اسکیزوفرنی چیست؟ + علائم و نحوه تشخیص آن

زمان مطالعه این مطلب: 8 دقیقه

اسکیزوفرنی یا به انگلیسی(Schizophrenia) به یک وضعیت و به طیفی از اختلالات اشاره دارد که همگی شامل قطع ارتباط فرد بیمار با واقعیت است. همچنین بر توانایی فرد در تشخیص علائمی که از این بیماری دارد تأثیر می گذارد. سالانه حدود 2.77 میلیون اسکیزوفرنی جدید در سراسر جهان تشخیص داده می‌شوند. اسکیزوفرنی یک بیماری شدید روانی بوده، و قابل درمان نیست و احتمال کمی برای درمان بیماران اسکیزوفرنی حاد وجود دارد. هرچند در برخی موارد افراد مبتلا به آن هنوز هم می‌توانند زندگی شاد و رضایت بخشی داشته باشند.⁽¹⁾

در این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا بیشتر با علائم، تشخیص و روش‌های درمان بیماری اسکیزوفرنی آشنا شوید.

اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی به یک وضعیت منفرد و در برخی موارد به طیفی از شرایط گفته می‌شود که در دسته اختلالات روان پریشی قرار می‌گیرند. این وضعیت‌ها شرایطی هستند که در آن فرد نوعی قطع ارتباط درک و شعوری را با واقعیت تجربه می‌کند. این اختلالات می‌توانند اشکال مختلفی در افراد داشته باشند. اسکیزوفرنی به طور معمول در سنین بین 15 تا 25 سالگی برای مردان و بین 25 تا 35 سالگی برای زنان رخ می‌دهد.

هرچند به گفته برخی متخصصان و کارشناسان حوزه سلامت روان، حدود 20 درصد از موارد جدید اسکیزوفرنی در افراد بالای 45 سال نیز دیده شده است. این موارد بیشتر در زنان رخ می‌دهد. علائم هذیان گویی در این سنین بیشتر بوده و توانایی تفکر و تمرکز در این افراد نسبت به دیگر بیماران بسیار کم‌تر بوده است.

علائم اسکیزوفرنی چیست؟

معمولاً علائم اسکیزوفرنی به شرایط و مرحله‌ای که بیمار در آن قرار دارد بستگی دارد، مراحل بیماری اسکیزوفرنی به دو مرحله پرودروم و فعال تقسیم میشوند.

در اولین مرحله علائم اولیه اسکیزوفرنی، که در مرحله شروع که به آن (پرودروم) نیز گفته می‌شود اتفاق می‌افتد. در اکثر موارد این علائم برای تشخیص اسکیزوفرنی به اندازه کافی موثر نیستند. شایع ترین علائم یا تغییرات در این مرحله عبارتند از:

تغییرات در حالت‌های عاطفی: افراد در این مرحله اغلب می ترسند، مشکوک هستند یا احساس پارانوئید دارند.

تغییر در نحوه ارتباط بیمار با دیگران: فرد بیمار اغلب معاشرت را متوقف می‌کنند و از صحبت کردن یا گذراندن وقت با دوستان و خانواده خودداری می کنند.

تغییرات در رفتار: فرد بیمار ممکن است با تفکر و تمرکز مشکل داشته باشد، انگیزه ای برای مطالعه یا کار نداشته باشد و احساساتشان کمتر قابل مشاهده است.

مرحله فعال زمانی رخ می‌دهد که احتمال وقوع پنج علامت اصلی اسکیزوفرنی وجود دارد. این علائم می‌تواند شامل ترکیبی از موارد زیر باشد:

توهمات: توهمات باورهای نادرستی هستند که نشان می‌دهند فرد حتی زمانی که شواهد زیادی مبنی بر اشتباه بودن آن باورها وجود داشته باشد، نظرش تغییر نخواهد کرد. توهمات چیزهایی هستند که وجود ندارند، اما فرد بیمار فکر می‌کند می‌تواند آنها را ببینید، بشنود، بو کند، لمس‌کند و یا بچشد.

گفتار نامنظم یا نامنسجم: افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب در سازماندهی افکار خود هنگام صحبت کردن مشکل دارند. آنها ممکن است در ادامه موضوع مشکل داشته باشند.

حرکات نامنظم یا غیرعادی: این علامت می‌تواند اشکال مختلفی داشته باشد، از حرکات کودکانه و احمقانه تا حرکات ناگهانی و ناراحت کننده. همچنین می‌تواند شامل رفتار کاتاتونیک باشد، جایی که فرد آنطور که انتظار می‌رود نسبت به دنیای اطراف خود واکنش نشان نمی‌دهد.

عدم بینش و بصیرت: افراد مبتلا به اسکیزوفرنی معمولا علائم بیماری دیگری، به سام آنوسوگنوزیا را نشان می‌دهند. این وضعیت، که اغلب به عنوان عدم بینش توصیف می‌شود به این معنا است که فرد نمی‌تواند تشخیص دهد که یک مشکل پزشکی، اختلال یا بیماری دارد. کارشناسان تخمین می زنند که بین 50 تا 90 درصد افراد مبتلا به اسکیزوفرنی، آنوسوگنوزیا دارند. این یکی از دلایلی است که درمان اسکیزوفرنی بسیار دشوار است.

حالا که با علائم اسکیزوفرنی آشنا شدید، شاید برای تشخیص قطعی نیاز به مشاوره با یک پزشک متخصص روان داشته باشید. همین حالا و قبل از اینکه ادامه مقاله را مطالعه کنید، شماره تماس و مشکل خود را در فرم زیر به صورت رایگان وارد نمائید تا متخصصان مجله سلامت کیوان با شما تماس گرفته و در این خصوص راهنمایی‌های لازم را انجام دهند.

تفاوت بین اسکیزوفرنی و چند شخصیتی

در حالی که نام اسکیزوفرنی از کلمات یونانی اسکیزو به معنای «شکاف» و فرنی به معنای «ذهن» گرفته شده است، هیچ یک از علائم و شرایط اسکیزوفرنی شامل بیماری چند شخصیتی نیست. بیماران چند شخصیتی تحت شرایطی قرار می‌گیرند که به عنوان اختلال هویت تجزیه‌ای شناخته می‌شود. این وضعیت در دسته اختلالات تجزیه هویت قرار می‌گیرند.

تفاوت بین اسکیزوفرنی و روان پریشی

اسکیزوفرنی و روان پریشی دو اصطلاحی مرتبط هستند، اما تفاوت‌های قابل توجهی باهم دارند، اسکیزوفرنی یک طیف یا محدوده‌ای از شرایط است که شامل علائم روان پریشی نیز می‌باشد. روان پریشی مجموعه ای از علائم است که شامل قطع ارتباط ذهنی بیمار با واقعیت و دنیای اطراف او می‌شود. روان پریشی می‌تواند با سایر شرایط پزشکی و اختلالات سلامت روان مانند اختلال دوقطبی رخ دهد.

تاثیر اسکیزوفرنی بر بدن و ذهن بیمار

اسکیزوفرنی وضعیتی است که اثرات شدیدی بر سلامت جسمی و روانی فرد ایجاد می‌کند. علت آن این است که بیماری اسکیزوفرنی، عملکرد مغز بیمار را مختل کرده و توانایی تفکر، حافظه، نحوه کار حواس پنج‌گانه بیمار را مختل می‌کند.

از آنجایی که مغز بیمار مبتلا به اسکیزوفرنی به درستی عمل نمی‌کند، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی در بسیاری از بخش‌های زندگی و فعالیت‌های روزمره دچار مشکل می‌شوند. اسکیزوفرنی اغلب روابط اجتماعی بیمار را مختل می‌کند. همچنین می‌تواند باعث عدم سازماندهی افکار شده و باعث شود فرد بیمار به گونه‌ای رفتار کند که دیگران را در معرض خطر قرار بگیرند.

چه شرایطی در طیف اسکیزوفرنی قرار می‌گیرند؟

بر اساس نسخه پنجم راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی انجمن روانپزشکی آمریکا که به آن DSM-5 نیز گفته می‌شود، اختلالات در طیف اسکیزوفرنی عبارتند از:

• توهم و روان‌گسیختگی
• اختلال شخصیت اسکیزوتایپال
• اختلال هذیان گویی
• اختلال اسکیزوفرنی فرم
• اختلال اسکیزوافکتیو
• استرس مزمن

تشخیص اسکیزوفرنی

روان پزشکان می‌توانند اسکیزوفرنی یا اختلالات مرتبط با آن را بر اساس ترکیبی از سؤالاتی که می‌پرسند، و علائمی که بیمار توصیف می‌کند تشخیص دهند. آنها همچنین برای رد عللی غیر از اسکیزوفرنی سؤالاتی می‌پرسند. سپس آنچه را که پیدا می‌کنند با معیارهای مورد نیاز برای تشخیص اسکیزوفرنی مقایسه می‌کنند.

طبق DSM-5، تشخیص اسکیزوفرنی به موارد زیر نیاز دارد:

• حداقل دو مورد از پنج علامت اصلی. علائم اسکیزوفرنی مانند هذیان، توهم، گفتار نامنظم یا نامنسجم، حرکات نامنظم یا غیرعادی و علائم منفی در فرد دیده شود.
• علائم کلیدی باید حداقل یک ماه طول بکشد. اثرات این بیماری چه معیارهای کامل علائم را داشته باشند یا نه باید حداقل شش ماه ادامه داشته باشد.
• اختلال در عملکرد اجتماعی یا شغلی به طوری که این وضعیت باعث کاهش توانایی بیمار در کار یا روابط دوستانه، عاشقانه، حرفه ای یا غیره را مختل کنند.

چه آزمایشاتی برای تشخیص اسکیزوفرنی انجام می‌شود؟

هیچ آزمایش تشخیصی برای اسکیزوفرنی وجود ندارد.⁽²⁾ اما ارائه پزشکان احتمالاً آزمایشاتی را برای رد سایر شرایط قبل از تشخیص اسکیزوفرنی انجام می‌دهند. انواع این آزمایشات عبارتند از:

تست های تصویربرداری: پزشکان اغلب از توموگرافی کامپیوتری (CT)، تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) و سایر آزمایش‌های تصویربرداری برای رد مشکلاتی مانند سکته مغزی، آسیب‌های مغزی، تومورها و سایر تغییرات در ساختار مغز بیمار استفاده می‌کنند.

آزمایش خون و چکاپ کامل بدن: این آزمایش‌ها به دنبال تغییرات شیمیایی در مایعات بدن هستند که ممکن است موجب تغییراتی در رفتار بیمار را توضیح دهد. این آزمایش‌ها می‌توانند سمیت فلزات سنگین یا سایر علل مسمومیت، عفونت و موارد دیگر را رد کنند.

تست فعالیت مغز الکتروانسفالوگرام: (EEG) که با آن تست فعالیت مغز الکتروانسفالوگرام نیز گفته می‌شود، فعالیت الکتریکی مغز شما را شناسایی و ثبت می‌کند. این آزمایش می‌تواند به ردیابی بیماری‌هایی مانند صرع نیز کمک کند.

بیشتر بخوانید:

• اختلال شخصیت مرزی چیست؟
• اختلال شخصیت وابسته چیست؟
• چه چیزی باعث حمله پانیک می شود؟
• علائم و درمان افسردگی مالیخولیایی

درمان اسکیزوفرنی

به طور معمول اسکیزوفرنی قابل درمان نیست و درصد کمی از مبتلایان درمان می‌شوند. درمان اسکیزوفرنی معمولاً شامل ترکیبی از دارو، درمان و تکنیک های خود مدیریتی است. در حالی که این روش‌ها اغلب به تنهایی برای درمان اکثر شرایط سلامت روانی موثر هستند، مدیریت اسکیزوفرنی معمولاً نیاز به دارو دارد. تشخیص زودهنگام و درمان مهم هستند زیرا شانس نتیجه بهتر را افزایش می دهند. از چه روش‌های درمانی برای بهبود اسکیزوفرنی استفاده می‌شود؟

درمان اسکیزوفرنی و شرایط مربوط به آن معمولاً شامل چندین روش است. مراحل انجام این روش‌ها می‌توانند باهم ترکیب شوند.

داروی درمان اسکیزوفرنی

دو نوع اصلی از داروها برای درمان اسکیزوفرنی وجود دارد.

آنتی سایکوتیک‌های معمولی: این داروها که به عنوان آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول نیز شناخته می‌شوند، نحوه استفاده مغز از دوپامین را مسدود می‌کنند، ماده شیمیایی که مغز شما برای ارتباط سلول به سلول از آن استفاده می‌کند.

آنتی سایکوتیک‌های آتیپیک: این داروها که آنتی‌سایکوتیک‌های نسل دوم نیز نامیده می‌شوند، متفاوت از آنتی‌سایکوتیک‌های نسل اول عمل می‌کنند. آنها دوپامین و سروتونین، دو ماده شیمیایی کلیدی ارتباطی در مغز بیمار را مسدود می‌کنند.

داروهای دیگری نیز وجود دارد که پزشکان ممکن است برای درمان سایر علائمی که در کنار علائم اسکیزوفرنی بیمار اتفاق می‌افتد، تجویز کنند. آنها همچنین ممکن است داروهایی را برای کمک به کاهش عوارض جانبی داروهای ضد روان پریشی مانند لرزش تجویز کنند.

به طور کلی، پزشکان بهترین افرادی هستند که می‌توانند در مورد داروهایی که ممکن است برای بیمار مناسب باشند مشورت کرد. پزشکان می‌توانند اطلاعات دقیق‌تری در رابطه با وضعیت خاص بیمار، از جمله شرایط زندگی، سابقه پزشکی و ترجیحات شخصی را با بیمار اشتراک بگذارند.

روان درمانی: روش‌های روان درمانی مانند درمان شناختی رفتاری می‌تواند به افراد مبتلا به اسکیزوفرنی کمک کند تا با شرایط خود کنار بیایند و آن را مدیریت کنند. روان درمانی همچنین می‌تواند به مشکلات ثانویه در کنار اسکیزوفرنی مانند اضطراب، افسردگی نیز کمک کند.

راه کلیدی دیگری که به درمان بیماران اسکیزوفرنی کمک می‌کند، پایبندی به مراحل درمان است. همانطور که توضیح دادیم، افراد مبتلا به اسکیزوفرنی اغلب علائم خود را درک یا تشخیص نمی‌دهند، بنابراین احساس می‌کنند که نیازی به درمان ندارند. افراد مبتلا به اسکیزوفرنی که مراحل درمان را ادامه می‌دهند، می‌توانند زندگی شاد و رضایت بخشی داشته باشند.

شوک درمانی: در مواردی که اسکیزوفرنی فرد پس از استفاده از داروهای خاص بهبود نیافت، و فرد بیمار در معرض خطر آسیب رساندن به خود یا آسیب رساندن به دیگران است، پزشکان ممکن است اضافه کردن شوک درمانی و یا (ECT) را توصیه کنند. هنگامی که سایر درمان‌ها جواب نمی‌دهد، ECT اغلب تنها راه درمان است و زمانی که افراد در معرض خطر بالای خودکشی هستند، شوک درمانی می‌تواند نجات‌بخش باشد هرچند استفاده از شوک درمانی معمولا رایج نیست.

مراقبت از بیماران اسکیزوفرنی

برای مراقبت از افراد مبتلا به اسکیزوفرنی باید اقدامات زیر را انجام دهید:

یکی از حیاتی ترین کارهایی که برای مراقبت از یک فرد مبتلا به اسکیزوفرنی می‌توانید انجام دهید، توجه به نحوه مصرف داروها توسط بیمار است. اگر از فردی که به اسکیزوفرنی مبتلا است مراقبت می‌کنید، نباید بدون صحبت با پزشک، داروی او را قطع کنید. قطع ناگهانی دارو اغلب باعث بازگشت علائم روان پریشی در فرد می‌شود. عوارض جانبی با داروهای ضد روان پریشی رایج است. با این حال، داروهای ضد روان پریشی زیادی وجود دارد، بنابراین اغلب می‌توان با پزشک برای یافتن دارویی که هم برای بیمار خوب عمل کند و هم حداقل عوارض جانبی داشته باشد صحبت کنید.

از مصرف الکل و مواد مخدر تفریحی بیمار اسکیزوفرنی خودداری کنید. مصرف الکل و مواد مخدر می تواند علائم اسکیزوفرنی را بدتر کند و منجر به مشکلات دیگری شود. این موارد شامل استفاده از داروها به روشی غیر از تجویز نیز می‌باشد.

برای اسکیزوفرنی چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟

اگر متوجه تغییری در علائم بیمار شدید، مانند بدتر شدن علائم حتی اگر آن‌ها داروی خود را نیز مصرف می‌کنند، باید به پزشک مراجعه کنید. همچنین اگر عوارض جانبی داروها باعث اختلال در زندگی بیمار شود، می‌توانید درباره آنها با پزشک مشورت کنید. پزشکان گاهی اوقات می‌توانند داروها یا درمان‌های جایگزینی را توصیه کنند که ممکن است وضعیت بیمار را بدون ایجاد همان اثرات درمان کنند.

کلام آخر

اسکیزوفرنی می‌تواند یک وضعیت ترسناک برای افراد مبتلا و عزیزانشان باشد. علیرغم کلیشه‌ها، این شرایطی نیست که فکر بهبودی یا داشتن یک زندگی شاد و رضایت بخش غیرممکن باشد. اگر فکر می‌کنید علائم اسکیزوفرنی دارید، مهم است که در اسرع وقت با یک پزشک متخصص صحبت کنید. وظیفه آنها کمک به شما است به ویژه آنهایی که در زمینه بیماری های روانی مانند اسکیزوفرنی تخصص دارند. اگر متوجه شدید که یکی از عزیزانتان با علائم روان پریشی یا اسکیزوفرنی دست و پنجه نرم می‌کند، او را به آرامی و حمایتی تشویق کنید تا مراقبت شود. تشخیص و درمان به موقع می‌تواند تفاوت بزرگی در کمک به بهبود و مدیریت این عارضه ایجاد کند.