علت و علائم سردرد خوشه ای؛ محرک‌ها و هرآنچه که باید بدانید
سردرد خوشه ای باعث درد شدید در یک طرف سر می‌شود. این سردردها معمولاً تا 30 دقیقه طول می‌کشد و چندین بار در روز اتفاق می‌افتد. سردرد خوشه ای تمایل به پیروی از یک الگو دارد، و اغلب در زمان مشخصی از روز ظاهر می‌شود. همچنین این سردرد می‌تواند قبل از قطع شدن تا ماه‌ها ادامه یابد.
در این نوشته از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا بررسی کنیم که سردردهای خوشهای دقیقا چه هستند و چه فرقی با سردرد معمولی داشته و علائم آن چیست؟ با ما همراه باشید.
سردرد خوشه ای چیست؟
سردرد خوشهای دردی در یک طرف سر است که از 15 دقیقه تا سه ساعت طول می‌کشد. این درد هفته‌ها تا ماه‌ها به طور روزانه اتفاق می‌افتد، اغلب در هر روز در یک زمان مشخص و تا هشت بار در روز اتفاق می‌افتد. به زمانی که شما احساس درد مکرر می‌کنید، حمله می‌گویند. پس از یک حمله، ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد تا سردرد خوشهای دیگری را تجربه کنید.
سردرد خوشه ای چه تفاوتی با سایر انواع سردرد دارد؟
هر کسی در زندگی خود احتمالاً سردرد را تجربه کرده است. دو نوع اصلی سردرد وجود دارد:
- سردردهای اولیه: این سردردها به دلیل پاسخ بخشی از مغز شما که درد را منتقل می‌کند، شروع می‌شود. سردرد اولیه بخشی از یک مشکل بزرگتر نیست
- سردردهای ثانویه: این سردردها به دلیل بیماری دیگری شروع می‌شوند. عوامل مختلفی می‌توانند باعث این سردردها شوند، از جمله عفونت گوش، احتقان بینی و کم آبی بدن.
سردرد خوشه ای نوعی سردرد اولیه است. اما هر سردردی یک سردرد خوشهای نیست. به راحتی می‌توان سر درد خوشه ای را با انواع سردردهای زیر اشتباه گرفت:
- میگرن: میگرن باعث سردرد ضربان دار در یک طرف سر شما می‌شود که با فعالیت بدنی، نور، صدا یا بو بدتر می‌شود.
- سردرد سینوسی: سردرد سینوسی مثل یک درد مبهم در پشت چشم‌ها، استخوان‌های گونه، پیشانی یا بینی است. این سردرد یکی از علائم عفونت سینوسی (سینوزیت) است.
- سردرد تنشی: سردردهای تنشی باعث ایجاد درد خفیف تا متوسط می‌شوند که مانند نواری سفت در اطراف سر شما احساس می‌شود.
علائم سردرد خوشه ای چیست؟
به طور معمول، در طول یک چرخه حمله، در یک سمت سر خود درد خواهید داشت. اگرچه نادر است، اما ممکن است در طول حمله دیگری مکان تغییر پیدا کند. شایع‌ترین محل، اطراف یک چشم در کنار سر در خط رویش مو قبل از گوش (شقیقه) است.
برخی دیگر از شایع‌ترین علائم سردرد خوشهای شامل موارد زیر است:
- درد.
- آبریزش چشم
- قرمزی چشم
- افتادگی پلک
- آبریزش یا گرفتگی سوراخ بینی
- گرگرفتگی یا عرق کردن.
محل سر درد شما ممکن است متفاوت باشد. سردرد فقط در یک طرف و در یکی از مناطق زیر اتفاق می‌افتد:
- مداری: پشت چشم یا نزدیک شقیقه شما.
- فوق اوربیتال: بالای چشم، نزدیک پیشانی.
- گیجگاهی: پشت گوش.
خیلی از افراد گزارش می‌دهند که یک یا دو ساعت پس از رفتن به رختخواب سردردهای خوشه ای آنها را بیدار می‌کند. به همین دلیل گاهی اوقات به آنها “سردرد ساعت زنگ دار” می‌گویند. این سردردهای شبانه ممکن است شدیدتر از سردردهای روزانه باشند. هنگامی که علائم شروع می‌شود، معمولاً فقط 5 تا 10 دقیقه طول می‌کشد تا سردردها به بدترین حالت خود برسند.
سردرد خوشه ای چه احساسی دارد؟
برخی از افرادی که سردردهای خوشهای را تجربه می‌کنند گزارش می‌دهند که در طول حمله احساس بی قراری می‌کنند. در واقع احساس می‌کنند که نمی‌توانند آرام بنشینید و نیاز به حرکت دارند.
سردرد خوشهای احساسی شبیه به موارد زیر دارد:
- احساس سوزش.
- درد وحشتناک.
- درد کوبنده.
علائم هشداردهنده سردرد خوشه ای چیست؟
درست قبل از سر درد خوشه ای ممکن است کمی ناراحتی یا احساس سوزش در یک طرف سرتان احساس کنید. اما سردردهای خوشه ای اغلب سریع ظاهر می‌شوند، بنابراین این علائم زمان زیادی را برای آکادگی در اختیار شما قرار نمی‌دهند.
سردرد خوشه ای چقدر طول می‌کشد؟
به طور متوسط، سردرد خوشهای 30 دقیقه طول می‌کشد. ممکن است تا 8 مورد از این سردردها را در عرض 24 ساعت تجربه کنید. سپس، دردهای خوشهای به دلایلی که هنوز درک نشده‌اند، مکث می‌کنند. سردرد قبل از اینکه دوباره برگردد برای ماه‌ها یا سال‌ها به سمت بهبودی می‌رود.
با این حال، برخی از افراد هرگز وقت زیادی برای خلاصی از سردردها ندارند. آنها سردردهای خوشه ای مزمن (مداوم) را تجربه می‌کنند. این اتفاق در 1 نفر از هر 5 نفری که دچار سردرد خوشهای می شوند رخ می‌دهد. سردردهای خوشه ای معمولا فصلی هستند. ممکن است بیشتر در پاییز و بهار دچار آنها شوید.
علت سردرد خوشه ای چیست؟
پزشکان علت دقیق سردردهای خوشهای را نمی‌دانند. تحقیقات نشان داده که این سردردها می‌توانند مربوط به یکی از موارد زیر باشد:
- یک ماده شیمیایی که به واکنش های آلرژیک (هیستامین) کمک می‌کند.
- یک ماده شیمیایی که پیام‌ها را بین سلول‌های عصبی (سروتونین) حمل می‌کند.
علاوه بر این، تحقیقات نشان داده است که سردردهای خوشه ای ممکن است در صورتی اتفاق بیفتند که در ناحیه‌ای از مغز شما به نام هیپوتالاموس اختلالی ایجاد شود .
تحقیقات همچنین نشان می‌دهد که سردردهای خوشهای می‌تواند در 5 درصد افراد ژنتیکی باشد. مطالعات برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد علل سردردهای خوشهای ادامه دارد.
محرک‌های سردرد خوشه ای
محرک چیزی است که باعث شروع علائم شما می‌شود. محرک‌ها در طول چرخه سردرد خوشهای از فردی به فرد دیگر متفاوت است اما ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- مصرف دخانیات، الکل و سایر مواد.
- چراغ‌های روشن.
- دمای گرم
- نیتریت‌های موجود در غذا (گوشت‌های کنسرو شده).
- برخی داروها (مثل سیلدنافیل).
محرک‌ها همچنین می‌توانند بر شروع چرخه جدید حملات پس از یک دوره بدون سردرد تأثیر بگذارند. این شروع ممکن است با تغییرات فصل مرتبط باشد (شاید فکر کنید آلرژی یا سینوزیت دارید ). ممکن است به دلیل وجود ارتباط مشکوک بین سردردهای خوشه ای و هیپوتالاموس باشد. این قسمت از مغز شما حاوی “ساعت شبانه روزی” شما است، یک برنامه داخلی که به نور خورشید پاسخ می‌دهد. وقتی فصول تغییر می‌کند، میزان نور خورشید نیز تغییر می‌کند.
اگر نمی دانید چه چیزی باعث ایجاد علائم شما می‌شود، با یک پزشک صحبت کنید و دفترچه یادداشتی برای کمک به درج اطلاعات سردردهایتان داشته باشید. در دفتر خود می‌توانید این موارد را یادداشت کنید:
- چه زمانی و چه مدت سردرد داشتید
- چه غذاها یا نوشیدنی‌هایی را روز قبل مصرف کرده‌اید
- قبل از سردرد در چه فعالیت‌هایی شرکت می‌کردید
- شب قبل چطور خوابیده‌اید
- چه دارویی برای سردرد مصرف کرده‌اید.
چه عواملی احتمال ابتلا به سردرد خوشه ای را افزایش می‌دهند؟
در صورتی که شامل گروه‌های زیر می‌شوید امکان بروز سردرد خوشهای در شما بیشتر است:
- بین 20 تا 40 سال سن دارید.
- بطور مکرر الکل می‌نوشید.
- داروهای خاصی مصرف می‌کنید.
- دخانیات و سیگار مصرف می‌کنید.
عوارض سردرد خوشه ای چیست؟
سردرد خوشهای می‌تواند محرکی باشد که در روال روزانه‌تان، از جمله توانایی شما در انجام وظایف شخصی مثل کار یا مدرسه، اختلال ایجاد کند. ممکن است به اندازه کافی خوب نباشید که بتوانید کارهایی را که دوست دارید انجام دهید یا حتی خانه خود را در هنگام حمله سردرد ترک کنید.
داشتن یک سردرد شدید هر روزه می‌تواند باعث شود شما احساس درماندگی کنید. گرچه نادر است، اما ممکن است دچار افسردگی شوید که می تواند به افکار خودکشی منجر شود. برخی افراد به همین دلیل سردردهای خوشه ای را “سردرد خودکشی” می‌نامند.
اما شما تنها نیستید. پزشکان می‌توانند به شما کمک کنند. اگر افکار خودکشی را تجربه کردید، حتما به متخصص روان‌درمانی مراجعه کنید.
سردرد خوشه ای چگونه تشخیص داده می‌شود؟
پزشک (یک متخصص مغز و اعصاب) پس از معاینه فیزیکی سردرد خوشهای را تشخیص می‌دهد . پزشکان درباره علائم و سابقه پزشکی شما می‌پرسند. پزشک ممکن است یک آزمایش تصویربرداری مثل MRI را برای بررسی احتمال بیماری‌های دیگر درخواست کند. اگر حملاتی را تجربه می‌کنید، زمان حمله و در هنگام بروز علائم پزشک می‌تواند اطلاعات بیشتری کسب کند. او ممکن است هر روز در زمانی که سردرد شما اتفاق می‌افتد، درخواست معاینه کند تا ببیند سردرد چه تاثیراتی بر شما می‌گذارد.
درمان سردرد خوشه ای چگونه ممکن است؟
گزینه‌های درمان سردرد خوشهای ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- داروهایی برای جلوگیری از سردرد
- داروهایی برای مدیریت درد در هنگام حمله.
اگر داروها کمکی نکردند، ممکن است پزشک شما جراحی را پیشنهاد دهد. جراح می‌تواند یک دستگاه محرک عصبی را برای ارسال سیگنال‌های الکتریکی به اعصاب خاصی در سر شما برای مدیریت علائم قرار دهد. پزشک به شما می‌گوید که آیا جراحی گزینه مناسبی برایتان هست یا خیر.
داروهای سردرد خوشه ای
دو نوع دارو وجود دارد که پزشک شما ممکن است به دلایل مختلف توصیه کند، از جمله:
- داروهای پیشگیری: برخی از داروها می‌توانند چرخه سردرد را کوتاه کنند. آنها همچنین می‌توانند میزان درد را کمتر کنند. داروهای رایج ممکن است شامل داروهایی باشند که آلرژی، افسردگی، فشار خون و تشنج را درمان می‌کنند . همچنین، galcanezumab یک درمان پیشگیرانه تایید شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده است که آنتی بادی‌های مونوکلونال پپتید مرتبط با ژن کلسی تونین (CGRP) را هدف قرار می‌دهد .
- داروهای کنترل درد: هنگامی که سردرد رخ می‌دهد، برخی داروها ممکن است به کاهش علائم شما کمک کنند، مثل داروهای تریپتان (سوماتریپتان)، داروهای ضد التهابی (استروئیدهایی مانند پردنیزون) یا تزریق دی هیدروارگوتامین (با سوماتریپتان قابل مصرف نیستند). تنفس صد درصد اکسیژن ممکن است به تسکین علائم در طول حمله کمک کند.
داروهای ضد التهابی NSAIDs مثل ایبوپروفن داروهای موثری برای درمان سردردهای خوشه ای نیستند.
درمان‌های جایگزین برای سردردهای خوشهای
برخی از درمان‌های جایگزین ممکن است سردردهای خوشهای را تسکین دهند، از جمله:
- طب سوزنی: در طب سوزنی از سوزن‌های کوچک استفاده می‌شود. پزشک برای تسکین درد، سوزن‌هایی را در نقاط مختلف وارد پوست شما می‌کند.
- فیزیوتراپی: فیزیوتراپی درمانی است که بر روی کشش، حرکت مفاصل و تکنیک‌های ماساژ متمرکز است.
- دستکاری ستون فقرات: این تنظیم کایروپراکتیک ستون فقرات شما را دوباره مرتب می‌کند.
- gammaCore : نوعی محرک خارجی عصب واگ (یک محرک عصبی قابل حمل و غیرتهاجمی).
پزشک ممکن است بر اساس وضعیت شما توصیه‌های جایگزین را ارائه دهد. اگر سوالی دارید یا می‌خواهید بیشتر بدانید، حتما بپرسید.
آیا می‌توان از سردرد خوشه ای پیشگیری کرد؟
شما نمی‌توانید به طور کامل از سردردهای خوشهای جلوگیری کنید. اما می‌توانید محرک‌هایی را که باعث علائم می‌شوند، مثل سیگار کشیدن یا نوشیدن الکل، که خطر حمله را افزایش می‌دهند، شناسایی کرده و از آنها اجتناب کنید. محرک‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است، بنابراین آنچه شما باید از آن اجتناب کنید ممکن است برای شخص دیگری متفاوت باشد.
اگر آپنه خواب مرتبط با سردرد خود دارید، با یک پزشک در مورد مدیریت آن وضعیت یا هر بیماری زمینه‌ای دیگر صحبت کنید.
چه زمانی باید برای سردرد به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر سردردهایی دارید که ویژگی‌های زیر را دارند به پزشک مراجعه کنید:
- تغییر در شدت دارند
- مکرر هستند یا در فرکانس تغییر می‌کنند
- با دارو تسکین نمی‌یابند
- همراه با سفت شدن گردن یا تب رخ می‌دهد
- همراه با مشکلات گفتاری، بینایی یا حرکتی رخ می‌دهد
- همچنین اگر باردار شده‌اید یا به باردار شدن فکر می‌کنید و داروهای سردرد مصرف می‌کنید، به پزشک خود اطلاع دهید.
- اگر سردردهای خوشهای دارید و داروهایی برای آن مصرف می‌کنید و متوجه عوارض جانبی شده‌اید یا احساس می‌کنید که داروها دیگر موثر نیستند، به پزشک خود اطلاع دهید. (1)
بیشتر بخوانید:
سخن آخر
همه افراد هر از گاهی به دلایل مختلف دچار سردرد می‌شوند. اما سردرد خوشه ای سردرد معمولی نیست. اگر سردردهای شدید را به صورت یک الگوی ثابت تجربه می‌کنید، با پزشک صحبت کنید. درمان مناسب برای کاهش شدت و تعداد دفعات بروز این سردردها در دسترس است. اگر هنگام مصرف دارو متوجه تغییرات بدتر در حال خود شدید، به خصوص اگر متوجه عوارض جانبی شدید، حتما با پزشک خود تماس بگیرید.
چرا به این سردرد، سردرد خوشه ای می‌گویند؟
سردردهای خوشهای نام خود را از تأثیری که روی شما می‌گذارند می‌گیرند. آنها قبل از اینکه به طور موقت از بین بروند، به صورت خوشهای یا گروهی ظاهر می‌شوند.
چگونه از شر سردردهای خوشهای خلاص شوم؟
متاسفانه هیچ درمانی برای سردرد خوشه ای وجود ندارد. اما شما گزینه‌های درمانی دارید که می‌تواند درد آنها را کمی کمتر کند. پزشک با شما همکاری خواهد کرد تا یک برنامه درمانی مناسب تهیه کنید. حتما توصیه‌های پزشک خود را برای تسکین موثر دنبال کنید.
سردردهای خوشه ای چقدر شایع هستند؟
سردردهای خوشه ای شایع نیستند. آنها تقریباً 0.1٪ از مردم در سراسر جهان را تحت تأثیر قرار می‌دهند. چیزی معادل حدود 1 نفر از هر 100000 نفر.
