سنگ‌های کلیه رسوبات سختی هستند که از مواد معدنی در داخل کلیه تشکیل می‌شوند. رژیم غذایی و وزن بیش از حد بدن از جمله دلایل به وجود آمدن سنگ کلیه هستند.

دفع سنگ کلیه بسیار دردناک است، اما میزان درد در هر شخص متفاوت است. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده شود، آسیب دائمی ایجاد نمی‌کند.

در این مقاله به بررسی سوالات شما درباره سنگ کلیه، علائم و راه‌های درمان آن و می‌پردازیم.

نشانه‌ها و علائم سنگ کلیه

معمولا تا زمانی که سنگ‌های ساخته شده در کلیه حرکت نکنند یا به میزنای (لوله‌هایی که کلیه‌ها و مثانه را به هم متصل می‌کند) نروند، علائمی ایجاد نمی‌کنند. اگر در میزنای‌ها گیر کنند، جریان ادرار را مسدود می‌کنند و باعث تورم کلیه و گرفتگی میزنای می‌شوند که بسیار دردناک است. در این مرحله، ممکن است این علائم و نشانه‌ها را تجربه کنید:

• درد بسیار شدید در پهلو و زیر دنده ها
• درد در شکم و کشاله ران
• دردهای ناگهانی با ضربان شدید در دستگاه ادراری
• درد یا احساس سوزش هنگام ادرار
• ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای
• ادرار کدر یا بدبو
• نیاز مداوم به ادرار کردن، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا مقدار کم ادرار
• تهوع و استفراغ
• تب و لرز در صورت وجود عفونت

همانطور که سنگ‌ها در دستگاه ادراری حرکت می‌کنند، درد ناشی از آن در نواحی مختلف دستگاه ادرای احساس می‌شود.

مطلب مرتبط: علائم نارسایی کلیه و 3 راه درمان آن

دلایل به وجود آمدن سنگ کلیه

دلایل احتمالی عبارتند از:

• نوشیدن بسیار کم آب
• ورزش (زیاد یا خیلی کم)
• چاقی
• جراحی جهت کاهش وزن
• خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد
• خوردن بیش از حد فروکتوز که با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. فروکتوز یک قند طبیعی است که در میوه‌ها، آب میوه‌ها، برخی سبزیجات و عسل وجود دارد.

انواع سنگ کلیه

چهار نوع سنگ اصلی وجود دارد:

1. اگزالات کلسیم Calcium oxalate : شایع‌ترین نوع سنگ کلیه که با ترکیب کلسیم با اگزالات در ادرار ایجاد می‌شود. دریافت ناکافی کلسیم و مایعات ممکن است در تشکیل این سنگ‌ها نقش دارند.
2. اسید اوریک Uric acid : غذاهایی مانند گوشت و صدف دارای غلظت بالایی از یک ترکیب شیمیایی طبیعی به نام پورین هستند. مصرف زیاد پورین منجر به تولید بیشتر مونوسدیم اورات می‌شود که در شرایط مناسب ممکن است در کلیه ها سنگ ایجاد کند.
3. استروویت Struvite : این سنگ‌ها بسیار شایع نیستند و در اثر عفونت دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند.
4. سیستین Cystine : این سنگ‌ها بسیار نادراند و معمولا در سنگ کلیه‌های ارثی در یک خانواده دیده می‌شوند.

تشخیص سنگ کلیه

در صورت بروز علائم سنگ کلیه باید به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کرد.

دکتر ممکن است آزمایش خون، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی (ساده یا تخصصی) یا سی‌تی‌اسکن درخواست نماید.

درمان سنگ کلیه

روش‌های درمانی مختلفی برای سنگ کلیه وجود دارد. پزشک براساس اندازه سنگ کلیه روش مناسب را برای درمان انتخاب می‌کند.

درمان سنگ‌های کلیوی کوچک

سنگ‌های کلیوی کوچک نیاز به درمانی مانند سنگ شکن ندارند و با انجام کارهای زیر دفع می‌شوند:

• نوشیدن آب فراوان (روزانه دو تا سه لیتر)
• داروهای شل‌کننده عضلات میزنای، با توجه به تجویز پزشک
• داروهای مسکن با مشورت از دکتر داروساز

درمان سنگ کلیوی بزرگ یا سنگ کلیوی همزمان با سایر بیماری‌ها

برخی از سنگ‌های کلیوی درشت هستند و از طریق روش‌های گفته شده دفع نمی‌شوند یا با خونریزی یا عفونت دستگاه ادراری همراه هستند؛ این سنگ‌ها شاید به درمان‌های زیر نیاز پیدا کنند:

• سنگ‌شکنی با دستگاهی که امواج صوتی آن، سنگ‌های کلیه را خرد می‌کند.
• جراحی کلیه برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ
• استفاده از سیستوسکوپی (فرستادن لوله باریک حاوی نور به نام اورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه) برای پیدا کردن سنگ در میزنای و خرد کردن آن با ابزار ویژه (این کار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.)
• جراحی غده پاراتیرویید؛ در مواردی که پرکاری این غده عامل ایجاد سنگ کلیه است.

آیا کودکان ممکن است به سنگ کلیه مبتلا شوند؟

سنگ کلیه در کودکان ۵ ساله دیده می‌شود. دو دلیل مهم، ننوشیدن مایعات کافی و خوردن غذاهای سرشار از نمک است. بچه‌ها باید چیپس سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده کمتری بخورند. غذاهای شور دیگری مانند: گوشت ساندویچی، سوپ‌های کنسرو شده، وعده‌های غذایی بسته بندی شده و حتی برخی نوشیدنی‌های ورزشی حاوی نمک فراوان است. نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های شیرین نیز در صورتی که حاوی فروکتوز بالا باشند، می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.

مطلب مرتبط: رژیم غذایی برای بیماران کلیوی

کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه

• نوشیدن مایعات کافی مخصوصا آب کمک می‌کند تا ادرار شما با مواد زائد کمتری دفع شود. اگر ورزش می‌کنید یا هوای بیرون گرم است، آب بیشتری بنوشید.
• میوه‌ها و سبزیجات بیشتری بخورید با این کار شما اسید ادرار را کاهش می‌دهید.
• نمک اضافی را از رژیم غذایی خود حذف کنید.
• اگر اضافه وزن دارید سعی کنید به وزن طبیعی برسید. اما، رژیم‌های کاهش وزن با پروتئین بالا که شامل مقادیر بالای پروتئین حیوانی است و همچنین رژیم‌های سخت می‌تواند خطر تشکیل سنگ را افزایش دهد. هنگام شروع رژیم برای کاهش وزن، برای کاهش خطر ابتلا به سنگ کلیه، از یک متخصص تغذیه راهنمایی بگیرید.