرد باشد، این روش می‌تواند تا ۳۰-۴۰٪ علائم را کم کند.

استراحت‌های منظم چشم (قاعده ۲۰-۲۰-۲۰)

این قاعده پیشنهاد می‌کند که هر ۲۰ دقیقه یکبار از صفحه نمایش نگاه کرده، به مدت ۲۰ ثانیه به نقطه‌ای در فاصله ۲۰ فوتی نگاه کنید تا از فشار و خشکی جلوگیری شود. این فرآیند تا ۴۰-۵۰٪ در کاهش خستگی و خشکی مؤثر باشد.

ماساژ چشم؛ بهترین ورزش چشم

یکی از راه‌هایی که به کاهش علائم این عارضه کمک می‌کند، ماساژ ملایم و آرام اطراف چشم و پلک‌هاست. این حرکت، سبب تحریک غدد اشکی و تسهیل ترشح اشک‌های طبیعی می‌شود.

مراقب سندروم خشکی چشم باشید!

در این پست متوجه شده‌ایم که علت خشکی چشم چیست، همچنین راه‌های پیشگیری و درمان را یاد گرفتید. اما برای تشخیص نوع خشکی چشم و شدت آن، باید به پزشک مراجعه کرد و روش‌های درمانی مناسب را انتخاب کرد. بهترین راه برای پیشگیری و درمان خشکی چشم، رعایت سلامت چشم و مراجعه به چشم پزشک است. اگر شما هم روشی را پیشنهاد می‌کنید، خوشحال می‌شویم با ما به اشتراک بگزارید.