سنگ کلیه، رسوبات سختی است که از مواد معدنی داخل کلیه تشکیل می‌شوند. رژیم غذایی و چاقی بیش از حد از جمله دلایل به وجود آمدن سنگ کلیه هستند. دفع سنگ کلیه بسیار دردناک است، اما میزان درد در هر شخص متفاوت است. اگر این بیماری به موقع تشخیص داده نشود، ممکن است موجب ایجاد عوارض دردناک باشد.
در این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به بررسی سوالات شما درباره سنگ کلیه، علائم و راههای درمان آن پردازیم.
سنگ کلیه چیست؟
سنگ کلیه یا رنال کلکولوس، به توده‌های سختی از جنس کریستال، گفته می‌شود که به دلیل انباشته شدن املاح معدنی، و رسوبات در داخل مجاری کلیوی و ادراری گفته می‌شود. به طور کلی سنگ کلیه یکی از شایع ترین بیماری‌های دستگاه ادراری است که سالیانه افراد زیادی به آن مبتلا می‌شوند. یکی از شایع ترین دلایل ابتلا به این عارضه، استفاده از آب‌های ناسالم آشامیدنی است که داراس سطح بالایی از املاح و نمک‌های معدنی هستند که باعث انباشت این املاح در داخل مجاری کلیوی و ادراری شده که منجر به تولید سنگ کلیه می‌شود. بسته به محلی که سنگ کلیه در آن تشکیل شده می‌شود، می‌تواند اسم‌های متفاوتی داشته باشد. در برخی موارد، سنگ کلیه می‌تواند باعث ایجاد عفونت شود. به عفونت‌هایی که در قسمت‌های بالاتری از دستگاه ادراری از جمله کلیه و مجاری کلیوی ایجاد می‌شوند، پیلونفریت گفته می‌شود.
نشانه‌ها و علائم سنگ کلیه چیست؟
معمولا تا زمانی که سنگ‌های ساخته شده در کلیه حرکت نکنند یا به میزنای نرسند، علائمی در افراد ایجاد نمی‌شود. میزنای لوله‌هایی هستند که کلیه‌ها و مثانه را به هم متصل می‌کند. اگر سنگ‌های ایجاد شده در میزنای‌ها گیر کنند، جریان ادرار را مسدود کرده و باعث تورم کلیه و گرفتگی میزنای‌ها می‌شوند که می‌تواند بسیار دردناک باشد. در این مرحله، ممکن است این علائم و نشانه‌ها را تجربه کنید:
- درد بسیار شدید در پهلو و زیر دنده‌ها
- درد در ناحیه اطراف شکم و کشاله ران
- دردهای ناگهانی با ضربان شدید در دستگاه ادراری
- درد یا احساس سوزش هنگام ادرار
- تغیر رنگ ادرار (ادرار صورتی، قرمز یا قهوه ای)
- داشتن ادرار کدر یا بدبو
- نیاز مداوم به ادرار کردن(تکرر ادرار) ، دفع ادرار بیشتر از حد معمول یا مقدار کم ادرار
- داشتن حالت تهوع و استفراغ
- تب و لرز در صورت وجود عفونت
بیشتر بخوانید:
دلایل به وجود آمدن سنگ کلیه
همانطور که سنگ‌ها در دستگاه ادراری شما حرکت می‌کنند، درد ناشی از آن در نواحی مختلف دستگاه ادرای احساس می‌شود که می‌تواند بسیار دردناک باشد. با اینحال برخی دلایل احتمالی به وجود آمدن سنگ کلیه عبارتند از:
- چاقی و اضافه وزن
- نوشیدن بسیار کم آب
- ورزش (زیاد یا خیلی کم)
- جراحی جهت کاهش وزن
- خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد
- خوردن بیش از حد فروکتوز که با افزایش خطر ابتلا به سنگ کلیه مرتبط است. فروکتوز یک قند طبیعی است که در میوه‌ها، آب میوه‌ها، برخی سبزیجات و عسل وجود دارد.
انواع سنگ کلیه
بهتر است بدانید نوع سنگ‌های کلیه باهم یکسان نیستند. به طور کلی چهار نوع سنگ کلیه وجود دارد که شامل موارد زیر می‌باشند:
- اگزالات کلسیم Calcium oxalate: شایع‌ترین نوع سنگ کلیه که با ترکیب کلسیم با اگزالات در ادرار ایجاد می‌شود. دریافت ناکافی کلسیم و مایعات ممکن است در تشکیل این سنگ‌ها نقش دارند.
- اسید اوریک Uric acid: غذاهایی مانند گوشت و صدف دارای غلظت بالایی از یک ترکیب شیمیایی طبیعی به نام پورین هستند. مصرف زیاد پورین منجر به تولید بیشتر مونوسدیم اورات می‌شود که در شرایط مناسب ممکن است در کلیه ها سنگ ایجاد کند.
- استروویت Struvite: این سنگ‌ها بسیار شایع نیستند و در اثر عفونت دستگاه ادراری ایجاد می‌شوند.
- سیستین Cystine: این سنگ‌ها بسیار نادراند و معمولا در سنگ کلیه‌های ارثی در یک خانواده دیده می‌شوند.
تشخیص سنگ کلیه
معمولا درد شدید ناشی از سنگ کلیه برای اغلب افراد شناخته شده است. اما در صورت بروز علائم سنگ کلیه یهتر است به پزشک متخصص اورولوژی مراجعه کنید. پس مراجعه به پزشک متخصص، دکتر شما ممکن است سوابق پزشکی شما را مورد برسی قرار دهد، همچنین ممکن سات انجام برخی آزمایش‌ها مانند آزمایش خون، آزمایش ادرار، سونوگرافی، رادیوگرافی (ساده یا تخصصی) یا سی‌تی‌اسکن را جهت تشخیص اندازه و شکل دقیق سنگ کلیه شما تجویز کند. سپس، پزشکتان با توجه به اندازه و شکل سنگ‌های کلیه شما تصمیم می‌گیرد که چگونه آن‌ها را از بین ببرد.
درمان سنگ کلیه
روشهای مختلفی برای درمان سنگ کلیه وجود دارد. با اینحال پزشک شما ممکن است براساس اندازه سنگ کلیه و علائم بیمار متفاوت است. پزشک شما پس از معاینه دقیق و تشخیص تعداد سنگ‌ها، بهترین روش را برای درمان سنگ کلیه شما انتخاب می‌کند.
برخی از روش‌ها و تکنیک‌های درمان سنگ کلیه عبارتند از :
تکنیک‌های درمان سنگ کلیه کوچک
سنگ‌های کلیوی کوچک نیاز به درمانی مانند سنگ شکن ندارند و با انجام کارهای زیر دفع می‌شوند:
- نوشیدن آب فراوان (روزانه دو تا سه لیتر)
- داروهای شل‌کننده عضلات میزنای، با توجه به تجویز پزشک
- داروهای مسکن با مشورت از دکتر داروساز
تکنیک‌های درمان سنگ کلیه بزرگ یا سنگ کلیوی همزمان با سایر بیماری‌ها
برخی از سنگ‌های کلیوی درشت هستند و از طریق روشهای گفته شده دفع نمی‌شوند یا با خونریزی یا عفونت دستگاه ادراری همراه هستند؛ این سنگ‌ها شاید به درمان‌های زیر نیاز پیدا کنند:
- سنگ‌شکنی با دستگاهی که امواج صوتی آن، سنگ‌های کلیه را خرد می‌کند.
- جراحی کلیه برای برداشتن سنگ‌های بسیار بزرگ
- استفاده از سیستوسکوپی (فرستادن لوله باریک حاوی نور به نام اورتروسکوپ از مجرای ادرار و مثانه) برای پیدا کردن سنگ در میزنای و خرد کردن آن با ابزار ویژه (این کار تحت بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.)
- جراحی غده پاراتیرویید؛ در مواردی که پرکاری این غده عامل ایجاد سنگ کلیه است.
تغیر در سبک زندگی و رژیم غذایی به منظور درمان سنگ کلیه
شما میتوانید با ایجاد برخی تغیرات در سبک زندگی و رژیم غذایی خود، سنگ کلیه را درمان کنید. نوشیدن مایعات کافی مخصوصا آب آشامیدنی سالم کمک می‌کند تا ادرار شما با املاح معدنی، و رسوبات کمتری دفع شود. همچنین اگر ورزش می‌کنید یا در نواحی گرمسیر زنگی می‌کنید، آب بیشتری بنوشید. میوه‌ها و سبزیجات بیشتری بخورید. سعی کنید نمک را از رژیم غذایی خود حذف و یا مقدار مصرفی آن را کم کنید. اگر اضافه وزن دارید سعی کنید کمی وزن کم کنید. اما به خاطر داشته باشید که رژیم‌های غذایی با پروتئین بالا که شامل مقادیر بالای پروتئین حیوانی هستند می‌تواند خطر تشکیل سنگ کلیه در افراد را افزایش دهند. جهت کم کردن خطر ابتلا به این عارضه و شروع رژیم برای کاهش وزن، بهتر است با یک متخصص تغذیه مشورت کنید.
سنگ کلیه در کودکان
سنگ کلیه در کودکان ۵ ساله دیده می‌شود. دو دلیل مهم، ننوشیدن مایعات کافی و خوردن غذاهای سرشار از نمک است. بچه‌ها باید چیپس سیب زمینی شور و سیب زمینی سرخ کرده کمتری بخورند. غذاهای شور دیگری مانند: گوشت ساندویچی، سوپ‌های کنسرو شده، وعده‌های غذایی بسته بندی شده و حتی برخی نوشیدنی‌های ورزشی حاوی نمک فراوان است. نوشابه‌ها و سایر نوشیدنی‌های شیرین نیز در صورتی که حاوی فروکتوز بالا باشند، می‌توانند خطر ابتلا به سنگ کلیه را افزایش دهند.
مطلب مرتبط: رژیم غذایی برای بیماران کلیوی
کلام آخر
سنگ کلیه یا رنال کلکولوس، به توده‌های سختی از جنس کریستال، گفته می‌شود که به دلیل انباشته شدن املاح معدنی، و رسوبات در داخل مجاری کلیوی و ادراری گفته می‌شود. یکی از شایع ترین دلایل ابتلا به این عارضه، استفاده از آب‌های ناسالم آشامیدنی است که داراس سطح بالایی از املاح و نمک‌های معدنی هستند که باعث انباشت این املاح در داخل مجاری کلیوی و ادراری شده که منجر به تولید سنگ کلیه می‌شود. معمولا تا زمانی که سنگ‌های ساخته شده در کلیه حرکت نکنند یا به میزنای نرسند، علائمی در افراد ایجاد نمی‌شود. همچنین شما میتوانید با برخی تکنیکها و روشهای درمانی که قبلا در این مقاله توضیح داده‌ایم، این عارضه دردناک را درمان کنید
علائم سنگ کلیه چیست؟
درد بسیار شدید در پهلو و زیر دنده ها، دردهای ناگهانی در دستگاه ادراری، درد یا احساس سوزش هنگام ادرار، ادرار با رنگ متفاوت، ادرار کدر یا بدبو، نیاز مداوم به ادرار کردن و تهوع و استفراغ.
دلایل به وجود آمدن سنگ کلیه چیست؟
برخی دلایل و عوامل احتمالی تشکیل و به وجود آمدن سنگ کلیه: کم آبی بدن، چاقی، جراحی جهت کاهش وزن و خوردن غذای حاوی نمک یا شکر زیاد هستند.
درمان سنگ کلیه چیست؟
باتوجه به تشخیص پزشک راههای درمان برای کسانی سنگ کوچک در کلیه هایشان دارند با کسانی که سنگ های کلیه بزرگ دارند متفاوت است با اینحال پس از معاینه دقیق و تشخیص نوع سنگ کلیه شما، پزشکتان ممکن است برخی تکنیکها و روشهای درمانی را پیشنهاد کند.
آیا کودکان ممکن است به سنگ کلیه مبتلا شوند؟
بله، در برخی موارد سنگ کلیه در کودکان ۵ ساله نیز دیده شده است و از دلایل شایع ابتلا به این بیماری در کودکان، نوشیدن کم آب و مصرف بیش از خوراکی‌هایی مانند فست فودها و برخی تنقلات مانند چیپس که حاوی نمک زیادی است، می‌باشد.
چگونه خطر ابتلا به سنگ کلیه را کاهش دهیم؟
1. نوشیدن آب و مایعات مفید کافی
2. مصرف میوه و سبزیجات
3. کاهش نمک در وعده‌های غذایی
4. کاهش اضافه وزن
