علت اسهال در کودک و نوزادان چیست؟ + روشهای پیشگیری و درمان
اسهال گاه به گاه نوزاد و کودک چیز بسیار شایعی است و طبیعی! کوچولوی شما تازه شروع به کشف غذا کرده است و هنوز بدنش به هضم غذا عادت نکره است. اما اسهال بیش از حد می‌تواند منجر به از دست دادن بیش از حد آب برای یک نوزاد کوچک شود.
در این مقاله از مجله سلامت کیوان درباره اسهال کودک و نوزاد صحبت می‌کنیم. اینکه از چه دلایلی ناشی می‌شود، چه عوارضی برای کودک دارد، چطور درمان می‌شود و چه زمانی باید به پزشک مراجعه شود.
برای یافتن پاسخ سوالات خود و یادگیری مراقبت بهتر و کامل‌تر از نوزاد و کودک دلبندتان حتما تا پایان این نوشته از مجله سلامت کیوان با ما همراه باشید.
مدفوع معمولی نوزاد باید چگونه باشد؟
هیچ پاسخی برای اینکه مدفوع نوزاد چگونه باید باشد وجود ندارد. باز کردن پوشک ممکن است رنگین کمانی از رنگ‌ها و بافت‌ها را به شما نشان دهد. به این دلیل که نوزادان در سنین و مراحل مختلف ممکن است انواع مختلفی از مدفوع آبکی یا اسهال داشته باشند.
در واقع، حتی یک نمودار رنگی وجود دارد که به والدین و مراقبان کمک می‌کند تا بفهمند که چه اتفاقی برای مدفوع یک کودک می‌افتد.
اولین مدفوع نوزاد شما مکونیوم نام دارد و حتی بوی بدی هم ندارد. به این دلیل که در واقع مدفوع نیست، بلکه فقط روشی است که یک نوزاد برای تمیز کردن روده‌هایش از تمام آن مدتی که در رحم مادر بوده است، استفاده می‌کند.
مدفوع مکونیوم سیاه مایل به سبز است و چرب یا قیرمانند به نظر می‌رسد. ممکن است یک یا دو روز دیگر مقداری از آن را با مدفوع متفاوت‌تر مشاهده کنید.
پس از چند روز، مدفوع کودک شما به رنگ خردلی زرد تبدیل می‌شود. ممکن است آبکی و شل باشد، اما هنوز اسهال نیست، مگر اینکه کودک شما بیش از حد معمول مدفوع کند.
بروز اسهال در کودک و نوزادان چه شکلی است؟
نوزادان تازه متولد شده معمولاً مدفوع نرم و لزجی دارند، به خصوص اگر فقط با شیر مادر تغذیه شوند. به علاوه اینکه زیاد مدفوع می‌کنند – گاهی اوقات چندین بار در روز. بنابراین تشخیص اینکه آیا آنها اسهال دارند یا نه می‌تواند سخت باشد.
با این حال، اگر نوزاد شما مدفوع بسیار آبکی یا زیادی دارد – حتی ممکن است از پوشک او نشت کند – و دفعات آن بیشتر از حد معمول است، در این صورت اسهال دارد.
اگر کودک شما به طور جزئی یا کامل با شیر خشک تغذیه می‌شود، ممکن است مدفوع آبکی یا شل کمتری داشته باشد. شیر خشک معمولاً مدفوع سفت‌تری به نوزادان می‌دهد که به رنگ قهوه‌ای روشن است. البته اسهال در نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند همچنان کمی آبکی خواهد بود، اگرچه رنگ آن می‌تواند مانند مدفوع معمولی متفاوت باشد.
بیشتر بخوانید:
علت اسهال در کودک و نوزادان چیست؟
دلایل زیادی برای اسهال کودک و نوزاد وجود دارد. بیشتر این موارد شایع هستند و خود به خود از بین می‌روند. اسهال نوزاد معمولا زیاد طول نمی‌کشد.
در موارد نادر، اسهال ممکن است نشانه این باشد که مشکل کوچکی وجود دارد و ممکن است کودک شما نیاز به درمان داشته باشد.
علت اسهال در نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند
یک مطالعه پزشکی روی 150 نوزاد نشان داد که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نسبت به نوزادانی که به طور جزئی یا کامل از شیر خشک تغذیه می‌کنند، اسهال کمتری دارند. حدود 27 درصد از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند اغلب اسهال می‌گیرند در حالی که تقریباً 72 درصد از نوزادانی که به طور انحصاری از شیر خشک استفاده می‌کنند اغلب اسهال می‌شوند.
هنوز دلایل زیادی وجود دارد که چرا کودک شما ممکن است اسهال بگیرد حتی اگر خودتان به او شیر می‌دهید. این دلایل می‌توانند شامل موارد زیر شوند:
تغییرات در رژیم غذایی شما
اگر به کودک خود شیر می‌دهید، تغییر در رژیم غذایی شما می‌تواند باعث اسهال کودک و نوزاد شما شود. برای مثال، اگر یک شب مقدار زیادی غذای تند یا دسرهای قندی بخورید، ممکن است شیر شما را تغییر دهد. این می‌تواند باعث شود که شکم کودک شما به سرعت کار کند و منجر به اسهال شود.
داروها
اگر داروهایی مانند آنتی‌بیوتیک مصرف می‌کنید، این داروها نیز می‌توانند وارد شیر مادر شده و باعث اسهال کودک و نوزاد شما شوند. برخی از مکمل‌های غذایی مانند ویتامین‌ها و پودرهای پروتئین نیز ممکن است به شیر مادر نشت کرده و شکم کودک شما را تحریک کند.
در تمام مدتی که شیر می‌دهید، می توان گفت تقریباً هر چیزی که مصرف می‌کنید می‌تواند شیر مادر را تغییر دهد. حتی یک تغییر کوچک می‌تواند باعث اسهال در شکم‌های حساس نوزاد شود، اگرچه معمولاً این اتفاق نمی‌افتد.
علت اسهال در نوزادانی که با شیر مادر یا شیر خشک تغذیه می‌شوند
دلایل اسهال برای این کودکان شامل موارد زیر است:
اشکال معده
اگر کودک شما به طور ناگهانی اسهال می‌گیرد، ممکن است «حشره معده» داشته باشد. این مشکل آنفولانزای معده و گاستروانتریت نیز نامیده می‌شود، حشره معده یکی از دلایل رایج اسهال نوزاد است. همچنین می‌تواند علائم دیگری مانند استفراغ و تب خفیف ایجاد کند.
اگر کودک شما حشره معده داشته باشد، ممکن است چندین بار در یک دوره 24 ساعته دچار اسهال و سایر علائم شود. این بیماری رایج نوزاد معمولاً به همان سرعتی که شروع شد به خودی خود از بین می‌رود.
داروهای نوزاد
اگر کوچولوی شما حالش خوب نباشد، ممکن است گاهی به دارو نیاز داشته باشد. برخی از داروها می‌توانند روده کودک شما را شل کرده و باعث اسهال شوند. این داروها شامل آنتی بیوتیک‌ها برای عفونت‌های باکتریایی و داروها برای عفونت‌های انگلی است. برخی از نوزادان حتی ممکن است به داروهای بدون نسخه تب و مسکن برای نوزادان حساس باشند.
تغییرات در رژیم غذایی کودک شما
تا زمانی که کودک شما حدوداً 6 ماهه شود، احتمالاً به آنچه می‌خورید علاقه زیادی دارد. و احتمالاً آماده هستید که آنها را با غذاهای جامد آشنا کنید. این تغییر در رژیم غذایی می‌تواند تغییراتی را در سیستم گوارشی کودک ایجاد کند.
شکم کودک ممکن است مدتی طول بکشد تا فرآیند هضم را از هضم شیر مادر یا شیر خشک به مصرف غذاهای جدید و جامد تغییر دهد. این می‌تواند منجر به اسهال شود تا زمانی که سکسکه‌های گوارشی برطرف شوند.
علل اسهال در کودک و نوزادانی که با شیر خشک تغذیه می‌شوند
دلایل رایج دیگر برای کودکان تغذیه شده با شیر خشک شامل موارد زیر است:
مواد اضافه شده به شیر خشک
استفاده از یک شیر خشک خاص یا تغییر شیر خشک می‌تواند باعث اسهال در نوزادان شود. هضم برخی از شیرخشک‌ها برای برخی از نوزادان سخت‌تر است، اگرچه این غیر معمول است. ممکن است کمی طول بکشد تا نوزاد به یک شیر خشک جدید عادت کنند. این می واند منجر به گرفتگی شکم، نفخ و اسهال شود.
حساسیت یا عدم تحمل شیر
حساسیت به شیر و عدم تحمل شیر دو چیز متفاوت هستند، اما هر دو گاهی اوقات می‌توانند باعث اسهال در نوزادان شوند. با این حال، آلرژی غیر معمول است. تنها حدود 7 درصد از نوزادان زیر یک سال به شیر گاو حساسیت دارند.
این نوع آلرژی می‌تواند باعث اسهال، استفراغ یا علائم دیگر بلافاصله پس از تغذیه یا حتی چند ساعت تا چند روز بعد شود. اکثر کودکان در حدود سن 5 سالگی از این آلرژی خارج می‌شوند.
عدم تحمل شیر به موردی گفته می‌شود که معده کودک شما نتواند لاکتوز، قند موجود در شیر را هضم کند. ممکن است کودک شما پس از داشتن حشره معده به طور موقت دچار این مشکل شود. ممکن است کودک شما بلافاصله پس از تغذیه اسهال شود، حتی اگر قبلاً با این نوع شیر خشک مشکلی نداشته باشد.
اگر کودک شما با شیرخشک‌ها مشکل دارد، برچسب روی شیر خشک را چک کنید که مطمئن شوید موارد زیر در آن وجود نداشته باشد:
- کازئین
- لاکتوز
- کشک
علل نادر اسهال در کودک و نوزادان
علل بسیار نادر اسهال شامل بیماری‌های جدی است. این علل شایع نیستند، اما می‌توانند باعث اسهال و سایر علائمی شوند که برای مدت طولانی باقی می‌مانند یا اصلاً از بین نمی‌روند.
علل نادر اسهال نوزاد عبارتند از:
- عفونت‌های جدی روده بزرگ (مثل کولیت شیگلا)
- عفونت C. difficile
- فیبروز سیستیک
- تومورهای عصبی غدد درون ریز (1)
عوارض اسهال در کودک و نوزادان
اگر کودک شما یک دوره اسهال شدید دارد، مراقب عوارض جانبی جدی مانند کم آبی بدن باشید. گاهی اوقات ممکن است این اتفاق برای نوزادان بیفتد زیرا آنها بسیار کوچک هستند. اگر کودک شما اسهال داشته باشد و همچنین استفراغ کند یا تب داشته باشد، کم آبی بدن خطرناک است.
اگر کودک شما علائم کم آبی ناشی از اسهال را داشت، فوراً با پزشک خود تماس بگیرید. این علائم شامل موارد زیر است:
- خشکی دهان
- پوست خشک
- امتناع از تغذیه
- تغذیه خیلی کم
- تحریک‌پذیرتر از حد معمول
- گریه بدون اشک ریختن
- اشک خیلی کم
- چشم‌های گود رفته
- خواب آلودگی
- به سختی بیدار شدن
- بی حالی
- پوشک خشک به مدت 8 تا 12 ساعت
درمان خانگی اسهال در کودک و نوزادان
شاید همیشه نتوانید اسهال کودکتان را متوقف یا از آن جلوگیری کنید، اما می‌توانید به کودکتان کمک کنید. همچنین می‌توانید از کم آبی بدن و سایر عوارض با روشهای درمان خانگی جلوگیری کنید.
در بیشتر موارد، اسهال نوزاد خود به خود بهتر می‌شود و کودک شما نیازی به درمان پزشکی ندارد. در اینجا کارهایی که می‌توانید هنگام اسهال کودک درخانه انجام دهید را معرفی می‌کنیم:
کودک خود را هیدراته نگه دارید.
اگر خودتان شیر می‌دهید به شیردهی ادامه دهید. اگر با شیرخشک تغذیه می کنید، او را به همین تغذیه عادت دهید.
از پزشک اطفال خود در مورد نوشیدنی‌های الکترولیتی سوال کنید.
نوشیدنی‌های الکترولیتی برای نوزادان مانند Pedialyte می‌توانند به جایگزینی مایعات و نمک‌های از دست رفته در هنگام اسهال در نوزادان کمک کنند. اما توجه داشته باشید: در موارد عادی اسهال، شیر مادر یا شیر خشک کافی است.
پوشک کودک خود را مرتب عوض کنید.
سعی کنید آنها را تا حد امکان خشک نگه دارید تا از ایجاد بثورات پوشک جلوگیری کنید.
به کودک غذاهای تسکین‌دهنده اسهال بدهید
اگر کودک شما غذاهای جامد می خورد، به او غذاهایی بدهید که ممکن است به تسکین اسهال کمک کند. غذاهایی مثل:
- کراکرها
- غلات، پاستا
- موز
از دادن غذاهای تشدیدکننده اسهال به کودک خودداری کنید
غذاهایی که می‌توانند اسهال را بدتر کنند، مانند:
- شیر گاو، به غیر از لبنیات موجود در فرمول آنها (به هر حال باید از دادن شیر گاو تا یک سالگی کودک خودداری کنید)
- آب سیب و سایر آب میوه‌ها (به هر حال باید از مصرف آنها تا 2 سالگی اجتناب کنید)
- غذاهای سرخ شده
- غذاهای ادویه دار
- نوشیدنی‌های ورزشی که برای بزرگسالان ساخته می‌شوند
- داروی ضد اسهال، مگر اینکه پزشک اطفال به شما بگوید آن را بدهید
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
دو رنگی که مدفوع یا اسهال نوزاد (و بزرگسالان) هرگز نباید باشد، سفید و قرمز است. اگر این رنگ‌ها را در پوشک کودک خود دیدید، فوراً با پزشک اطفال تماس بگیرید.
مدفوع بسیار کم‌رنگ یا سفید می‌تواند نشانه مشکل کبد باشد. اسهال یا مدفوع قرمز می‌تواند به معنای خونریزی جایی در داخل بدن باشد.
همچنین اگر کودک شما اسهال شدید یا بیش از 10 بار مدفوع آبکی در روز دارد با پزشک خود تماس بگیرید.
اگر کودک شما علائم یا نشانه‌های دیگری از بیماری همراه با اسهال دارد، به پزشک مراجعه کنید. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- استفراغ زیاد و شدید
- بثورات پوستی
- تب
- کاهش وزن
- چاق نشدن
- مدفوع قرمز یا سفید
بیشتر بخوانید:
جمع بندی
اسهال و سایر مشکلات معده – مثل نفخ – در نوزادان شایع است. اگرچه اسهال کودک و نوزاد می‌تواند برای شما و کودکتان دردناک باشد، اما معمولاً خود به خود برطرف می‌شود. بیشتر علل اسهال نوزاد نیازی به درمان ندارند. شما می‌توانید تا زمانی که اسهال از بین برود، کودک خود را در خانه راحت و هیدراته نگه دارید. در موارد نادر اسهال ممکن است بیشتر از حد طبیعی طول بکشد. اگر کودک شما اسهال شدید یا اسهالی دارد که بعد از 24 ساعت بهتر نشد، با پزشک اطفال تماس بگیرید.
علت اسهال شدید نوزاد چیست؟
ممکن است عفونت‌های شدید روده بزرگ ، عفونت difficile، فیبروز سیستیک، تومورهای نوروآندوکرین، دلیل اسهال شدید و مداوم در نوزادان باشد. با مشاهده اسهال مکرر و شدید نوزاد حتما به پزشک اطفال مراجعه کنید.
چطور می‌شود از اسهال در کودک و نوزادان پیشگیری کرد؟
شستن مکرر دست و صورت کودک، کوتاه کردن ناخن‌های کودک، ضدعفونی کردن سرویس بهداشتی و آشپزخانه، و ضدعفونی کردن شیشه شیر و تمام وسایل مربوط به تغذیه کودک، از راه‌های پیشگیری از اسهال کودک و نوزادا هستند.
عوارض اسهال در نوزادان چیست؟
ادرار کمتر، بد اخلاقی، خشکی دهان، گریه بدون اشک، خواب آلودگی و بی حالی از عوارض اسهال مکرر در نوزادان است.
