دو قطبی یا اختلال شیدایی چیست؟ + علائم و چگونگی تشخیص آن

زمان مطالعه این مطلب: 6 دقیقه

اختلال دوقطبی که به عنوان بیماری شیدایی و یا افسردگی شیدایی نیز شناخته می‌شود، یک اختلال خلقی و وضعیت سلامت روان مادام‌العمر است که باعث تغییرات شدید در خلق و خو، سطوح انرژی، الگوهای تفکر و رفتار می‌شود. این رفتارها می‌توانند ساعت‌ها، روزها، هفته‌ها یا ماه‌ها طول بکشند و توانایی فرد بیمار را برای انجام کارهای روزمره مختل کنند. شیدایی چیست؟ علائم دو قطبی چیست؟ از کجا بفهمیم به دو قطبی یا شیدایی مبتلا شدیم؟ تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به سوالات شما درباره این بیماری پاسخ دهیم.

دو قطبی یا اختلال شیدایی چیست؟

اختلال دوقطبی یا شیدایی یک اختلال خلقی مزمن است که باعث تغییرات شدید در خلق و خو، سطح انرژی و رفتار بیمار می‌شود. دوره‌های شیدایی و هیپومانیک نشانه اصلی این بیماری هستند و اکثر افراد مبتلا به اختلال دوقطبی دوره‌های افسردگی را نیز دارند. این بیماری با دارو، گفتار درمانی، تغییر سبک زندگی و سایر درمان‌ها قابل کنترل است.

انواع مختلفی از اختلال دوقطبی وجود دارد که شامل نوسانات قابل توجهی در خلق و خوی بیمار است که به آن دوره‌های هیپومانیک شیدایی و افسردگی گفته می‌شود. با این حال، افراد مبتلا به اختلال دوقطبی همیشه در حالت هیپومانیک، شیدایی یا افسردگی نیستند. آنها همچنین دوره‌هایی از خلق و خوی طبیعی را نیز تجربه می‌کنند که به عنوان اتیمیا شناخته می‌شود.

علائم و نشانه اختلال دو قطبی

در اختلال دو قطبی معمولا دوره‌های متناوب افسردگی و شیدایی (مانیا) داریم. یعنی در دوره‌ای، خلق فرد پایین می‌آید، افسرده و بی‌حال می‌شود و در دوره‌ای خلق بالا رفته و بیش از حد شاد و پر انرژی می شود. در نتیجه این علائم را به دو فاز تقسیم می کنیم: علائم فاز شیدایی (مانیا) و علائم فاز افسردگی.

شیدایی چیست؟

یکی از ویژگی های اصلی اختلال دوقطبی، دوره‌های شیدایی است. برای برآورده کردن معیارهای اختلال دوقطبی، باید حداقل یک دوره شیدایی در زندگی خود برای حداقل یک هفته با یا بدون تجربه یک دوره افسردگی داشته باشید. شیدایی وضعیتی است که در آن بیماران ممکن است یک دوره خلق و خوی غیرعادی یا تحریک پذیر بیش از حد و همچنین رخ دادن تغییرات شدید در احساسات، افکار، انرژی، پرحرفی و داشته باشند. این رفتارها شامل رفتارهای فیزیکی و ذهنی نسبت به خود شماست و توسط دیگران قابل مشهود است.

افرادی که در حالت شیدایی هستند اغلب در فعالیت‌هایی که ممکن است به آنها آسیب جسمی، اجتماعی یا مالی وارد کند، افراط می‌کنند، مانند خرج کردن ناگهانی یا قمار کردن مقادیر زیاد پول یا بی‌احتیاطی در رانندگی. آنها همچنین گاهی اوقات علائم روان پریشی مانند هذیان و توهم را از خود نشان می‌دهند که می‌تواند در تشخیص اختلال دوقطبی از سایر اختلالات مانند اسکیزوفرنی یا اختلال اسکیزوافکتیو مشکل ایجاد کند.

بیشتر بخوانید:

• علائم و درمان اختلال شخصیت وابسته
• اختلال شخصیت چیست و چه انواعی دارد؟
• 12 علامت اختلال شخصیت خودشیفتگی + درمان

علت اختلال دوقطبی یا شیدایی

دانشمندان هنوز علت دقیق اختلال دوقطبی را نمی‌دانند. با این‌حال آنها معتقدند که یکی از عوامل پررنگ در ایجاد اختلال دوقطبی عوامل ژنتیکی (ارثی) هستند. اختلال دوقطبی یکی از ارثی‌ترین شرایط روانپزشکی در نظر گرفته می‌شود، بیش از دو سوم افراد مبتلا به اختلال دوقطبی، در بستگان بیولوژیکی نزدیکشان این بیماری را دارند. با این حال، فقط به این دلیل که یک خویشاوند بیولوژیکی مبتلا به اختلال دوقطبی دارید، لزوماً به این معنی نیست که شما نیز به‌ آن مبتلا به این اختلال خواهید شد.

عوامل دیگری که دانشمندان فکر می‌کنند در ایجاد اختلال دوقطبی نقش دارند عبارتند از:

محققان تفاوت های ظریفی را در اندازه متوسط یا فعال شدن برخی از ساختارهای مغز در افراد مبتلا به اختلال دوقطبی شناسایی کرده اند. با این حال، اسکن مغز نمی‌تواند این بیماری را تشخیص دهد. همچنین عوامل محیطی مانند تروما و استرس‌زا مانند مرگ یکی از عزیزان، یک بیماری جدی، طلاق یا مشکلات مالی می‌تواند یک دوره شیدایی یا افسردگی را آغاز کند. به همین دلیل، استرس و ضربه روحی نیز ممکن است در ایجاد اختلال دوقطبی نقش داشته باشد.⁽¹⁾

تشخیص اختلال دو قطبی

برای تشخیص اختلال دوقطبی، پزشک شما ممکن است از آزمایش‌های زیادی استفاده کند، از جمله:

معاینه فیزیکی فرد: پزشک، شما را معاینه فیزیکی می‌کند. در طی یک معاینه فیزیکی عادی، پزشک همچنین می‌تواند علائم حیاتی از جمله وزن، تعداد ضربان قلب و فشار خون را هم بررسی‌کند.

برسی تاریخچه پزشکی کامل: بررسی تاریخچه پزشکی بیمار که شامل سؤال در مورد علائم، سابقه زندگی، تجربیات و سابقه خانوادگی بیمار خواهد بود.

آزمایش‌های پزشکی: انجام آزمایش‌های مانند آزمایش خون، برای رد سایر شرایطی که می‌توانند باعث علائم در فرد بیمار شوند، مانند پرکاری تیروئید.

ارزیابی سلامت روان: پزشک شما ممکن است ارزیابی سلامت روانی را انجام دهد یا ممکن است شما را به یک متخصص سلامت روان مانند روانشناس یا روانپزشک ارجاع دهد. برای تشخیص اختلال دوقطبی، باید حداقل یک دوره شیدایی یا هیپومانیا را تجربه کرده باشید. پزشکان از راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM) برای تشخیص نوع اختلال دوقطبی استفاده می‌کنند.

برای تعیین اینکه بیمار در چه وضعیتی از اختلال دوقطبی ممکن است قرار داشته باشد، روان پزشک، الگوی از علائم و میزان تأثیر آنها بر زندگی بیمار را در شدیدترین دوره‌های بیماری او ارزیابی می‌کند.

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی به احتمال زیاد به بیماری های روانی زیر نیز مبتلا هستند:

• اضطراب
• اختلال نقص توجه / بیش فعالی (ADHD).
• اختلال استرس پس از سانحه (PTSD).
• اختلالات مصرف مواد / تشخیص دوگانه.

افراد مبتلا به اختلال دوقطبی که یک دوره شیدایی شدید همراه با توهم را تجربه می‌کنند گاهی اوقات اشتباهاً به اسکیزوفرنی تشخیص داده می‌شوند. اختلال دوقطبی همچنین می‌تواند اشتباهاً به عنوان اختلال شخصیت مرزی (BPD) نیز تشخیص داده شود.به همین دلیل، هنگام صحبت با روان پزشک، مهم است که هنگام توضیح همه علائم و تجربیات فرد بیمار صادق و دقیق باشید.

درمان اختلال دو قطبی

درمان می‌تواند به بسیاری از افراد، از جمله افرادی که شدیدترین اشکال اختلال دوقطبی را دارند نیز کمک کنند. یک برنامه درمانی موثر معمولاً شامل ترکیبی از درمان های زیر است:

• روان درمانی
• داروها
• استراتژی خود مدیریتی، مانند آموزش و شناسایی علائم اولیه یک دوره یا محرک های احتمالی دوره ها.
• تغیر سبک زندگی، مانند انجام ورزش، یوگا و مدیتیشن. می‌توانند به درمان بیمار کمک کنند،
• درمان های دیگر، مانند درمان تشنج الکتریکی (ECT) در مواردی که به دارو پاسخ ضعیفی نمی دهند یا کنترل سریع علائم برای جلوگیری از آسیب ضروری است.

اختلال دوقطبی یک بیماری مادام العمر است، بنابراین درمان، یک تعهد مادام العمر است. گاهی اوقات چندین ماه تا چندین سال طول می‌کشد تا پزشک بتوانید یک برنامه درمانی جامع پیدا کنید که بهترین تاثیر را بر روی بهبودی بیمار داشته باشد. شیدایی و افسردگی معمولاً با گذشت زمان بازمی‌گردند. بسیاری از افراد مبتلا به اختلال دوقطبی تغییرات خلقی نداشته باشند، با اینحال برخی از افراد ممکن است علائم طولانی مدت داشته باشند. درمان طولانی مدت و مداوم می‌تواند به مدیریت این علائم کمک کند.

اگر فرد بیمار علاوه بر اختلال دوقطبی، سایر بیماری‌های سلامت روان مانند اضطراب یا ADHD نیز دارد، فرایند درمان این بیماری‌ها می‌تواند دشوارتر باشد. به عنوان مثال، پزشک ممکن است داروهای ضد افسردگی برای درمان اختلال وسواس فکری اجباری (OCD) تجویز کنند، ممکن است این داروها علائم اختلال دوقطبی را بدتر کنند و حتی ممکن است یک دوره شیدایی جدید را در بیمار ایجاد کنند.

داروی درمان اختلال دو قطبی یا شیدایی

برخی از داروها می‌توانند به مدیریت علائم اختلال دوقطبی کمک کنند. با اینحال بهتر است درباره عوارض جانبی و مزایای این داروها با پزشک متخصص صحبت کنید. به طور کلی داروهایی که پزشکان برای درمان اختلال دوقطبی تجویز می‌کنند عبارتند از:

• تثبیت کننده های خلق و خو
• برخی داروهای اعصاب مانند آنتی سایکوتیک‌ها.
• داروهای ضد افسردگی

اگر عوارض جانبی را در فرد بیمار مشاهده کردید، فوراً به پزشک او اطلاع دهید. بیمار ممکن است نیاز به تغییر دوز دارو داشته باشد یا باید داروی دیگری را امتحان کند.

بیشتر بخوانید:

• علت تریکوتیلومانیا یا کندن مو + درمان
• 10 روش فوری درمان خانگی سرفه
• پانیک اتک چیست و چگونه رخ می‌دهد؟

کلام اخر

اختلال دوقطبی یک وضعیت سلامت روان است که باعث نوسانات شدیدی در خلق و خوی بیمار می‌شود که شامل داشتن احساسات افسردگی و یا اوج هیجان می‌شود. وقتی افسرده می‌شوید، ممکن است احساس غمگینی یا ناامیدی داشته باشید و علاقه یا لذت را نسبت به بیشتر فعالیت‌ها از دست بدهید. در اختلال دو قطبی افراد بدون هیچ علت واضح و مشخصی ، انرژی و هیجان بسیار بالایی را تجربه می‌کنند و خلق و خوی آنها با شدت بسیار بالایی تغییر می‌کند.

این تغییرات خلقی می‌تواند در، میزان انرژی ، میزان فعالیت، نحوه قضاوت، رفتار و نحوه تفکر افراد به طور واضح تاثیر بگذارد. توجه داشته باشید که با دنبال کردن جلسات روان درمانی و تلاش مداوم می‌توان این بیماری را تحت کنترل گرفت.

در نهایت خوشحال می‌شویم تا تجربیات خود در مواجهه با این بیماری یا مواجهه با شخص بیمار را با ما به اشتراک بگذارید.