عامل ویروس زیکا، علائم، عوارض و درمان آن

زمان مطالعه این مطلب: 5 دقیقه

هنوز هم نام ویروس زیکا برای بسیاری از افراد غریبه است. اولین بار عامل ویروس زیکا یک میمون را آلوده کرد. پس از آن ویروس زیکا در سال 1952 در اوگاندا و تانزانیا در انسان شناسایی شد. اگر چه علائم خفیفی در فرد مبتلا ظاهر می‌شود، اما می‌تواند منجر به بروز عوارض جبران ناپذیر عصبی در کودکان و بزرگسالان شود. اهمیت مراقبت از سلامتی در برابر ویروس زیکا باعث شده است که این مقاله از مجله سلامت کیوان را به بررسی عامل زیکا، علائم، عوارض و درمان بیماری زیکا اختصاص دهیم.

عامل ویروس زیکا چیست؟

پشه آئدس (Aedes) اولین بار در سال 1947 میمونی را در آگاندا آلوده کرد. پس از آن در سال 1952 اولین انسان مبتلا به ویروس زیکا شناسایی شد. اما شیوع آن در سال 2015 بود، هنگامی که هزاران نفر از مردم برزیل به این ویروس آلوده شده بودند. در واقع، ویروس زیکا در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می‌کند. همین باعث شده بود که کشورهای آفریقایی، آمریکای جنوبی و مرکزی و آسیای جنوبی تحت تأثیر این ویروس، شرایطی اضطراری را در سال 2016 تجربه کنند.

پشه عامل ویروس زیکا عموماً در طی روز نیش می‌زند. به این واسطه ویروس زیکا وارد غدد لنفاوی و جریان خون شده و سیستم ایمنی بدن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. اما سؤال اینجاست که ورود ویروس زیکا به بدن چه عوارضی دارد؟ بیماری زیکا با چه علائمی تشخیص داده می‌شود؟ و درمان آن به چه صورتی است؟

علائم ویروس زیکا

عامل ویروس زیکا باعث بروز یک بیماری عفونی می‌شود که معمولاً علائم خفیفی دارد. طبق تحقیقات در حدود 80 درصد افراد مبتلا به ویروس زیکا هیچ علامتی ندارند.⁽¹⁾ اما علائم شایع این بیماری که عموماً در عرض دو هفته یا کمتر برطرف می‌شوند، عبارتند از:

• کهیر
• تب
• سردرد
• خستگی
• ورم ملتحمه
• درد مفاصل

همانطور که گفتیم در حدود 80 درصد از مبتلایان هیچ علامتی حاکی از وجود بیماری زیکا مشاهده نشده است. اگر چه در برزیل، تعداد کمی از مبتلایان نیش پشه آئدس را به خاطر داشتند.

با این وجود شرح حال‌های پزشکان نشان داده است که بثورات ویروس زیکا حدوداً در عرض 3 تا 12 روز پس از ورود ویروس به بدن ظاهر می‌شود. بثورات اغلب از تنه شروع می‌شود و به صورت، بازوها، پاها، کف پا و کف دست گسترش می‌یابد.

ضایعات پوستی، علامت شایع زیکا

ضایعات پوستی (Rash) نیز علامت شایع دیگری در میان مبتلایان به ویروس زیکا بوده و ترکیبی از برجستگی‌های ریز قرمز و لکه‌های قرمز رنگ است. علائم بیماری ناشی از نیش زدن عامل ویروس زیکا مانند دانگ و چیکونگونیا و به صورت بثوراتی مشابه بروز داده می‌شوند. زیرا همگی در خانواده فلاوی ویریده (Flaviviridae) قرار دارند. البته تفاوت‌هایی نیز دارند. برای مثال، بر خلاف سایر بثورات فلاوی ویروس، بثورات زیکا در 79 درصد موارد خارش دار گزارش شده است.

بثورات شایع‌ترین علامت بیماران مبتلا به زیکاست. یک مطالعه در برزیل در خصوص موارد تأیید شده ویروس زیکا نشان داد که در 98 درصد موارد، افراد به دلیل مشاهده بثورات زیکا به پزشک مراجعه کرده اند.

تشخیص بیماری زیکا

بعد از بروز علائمی مانند بثورات، بیماران به پزشک مراجعه می‌کنند. پزشک از بیمار در مورد سفرهای اخیری که فرد یا اطرافیانش داشته سؤال می‌پرسد. اگر فرد، همسر یا سایر اطرافیان او به مناطقی که زیکا بومی آنجاست، سفر کرده باشند، سریع‌ تر بیماری زیکا تشخیص داده می‌شود. پس از آن پزشک درباره پشه عامل ویروس زیکا و نیش زدنش سؤالاتی را مطرح می‌کند. در نهایت، پزشک در مورد علائم بیمار و زمان شروع آنها می‌پرسد.

با این وجود به دلیل این که بثورات ویروس زیکا شبیه سایر عفونت‌های ویروسی است، پزشک آزمایش‌های مختلفی را برای رد سایر بیماری‌ها تجویز می‌کند. آزمایش خون، آزمایش ادرار و بررسی بزاق می‌تواند به تأیید یا رد فرضیه ابتلا به زیکا کمک ‌کند. البته در حال حاضر، محققان سعی کرده ‌اند از تست‌های جدید برای تشخیص سریع تر ویروس کمک بگیرند.

عوارض ویروس زیکا

همانطور که گفتیم، عموماً علامتی از ویروس زیکا در مبتلایان مشاهده نمی‌شود، اگر هم بثورات و سایر علائم دیده شوند، در کمتر از 2 هفته از بین می‌روند. اما کودکان و بزرگسالان به ویژه زنان باردار در گروه پر خطر قرار دارند. زنانی که در دوران بارداری به ویروس زیکا آلوده می‌شوند، بیشتر در معرض خطر سقط جنین، زایمان زودرس و مرده زایی قرار دارند. عفونت ناشی از عامل ویروس زیکا در دوران بارداری نیز احتمال بروز نقص‌های مادرزادی شدید در نوزادان (سندرم مادرزادی زیکا) را افزایش می‌دهد. از جمله عوارض ابتلا به ویروس زیکا می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• از شایع‌ترین عارضه بیماری زیکا در نوزادان اندازه بسیار کوچک تر مغز و سر نسبت به حالت طبیعی (میروسفالی) با جمجمه تا حدی فرو ریخته است.
• آسیب مغزی و کاهش بافت مغز در نوزادان مبتلا به وفور دیده می‌شوند.
• آسیب وارد آمده به چشم از علائم دیگر زیکاست.
• مشکلات مفاصل، از جمله حرکت محدود در کودکان دیده می‌شود.
• کاهش حرکت بدن به دلیل تونوس عضلانی بیش از حد، پس از تولد هم علامت دیگری خواهد بود.
• عوارض مغزی یا آسیب به سیستم عصبی در بزرگسالان مانند سندروم گیلن باره نیز در بین مبتلایان مشاهده شده است.

درمان بیماری زیکا

هنوز واکسنی برای درمان علائم ناشی از نیش زدن عامل ویروس زیکا یافت نشده است. پزشک بعد از تشخیص زیکا از بیمار می‌خواهد که استراحت مطلق داشته باشد و برای جلوگیری از کم آبی، مایعات زیادی بنوشد. آنتی هیستامین و داروهای تب بر برای رفع عوامل عفونی و کاهش تب تجویز می‌شوند. از طرفی توصیه می‌شود که بیمار تا اطلاع ثانویه آسپرین و سایر داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی مصرف نکند تا خطر خونریزی به مقدار قابل توجهی کاهش یابد.

بیشتر بخوانید:

• علت تغییر رنگ ادرار چیست؟ هر رنگ ادرار نشانه چیست؟
• انواع واکسن ها چه تفاوتی باهم دارند؟

جلوگیری از ابتلا به بیماری زیکا

اگرچه عامل ویروس زیکا پشه ای با نام آئدس نام دارد، اما زنان باردار مبتلا به زیکا می‌توانند جنین‌های خود را آلوده کنند. البته انتقال ویروس هنگام برقراری رابطه جنسی نیز امکان پذیر است. با این که در آمریکا موردی با انتقال خون به زیکا مبتلا مشاهده نشده است، در فرانسه گزارشی مبنی بر وجود ویروس در خون اهدا کنندگان به ثبت رسید. علاوه بر این، احتمال ابتلا به زیکا در آزمایشگاه‌ها و مراکز درمانی نیز وجود دارد.

بنابراین باید برای انجام آزمایش‌های مختلف از خدمات آزمایشگاه‌های تمیز و مجهز استفاده کرد. برای مثال، آزمایشگاه تخصصی کیوان با حضور کادری متخصص و مجرب، رعایت نکات بهداشتی و استفاده از جدیدترین تجهیزات روز دنیا امکان انجام آزمایش‌های مختلف را فراهم آورده است.

جمع بندی

• عامل ویروس زیکا پشه ای به نام آئدس نام دارد که در مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری زندگی می‌کند.
• بیماری زیکا عموماً علامتی ندارد، اما بثورات خارش دار در میان افراد دارای علامت، شایع است.
• استراحت زیاد، نوشیدن مایعات و مصرف آنتی هیستامین برای درمان زیکا توصیه می‌شوند.
• اختلالات عصبی و آسیب وارده بر سیستم ایمنی در میان نوزادانی که مادران مبتلا به زیکا دارند، شایع است.