علائم و علت سیاتیک چیست؟ (راه های درمان گرفتگی سیاتیک)

بر اساس آمار، تقریباً 40 درصد از افراد در طول زندگی خود درگیر سیاتیک می ‌شوند. خوشبختانه، تا 90 درصد از بیماران با درمان های غیرجراحی و به ویژه فیزیوتراپی بهبود می‌یابند و تنها درصد از افراد نیاز به جراحی دارند. همچنین، حدود 80 درصد از موارد فتق دیسک با درمان‌های غیرتهاجمی، مانند فیزیوتراپی، داروها و تغییرات سبک زندگی، در طی 6 تا 12 هفته بهبود پیدا می‌کنند.

اما شاید برایتان جالب باشد که دقیقاً گرفتگی سیاتیک چیست و چرا رخ می دهد؟ عواملی مانند فتق دیسک، کانال تنگی نخاعی، یا آسیب‌های ورزشی می‌توانند عامل این مشکل باشند. برای آشنایی بیشتر با علت‌های سیاتیک، علائم آن و درمان‌هایی که می‌توانند به درد و بهبود عملکرد کمک کنند، ادامه این مقاله از آزمایشگاه ویروس شناسی کیوان را مطالعه کنید.

سیاتیک چیست؟

سیاتیک، یکی از مشکلات شایع در سیستم عصبی است که به دلیل فشار بر عصب سیاتیک ایجاد می‌شود. عصب سیاتیک که از ناحیه کمر تا پاها امتداد دارد، در صورتی که تحت فشار یا حرکت قرار گیرد، درد شدیدی ایجاد می‌کند که معمولاً در یک یا هر دو پا احساس می‌شود. این درد ممکن است همراه با علائمی مانند سوزش، بی‌حسی یا ضعف در پا باشد.

رگ سیاتیک چیست و کجاست؟

عصب سیاتیک بزرگ ‌ترین و ضخیم ‌ترین عصب بدن است که از ناحیه کمر شروع شده و تا انتهای پا ادامه می ‌یابد. این عصب از دو شاخه اصلی عصب درشت‌نئی (تیبیال) و عصب نازک‌نئی (پرونئال) تشکیل شده است. در صورتی که به این عصب فشار وارد شود یا آسیب ببیند، می‌ تواند باعث درد، بی‌ حسی یا ضعف در پاها شود.

این وضعیت به ‌طور معمول به عنوان سیاتیک شناخته می ‌شود و می ‌تواند به علت مشکلاتی مانند فتق دیسک یا فشار عضلات بر روی عصب ایجاد گردد. هرگونه مشکل در این عصب نیاز به درمان سریع دارد.

رگ سیاتیک کجای بدن است؟

رگ سیاتیک در واقع همان عصب سیاتیک است، نه یک رگ خونی. این عصب بزرگ ‌ترین و ضخیم ‌ترین عصب بدن انسان است که از ناحیه پایین کمر شروع می‌ شود و از نواحی باسن، پشت ران و ساق پا عبور می‌ کند. این عصب وظیفه انتقال سیگنال‌ های عصبی بین نخاع و پاها را بر عهده دارد، و کنترل حرکت و احساس در اندام تحتانی را انجام می ‌دهد.

سیاتیک پای چپ و راست چیست؟

سیاتیک پای چپ و راست به درد ناشی از فشار یا حرکت عصب سیاتیک گفته می‌شود که معمولاً در یک سمت بدن پیدا می‌کند. عصب این بخش، به طور طبیعی از ستون فقرات پایین به هر دو پای بدن امتداد دارد و به همین دلیل، درد سیاتیک ممکن است در هر دو سمت بدن احساس شود.

اما درد یک طرفه، معمولاً در نتیجه فتق دیسک در یک سمت ستون فقرات ایجاد می‌شود و درد به یکی از پاها، مثل پای چپ یا راست، منتقل می‌شود. علائم سیاتیک، چه در پای راست و چه در پای چپ، شامل درد تیرکشنده، بیحسی، سوزش و ضعف عضلانی در ناحیه پا است. درد ممکن است به شکلی شروع شود و شدت آن از سبک تا شدید متفاوت باشد. در برخی موارد، ممکن است همراه با بیحسی و احساس سوزش در ناحیه پایین کمر یا پشت پاها باشد.

سیاتیک دوطرفه کمتر شایع است و معمولاً به کانال جدیدتری مانند تنگی نخاعی یا مشکلاتی در نخاع مربوط می شود. این نوع ممکن است به دلیل فشار بر عصب در هر دو سمت بدن ایجاد شود. برای درمان سیاتیک، روش‌ها بسته به علائم و وضعیت بیمار متفاوت هستند.

رایج ترین علل سیاتیک بین افراد

سیاتیک به درد یا ناراحتی در طول مسیر عصب سیاتیک گفته می‌شود که از پایین شروع شود و تا پاها کشیده شود. علت این مشکل معمولاً به متمرکز شدن یا حرکت عصب سیاتیک برمی‌گردد. با این حال، علت دقیق درد سیاتیک همیشه مشخص نیست، اما عوامل زیادی می ‌توانند در ایجاد آن مؤثر باشند.

این درد معمولاً به‌دلیل فشار بر عصب سیاتیک ناشی از فتق دیسک در ستون فقرات یا رشد بیش از حد استخوان بر روی مهره‌ها ایجاد می ‌شود. همچنین، تحریک عصب در دوران بارداری نیز می ‌تواند باعث بروز این درد شود، که در این دوران نسبتاً شایع است.

برخی از علت های گرفتگی سیاتیک عبارتند از:

• فتق دیسک (دیسک کمر)
• تنگی کانال نخاعی
• آسیب‌های ورزشی
• اسپاسم عضلانی و فشار بر عصب
• دیابت و تأثیر آن بر عصب
• آرتروز و تحلیل رفتن دیسک‌ها
• عفونت‌های ستون فقرات و تأثیر آن بر
• بیماری‌های خودایمنی و التهاب عصب
• نشستن طولانی‌مدت
• اضافه وزن و فشار روی عصب
• کم‌ تحرکی و ضعف عضلانی
• وضعیت خواب نامناسب
• فشار ناشی از بارداری بر عصب
• تغییرات هورمونی
• کمبود ویتامین‌ ها و مواد معدنی مثل ویتامین D

موارد فوق از رایج ترین عوامل گرفتگی سیاتیک هستند که تاثیر مهمی بر روی بروز این مشکل می گذارند. در ادامه به بررسی همه موارد بالا خواهیم پرداخت.

فتق دیسک (دیسک کمر)

این مشکل زمانی رخ می ‌دهد که ریشه‌ های عصبی عصب تحت فشار قرار می ‌گیرند. علت اصلی این فشار معمولاً فتق دیسک در ستون فقرات یا رشد غیرطبیعی استخوان است که به آن خار استخوانی گفته می ‌شود و درد استخوان بروز می دهد.

همچنین، روی مهره‌ های ستون فقرات فشار می ‌آورد. در موارد نادر، تومور می‌ تواند باعث فشار به عصب شود. افراد بین 20 تا 50 سال بیشتر در معرض فتق دیسک قرار دارند و با افزایش سن، احتمال بروز خارهای استخوانی نیز بیشتر می ‌شود. البته که، نشستن طولانی‌ مدت و کم‌ تحرکی می ‌تواند خطر فتق دیسک را در مقایسه با افراد فعال افزایش دهد.

تنگی کانال نخاعی

ارتباط سیاتیک و تنگی کانال نخاعی در این است که تنگ شدن غیرطبیعی کانال نخاعی می ‌تواند به عصب سیاتیک فشار وارد کند و منجر به درد، بی‌ حسی و ضعف در پاها شود. این وضعیت معمولاً به دلیل فرسایش مهره‌ ها و مشکلات دیسک کمر و کمر درد ناگهانی ایجاد شده و در افراد بالای 60 سال شایع‌ تر است.

آسیب‌ های ورزشی و نقش آن‌ ها در تحریک عصب

فعالیت ‌های پرفشاری مانند دویدن، پریدن و ورزش‌ های سنگین می ‌توانند به کمر فشار وارد کرده و منجر به آسیب‌ هایی شوند که باعث بروز آن می ‌شوند.

همچنین، ورزشکارانی که در رشته‌ هایی مانند فوتبال یا گلف فعالیت دارند و حرکاتی همچون خم شدن، چرخیدن یا چرخش ستون فقرات را به ‌طور مداوم انجام می ‌دهند، بیشتر در معرض خطر ابتلا به این مشکل قرار دارند.

اسپاسم عضلانی و فشار بر عصب

سیاتیک با درد تیرکشنده ناشی از فشار بر عصب شناخته می‌ شود. اسپاسم عضلانی که به دلایل مختلفی ایجاد می ‌شود، می‌ تواند احتمال بروز سیاتیک را افزایش دهد. این اسپاسم به دو نوع حاد (شدید و ناگهانی) و مزمن (گرفتگی پایدار) تقسیم می ‌شود. گاهی اوقات، کمبود منیزیم نیز می‌ تواند علت آن باشد.

دیابت و تأثیر آن بر عصب

دیابت می ‌تواند باعث نوروپاتی دیابتی شود، وضعیتی که منجر به آسیب عصبی در دست‌ ها و پاها می ‌شود. این آسیب ممکن است علائمی مشابه سیاتیک ایجاد کند، اما در حالی که درد ناشی از فشار یا التهاب مستقیم روی عصب سیاتیک است، نوروپاتی دیابتی به‌ مرور زمان پیشرفت می‌ کند. در مقابل، سیاتیک می ‌تواند به‌ طور ناگهانی ظاهر شود.

آرتروز و تحلیل رفتن دیسک ‌ها

از دلایل این مشکل، می ‌توان به آرتروز ستون فقرات و بیماری دژنراتیو دیسک اشاره کرد. آرتروز ستون فقرات معمولاً مفاصل فاست را درگیر می ‌کند، یعنی همان مفاصلی که در پشت ستون فقرات قرار دارند و مهره‌ ها را به هم متصل می‌ کنند.

عفونت‌ های ستون فقرات و تأثیر آن

یکی از علل سیاتیک می‌ تواند عفونت ‌های ستون فقرات باشد که با تشکیل آبسه‌ های حاوی مایع یا چرک در فضای اپیدورال همراه است و علائمی مشابه سیاتیک ایجاد می ‌کند.

این وضعیت معمولاً با کمردرد شدید و انتشار درد به پاها همراه بوده و ممکن است تب، افزایش درد هنگام دراز کشیدن و حساسیت به فشار در ناحیه کمر را نیز در پی داشته باشد. عفونت‌ های ستون فقرات با ایجاد التهاب و فشار روی عصب می‌ توانند درد و ناراحتی در مسیر این عصب را تشدید کنند.  

بیماری ‌های خود ایمنی و التهاب عصب

اسپوندیلیت یک بیماری خودایمنی است که باعث التهاب و سفتی در ستون فقرات، گردن و مفاصل ران می ‌شود. در برخی افراد، این التهاب می ‌تواند منجر به تغییراتی در ستون فقرات شود که فشار بر عصب سیاتیک ایجاد کرده و درد را به همراه دارد.

اسپوندیلیت معمولاً کمر درد و سفتی ایجاد می‌ کند، در حالی که این بیماری با درد تیرکشنده ‌ای همراه است که از قسمت پایین کمر به باسن و یکی از پاها منتقل می ‌شود. سیاتیک اغلب یک ‌طرفه است، در حالی که درد ناشی از اسپوندیلیت معمولاً در هر دو سمت بدن احساس می ‌شود. گاهی برای کاهش دردکمر، می توانید از پماد کمر درد استفاده کنید.

نشستن طولانی مدت

انسان برای ساعات طولانی نشستن طراحی نشده است. بسیاری از افراد پس از سفرهای طولانی یا شرکت در کنفرانس ‌ها دچار سیاتیک می ‌شوند، درحالی‌ که تصور می ‌کنند علت آن بلند کردن چمدان یا انجام فعالیتی خاص بوده، اما معمولاً دلیل اصلی همان نشستن بیش ‌از حد است.

نشستن در بازه های زمانی طولانی می ‌تواند باعث این مشکل شود، زیرا وزن بالاتنه به پایین تنه منتقل شده و به عصب فشار می ‌آورد.

اضافه وزن و فشار روی عصب

چاقی و داشتن اضافه وزن می ‌تواند فشار مضاعفی به کمر و لگن وارد کند و باعث تشدید درد شود. این مشکل به‌ ویژه در افرادی که چربی اضافی در ناحیه شکم دارند، بیشتر دیده می‌ شود. افزایش وزن در این قسمت باعث تغییر تعادل بدن شده و فشار بیشتری به ستون فقرات و عصب وارد می‌ کند.

در نتیجه، احتمال بروز یا تشدید علائم سیاتیک افزایش می ‌یابد. حفظ وزن سالم و تقویت عضلات مرکزی بدن می ‌تواند به کاهش این فشار و تسکین درد کمک کند. همچنین، در صورت داشتن درد شدید، پیشنهاد می کنیم به کلینیک درد مراجعه کنید.

تأثیر وضعیت خواب بر درد

در بیشتر موارد، سیاتیک به دلیل فشرده شدن عصب توسط دیسک کمر برآمده ایجاد می ‌شود. دراز کشیدن در وضعیت ‌های نامناسب می ‌تواند فشار بیشتری به ستون فقرات وارد کرده و عصب آسیب‌ دیده را تحریک کند.

این مشکل زمانی تشدید می‌ شود که ستون فقرات به دلیل وضعیت خواب نادرست یا استفاده از تشک نامناسب، در راستای درستی قرار نگیرد. انتخاب تشک مناسب و حفظ یک وضعیت خواب صحیح می ‌تواند به کاهش فشار بر عصب و تسکین درد کمک کند.

تأثیر بارداری و تغییرات هورمونی بر عصب

با رشد شکم در دوران بارداری، انحنای طبیعی ستون فقرات بیشتر می‌ شود، زیرا بدن سعی می ‌کند وزن اضافی را متعادل کند. این تغییرات می ‌توانند فشار بیشتری بر عصب وارد کنند.

در سه ‌ماهه دوم و سوم بارداری، موقعیت جنین ممکن است این فشار را تشدید کرده و عصب را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد، که می‌ تواند منجر به درد و ناراحتی در این ناحیه شود.

کمبود ویتامین‌ ها و مواد معدنی مثل ویتامین D

کمبود ویتامین دی ‌و B12 و منیزیم می‌ تواند نقش مهمی در تشدید درد سیاتیک داشته باشد و حتی مانع از تسکین آن شود. اگر با وجود انجام حرکات کششی، استفاده از مسکن ‌ها یا درمان ‌های مختلف هنوز بهبودی احساس نکرده ‌اید، ممکن است دلیل آن کمبود این ویتامین ‌ها باشد.

به ‌ویژه، کمبود ویتامین B12 می ‌تواند باعث افزایش درد عصبی و تشدید علائم شود. درمان این کمبودها می ‌تواند به بهبود وضعیت شما کمک کند. جهت درمان، می توانید از پزشک باتجربه کمک بگیرید. اما در ابتدا، برای تشخیص می بایست آزمایش بدهید تا علت آن مشخص شود.

اگر جزو آن دسته از افراد هستید که رفتن به آزمایشگاه برای شما مقدور نیست یا زمان کافی ندارید، می توانید از خدمات آزمایش در منزل کیوان بهره ببرید.

آشنایی با رایج ‌ترین علائم درد سیاتیک

این درد معمولاً به صورت سوزش شدید یا شوک الکتریکی توصیف می ‌شود. این درد اغلب به ساق پا در سمت آسیب ‌دیده منتشر شده و به صورت تیرکشنده احساس می‌ شود، که می ‌تواند بسیار ناراحت‌ کننده و آزاردهنده باشد.  رایج ترین علائم درد سیاتیک عبارتند از:

• درد تیر کشنده در کمر و ران
• درد یک ‌طرفه در بدن
• احساس سوزش و بی ‌حسی در پاها
• ضعف عضلانی و دشواری در حرکت
• درد بدتر شده با نشستن طولانی ‌مدت یا ایستادن
• درد در ناحیه پایین پا و انگشتان پا
• درد در هنگام حرکت یا خم شدن
• درد سیاتیک که شب‌ ها بدتر می‌ شود
• سیاتیک در دوران بارداری
• بی‌ حسی و از دست دادن حس در قسمت ‌های خاصی از پا

درد سیاتیک می‌تواند در زمان نشستن، ایستادن یا انجام فعالیت‌های بدنی بدتر شود. در برخی موارد، این درد به قدری شدید است که می‌تواند فعالیت‌های روزمره فرد را تحت تأثیر قرار دهد و او را مجبور کند که بماند.

برای مدیریت درد گرفتگی سیاتیک، درمان های موجود مانند فیزیوتراپی، داروهای ضدالتهاب، کمپرس سرد یا گرم و در موارد شدیدتر، تزریق استروئید یا توصیه جراحی می شود.افراد اغلب، طرفدار خدمات فیزیوتراپی در منزل هستند.

علائم پاره شدن رگ سیاتیک

پارگی عصب سیاتیک باعث ایجاد علائمی مانند ضعف هنگام خم شدن زانو، مشکل در خم کردن پا به سمت داخل یا پایین و دشواری در راه رفتن روی انگشتان پا می ‌شود.

همچنین، افراد ممکن است در خم شدن به جلو یا عقب دچار مشکل شوند، رفلکس ‌های غیرطبیعی یا ضعیف تجربه کنند و احساس بی ‌حسی یا از دست دادن حس در نواحی مختلف پا را داشته باشند. این علائم می ‌توانند نشان ‌دهنده آسیب شدید به عصب باشند.

راه های تشخیص درد یا گرفتگی سیاتیک

راه‌های تشخیص درد یا گرفتگی سیاتیک معمولاً شامل یک ارزیابی جامع توسط متخصص درد است. پزشک ابتدایی تاریخچه پزشکی شما را بررسی می‌کند و از شما می‌پرسد که چگونه شروع می‌کنید و چه علائمی دارید. سپس، معاینه برای بررسی عملکرد ستون فقرات، پاها و عصب انجام می‌شود.

در این مرحله، پزشک ممکن است از شما بخواهد که حرکات مانند خم بدن یا بلند کردن پاها را انجام دهید تا پاسخ شما را به فشارهای مختلف بررسی کند. در موارد بیشتر، تشخیص بدون نیاز به آزمایش‌های تصویربرداری انجام می‌شود.

با این حال، اگر پزشک مشکوک باشد که علت درد شما از سیاتیک است یا اگر علائم شما با درد ناشی از یک بیماری دیگر تداخل باشد، ممکن است آزمایش تصویربرداری مانند اشعه ایکس، MRI (تصویربرداری رزنانس مغناطیسی) یا سیتی‌ اسکن تجویز شود.

آزمایش‌ها می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری درباره وضعیت دیسک‌ها، مفاصل و اعطای ستون فقرات ارائه دهند و به تشخیص دقیق‌تر علت درد کمک کنند. این تصویربرداری‌ها به ویژه زمانی مفید هستند که پزشک بخواهد ناهنجاری‌هایی مانند فتق دیسک، تنگی نخاعی یا سایر مشکلات ساختاری را بررسی کند.

چند روش کاربردی برای درمان سیاتیک

درمان به علائم و علت اصلی درد دارد. روش‌های درمانی برای تسکین درد وجود دارد که می‌تواند از درمان‌های خانگی ساده تا روش‌های پزشکی پیچیده‌تر باشد. برخی از مهم ترین روش های درمان عبارتند از:

• درمان‌های خانگی
• درمان‌های پزشکی
• استفاده از آمپول ها
• روش های سنتی و طب سوزنی

هر کدام از موارد فوق روش هایی اصولی و تایید شده برای درمان درد هستند. با توجه به شرایط، روش درمان پیش گرفته خواهد شد. در ادامه به بررسی هر کدام خواهیم پرداخت.

درمان‌ های خانگی برای سیاتیک

برای تسکین درد، استفاده از بسته ‌های سرد می ‌تواند مفید باشد؛ کافی است بسته سرد را به مدت 20 دقیقه چندین بار در روز روی ناحیه دردناک قرار دهید.

پس از 2 تا 3 روز، می‌ توانید از گرما برای آرام کردن نواحی آسیب ‌دیده استفاده کنید. تمرینات کششی برای کمر نیز ممکن است کمی تسکین ‌دهنده باشد. علاوه بر این، مصرف داروهای مسکن و قرص کمر درد می ‌تواند در کاهش درد موثر باشد.

درمان‌ های پزشکی برای سیاتیک

درمان این درد بسته به شدت درد متفاوت است. در موارد خفیف، داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن برای کاهش التهاب تجویز می‌ شوند.

برای درد مزمن، شل ‌کننده ‌های عضلانی، داروهای ضدتشنج و ضدافسردگی‌ های سه‌ حلقه ‌ای مؤثرند. در موارد حاد، استروئیدهای خوراکی و در شرایط شدید، مصرف کوتاه‌ مدت مسکن ‌های اپیوئیدی توصیه می ‌شود.

روش های سنتی و طب سوزنی

طب سوزنی با تمرکز بر نقاط خاص بدن، به کاهش تنش و افزایش آرامش کمک می ‌کند. این روش با بهبود جریان خون و تحریک جریان Qi، به کاهش التهاب اطراف عصب و کاهش فشار و درد کمک می‌ کند.

آمپول برای کاهش درد عصب سیاتیک

مسکن‌ های قوی برای درد سیاتیک زمانی تجویز می ‌شوند که درد شدید و مزمن باشد و مسکن ‌های معمولی مؤثر نباشند. آمپول درد سیاتیک، شامل مسکن‌ های اپیوئیدی یا شل‌ کننده‌ های عضلانی هستند که به تسکین درد و کاهش التهاب کمک می‌ کنند. این درمان‌ ها باید تحت نظر پزشک و برای مدت کوتاه مصرف شوند تا از عوارض جانبی جلوگیری شود.

چگونه از درد سیاتیک پیشگیری کنیم؟

برای پیشگیری از این درد، حفظ وضعیت بدنی صحیح، انجام تمرینات ورزشی منظم، استفاده از روش‌ های مناسب هنگام بلند کردن اجسام، کنترل استرس، بهبود خواب و رعایت یک رژیم غذایی متعادل اهمیت دارد.

این عوامل می ‌توانند فشار وارد شده به عصب سیاتیک را کاهش دهند و از بروز درد جلوگیری کنند. برای پیشگیری از سیاتیک، به این موارد توجه کنید:

• روش صحیح خوابیدن برای درد سیاتیک
• ورزش و حرکات فوق ‌العاده برای سیاتیک
• تغذیه و مراقبت از بدن
• مدیریت استرس و پیشگیری از درد سیاتیک

همچنین، خواب کافی و مناسب برای نقش بسزایی در ظاهر سیاتیک دارد. با رعایت این اصول، می‌توانید از بسیاری از مشکلات و دردهای مرتبط با سیاتیک جلوگیری کنید و کیفیت زندگی خود را ارتقا دهید.

درد سیاتیک را جدی بگیرید

سیاتیک به دلایل متعددی بروز می دهد؛ اگر در کمر و پا، دردی شدید را احساس کردید خیلی سریع به پزشک متخصص مراجعه کنید تا روند درمان سریع تر پیش گرفته شود. گرفتگی سیاتیک، یکی از مشکلات جدی است که اگر آن را درمان نکنید، این دردها منجر به بی‌ حسی و ضعف در پاها شده و با گذشت زمان شدت آن بیشتر خواهد شود.