آندوسکوپی چیست و چه نقشی در تشخیص بیماری ها دارد؟

زمان مطالعه این مطلب: 4 دقیقه

بیماری‌های گوارشی یکی از رایج‌ترین انواع بیماری‌ها هستند که ابزارهای مختلفی در تشخیص آنها استفاده می‌شود. یکی از این ابزارهای تشخیصی آندوسکوپی است که، دارای یک لوله منعطف و دوربینی است و، پزشک با کمک آن می‌تواند، به بررسی سلامت معده و دستگاه گوارش بپردازد. اهمیت دستگاه آندوسکوپی به حدی است که، از آن در تشخیص بیماری‌های دیگر هم استفاده می‌شود.

در این مقاله از مجله سلامت کیوان به بررسی این روش تشخیصی می‌پردازیم.

آندوسکوپی

آندوسکوپی روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد تا برای تشخیص بیماری‌های مربوط به مری، معده، روده، گوش، بینی، قلب، مجاری ادراری، شکم و مفاصل درون بدن را مشاهده کنند. این در حالی است که دستگاه آندوسکوپ برای تشخیص بیماری‌های گوارشی کاربرد گسترده‌تری دارد.

در این زمینه آندوسکوپی یک روش متفاوت از جراحی است که، برای بررسی دستگاه گوارش افراد استفاده می‌شود. پزشک با استفاده از یک آندوسکوپ حاوی لوله‌ای انعطاف‌پذیر و دوربین متصل به آن می‌تواند تصاویر دستگاه گوارش بیمار را روی یک مانیتور رنگی مشاهده کند.

در طی آندوسکوپی فوقانی، آندوسکوپ به راحتی از دهان و گلو به مری وارد می‌شود و به پزشک اجازه می‌دهد مری، معده و قسمت بالایی روده کوچک را به طور کامل مشاهده کند. به طور مشابه، آندوسکوپ‌ها را می‌توان از طریق راست‌روده به روده بزرگ برای بررسی این ناحیه از روده عبور داد، به این روش کولونوسکوپی می‌گویند.

انواع آندوسکوپی

هنگامی که بحث تشخیص بیماری‌های مختلف می‌شود، برخی از پزشکان از آندوسکوپی استفاده می‌کنند. برای مثال شکل خاصی از آندوسکوپی به نام آندوسکوپی رتروگراد (کلانژیو پانکراتوگرافی) است که، اجازه می‌دهد تا تصاویری از لوزالمعده، کیسه صفرا و ساختارهای مربوطه گرفته شود. آندوسکوپی رتروگراد همچنین برای قرار دادن استنت و بیوپسی نیز استفاده می‌شود.

از طرفی دیگر سونوگرافی آندوسکوپی یا (EUS) ترکیبی از آندوسکوپی فوقانی و معاینه اولتراسوند (Ultrasound) هستند که، برای به دست آوردن تصاویر و اطلاعات در مورد قسمت‌های مختلف دستگاه گوارش استفاده می‌شوند.

سایر ابزارهای مورد استفاده در آندوسکوپی

به طور معمول، آندوسکوپ دارای کانالی است که از طریق آن پزشک می‌تواند ابزارهایی را وارد بدن کند. این ابزارها بافت را جمع‌آوری یا درمان می‌کنند. انواع ابزار عبارتند از:

• فورسپس انعطاف‌پذیر (Flexible forcep): این ابزار انبر مانند نمونه بافت را جمع آوری می‌کند.
• فورسپس بیوپسی (Biopsy forcep): این ابزار یک نمونه بافت یا رشد مشکوک را از بین می‌برد.
• برس سیتولوژی (Cytology brush): با این ابزار نمونه سلولی را می‌گیرند.
• فورسپس برداشتن بخیه (Suture removal forcep): با این وسیله بخیه‌های داخل بدن را از بین می‌برند.

مطالب مرتبط:

• علت خون در مدفوع چیست؟
• علت و درمان سوزش معده و سر دل چیست؟
• علائم سندروم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی
• علائم و درمان سرطان معده چیست؟

چه زمانی از دستگاه آندوسکوپی استفاده می‌شود؟

پزشک با توجه به شرایط بیمار آندوسکوپی را به دلایل مختلف توصیه می‌کند:

غربالگری و پیشگیری از سرطان

استفاده از آندوسکوپی می‌تواند در پیشگیری از ابتلا به سرطان نقش مهمی ایفا کند. به عنوان مثال، پزشکان از نوعی آندوسکوپی به نام کولونوسکوپی برای غربالگری سرطان کولورکتال استفاده می‌کنند. در طول کولونوسکوپی، پزشک ممکن است توده‌هایی به نام پولیپ را از بین ببرد. در صورت برنداشتن این پولیپ‌ها، سرطان ایجاد می‌شود.

تشخیص بیماری یا کشف علل بروز علائم

پزشک با توجه به قسمتی از بدن که تحت معاینه قرار می‌گیرد، نوع آندوسکوپی را تعیین می‌کند. به همین دلیل بر اساس علائم و اندامی که به درمان نیاز دارد، انواع آندوسکوپی وجود دارند.⁽¹⁾

• آنوسکوپی
• آرتروسکوپی
• برونکوسکوپی
• کولونوسکوپی
• کولپوسکوپی
• سیستوسکوپی
• ازوفاگوسکوپی
• گاستروسکوپی
• لاپاراسکوپی
• لارنگوسکوپی
• نورواندوسکوپی
• پروکتوسکوپی
• سیگموئیدوسکوپی
• توراکوسکوپی

درمان بیماری‌های خاص

 پزشکان برای درمان بیماری‌های خاص از آندوسکوپ استفاده می‌کنند که عبارتند از:

• جراحی لاپاراسکوپی روشی است که، از طریق برش‌های کوچک روی پوست انجام می‌شود.
• لیزردرمانی روش درمانی است که، از پرتوی قدرتمند نور برای از بین بردن سلول‌های سرطانی استفاده می‌کند.
• فرسایش مایکروویو روشی است که، از گرما برای از بین بردن بافت سرطانی استفاده می‌کند.
• رزکسیون آندوسکوپی مخاط یا کالبد شکافی آندوسکوپی زیر مخاطی، که در واقع جراحی با استفاده از یک آندوسکوپ وارد شده در دستگاه گوارش است.
• فتودینامیک‌تراپی که پس از تزریق یک ماده حساس به نور، تومور را با لیزر از بین می‌برد.

چگونه باید برای آندوسکوپی آماده شویم؟

تیم مراقبت‌های بهداشتی دستورالعمل‌های دقیقی را در مورد نحوه آماده‌سازی به بیمار می‌دهد که شامل:

• باید تا چند ساعت قبل از عمل از خوردن یا آشامیدن چیزی خودداری کرد.
• باید چند روز قبل از عمل، مصرف داروهای رقیق‌کننده خون را متوقف کرد. این باعث کاهش خطر خونریزی می‌شود. بیمار باید از پزشک خود بپرسد که کدام داروها را قطع کند و چه زمانی باید دوباره مصرف داروها را شروع کند.
• فرد باید یک ملین مصرف کند یا، از تنقیه برای خارج کردن مدفوع از روده خود استفاده کند. این مرحله فقط در انواع خاصی از آندوسکوپی انجام می‌شود.

در طول فرآیند آندوسکوپی

بیمار برای اکثر روش‌های آندوسکوپی، نیازی به ماندن یک شب در بیمارستان نخواهد داشت. فرد با توجه به نوع آندوسکوپی ممکن است یک نوع بیهوشی دریافت کند. فرد با توجه به نوع بیهوشی ممکن است در طول عمل بیدار، خواب‌آلود یا خواب باشد و در این زمان مراقبت‌های مربوط به بیهوشی، شامل نظارت بر دمای بدن فرد، فشار خون و ضربان قلب انجام می‌شود.

در طول فرآیند آندوسکوپی، پزشک تصاویر آندوسکوپ را بررسی و احتمالاً ضبط می‌کند. او در این زمان می‌تواند بیوپسی هم انجام دهد، تا از سلامت بیمار اطمینان بیشتری به دست آورد.

بعد از فرآیند آندوسکوپی

بیمار باید پس از آندوسکوپی استراحت کند. ممکن است عوارض جانبی خفیفی مانند درد، خشکی گلو یا نفخ را تجربه کند که، به خاطر فرآیند آندوسکوپی اتفاق می‌افتند. اما با توجه به نوع بیهوشی بهتر است که فرد بدون اینکه رانندگی کند به منزل برگردد.

مشکلات و یا برخی از عوارض ناشی از آندوسکوپی به ندرت اتفاق می‌افتند، اما ممکن است برخی افراد با آن مواجه شوند. شایع‌ترین علائم غیرطبیعی بعد از آندوسکوپی، سوراخ یا پارگی ناحیه معاینه و خونریزی یا عفونت است. برخی از علائم نامعمول بعد از آندوسکوپی به وجود می‌آیند که فرد در صورت مشاهده هر یک از آنها باید به پزشک مراجعه کند. این علائم عبارتند از:

• تب
• استفراغ
• درد قفسه سینه
• مدفوع غیرطبیعی
• تنگی نفس
• درد شدید در شکم

جمع‌بندی

• آندوسکوپی روشی است که به پزشک اجازه می‌دهد تا داخل بدن فرد را مشاهده کند.
• پزشکان از آن برای تشخیص بیماری‌های مربوط به مری، معده، روده، گوش، بینی، قلب، مجاری ادراری، شکم و مفاصل استفاده می‌کنند.
• برای غربالگری و پیشگیری از سرطان، تشخیص بیماری یا کشف علت رخ دادن بیماری‌ها و همچنین درمان از آندوسکوپی استفاده می‌کنند.
• از آندوسکوپی برای تشخیص بیماری‌ در اندام‌هایی مانند سیستم گوارشی، مفاصل، قلب، ریه و بینی استفاده می‌شود.

مطالب مرتبط:

• علائم رفلاکس معده + درمان خانگی
• علت درد زیر شکم مردان چیست؟
• علت درد زیر شکم زنان چیست؟