واکسن هاری چیست؟ + زمان تزریق و عوارض واکسن هاری برای انسان
هاری یک بیماری خطرناک ویروسی و مشترک بین انسان و حیوان (زئونوز) است که باعث التهاب پیشرونده و کشنده مغز و نخاع میشود. بهترین راه مقابله، تزریق واکسن هاری است. انسانها زمانی به این ویروس مبتلا میشوند که توسط حیوان آلوده گاز گرفته شوند. بعد از گاز گرفتگی ممکن است ابتدا علائم بالینی در فرد ظاهر نشود. اما پس از چند هفته، یا چند ماه از گاز گرفتگی، هاری می تواند باعث ایجاد درد، خستگی، سردرد و تب گردد. به دنبال این علائم بالینی، حمله، توهم و فلج نیز اتفاق می افتد. اگرچه پس از ظاهر شدن علائم بالینی کشنده، هاری کاملاً قابل اجتناب است.
واکسن ها از دیرباز برای جلوگیری از مرگ ناشی از هاری در دسترس بودهاند. با این وجود، هاری هنوز هم سالانه دهها هزار نفر را می کشد. مقصر 99 درصد این مرگ و میر، گاز گرفتگی توسط سگ آلوده به این ویروس است. حتما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا درباره واکسن هاری، زمان تزریق واکسن هاری و عوارض واکسن هاری بیشتر صحبت کنیم.
واکسن هاری چیست؟
واکسن ضد هاری به افرادی که ریسک ابتلا به هاری در آنها زیاد است تزریق میشود تا در صورتی که در معرض خطر قرار گیرند، از آنها محافظت شود. همچنین پس از اینکه فردی توسط حیوانی گاز گرفته شود، تزریق واکسن هاری میتواند از این بیماری جلوگیری کند.
از قدیم، جهت درمان و پیشگیری آسیب دیدگان حیوان گزیده، واکسنهای مختلفی کشف و مورد استفاده قرار گرفته که عبارتند از:
- واکسن نخاع خرگوشی
- واکسن فرمی (Fermi)
- واکسن فلوری (Flury)
- واکسن تهیه شده در جنین اردک (DEV)
- واکسنهای کشت سلولی (Vero ،HDC و PCEC)
واکسن مورد استفاده در ایران بر اساس مصوبه کمیته فنی کشوری هاری، واکسنی است به نام Vero که غیرفعال بوده و از کشت سویه ویروس هاری در سلول Vero (حاصل از کلیه نوعی میمون) به دست میآید. این واکسن طی سالهای زیادی که در ایران مصرف شده، هیچ گونه عارضه و یا واکنش سوئی نداشته است.
چه کسانی باید واکسن هاری دریافت کنند؟
شاید برای شماهم این سوال پیش آمده باشد که چه زمان و چه افرادی باید واکسن ضد هاری را دریافت کنند. در ادامه به آنها اشاره خواهیم کرد.
واکسیناسیون پیشگیرانه (بدون اینکه حیوانی گاز گرفته باشد)
افرادی که از ریسک ابتلاء به هاری بالایی برخوردارند مانند دامپزشکان، دامداران، جنگلبانان، افرادی که با حیوانات سروکار دارند، کارکنان آزمایشگاه هاری، غارنوردها و کارکنان تولیدات بیولوژیک هاری باید واکسن هاری دریافت کنند.
واکسن هاری همچنین باید برای افراد زیر نیز استفاده شود:
- افرادی که فعالیتهای آنها باعث میشود با ویروس هاری یا با حیوانات هار احتمالی برخورد زیادی داشته باشند.
- مسافران بین المللی به مناطقی از جهان که هاری شایع است.
- همچنین افرادی که دوست دارند با حیوانات در تماس باشند.
واکسیناسیون ضد هاری قبل از در معرض خطر قرار گرفتن
برنامه زمانی واکسیناسیون ضد هاری قبل از بروز خطر 3 دوز در زمانهای زیر است:
- دوز اول: در صورت لزوم
- دوز دوم: هفت روز پس از دوز اول
- دوز سوم: 21 یا 28 روز پس از دوز اول
برای کارمندان آزمایشگاهی و سایر افرادی که ممکن است مدام در معرض ویروس هاری قرار داشته باشند، آزمایش دورهای برای حفظ ایمنی آنها توصیه میشود و در صورت نیاز باید از دوزهای یادآور استفاده شود. دوزهای یادآور یا آزمایش برای مسافرین توصیه نمی شود.
واکسن هاری پس از در معرض خطر قرار گرفتن
هر فردی که توسط حیوانی گزیده میشود، یا هرکسی که ممکن است در معرض خطر هاری قرار داشته باشد، باید زخم را با آب و صابون یا مواد ضدعفونی کننده (پوویدون آیوداین (بتادین) یا الکل 40 تا 70 درصد) تمیز کرده و فوراً به یک پزشک مراجعه یا خود را به نزدیکترین مرکز پیشگیری و درمان هاری برساند. اگر فرد به آمپول هاری نیاز داشته باشد، پزشک معالج یا کادر درمانی تشخیص می دهند. واکسیناسیون کامل ضدهاری طبق دستورالعمل جدید وزارت بهداشت ایران، ۳ تزریق واکسن داخل میان پوستی (اینترادرمال) در سه نوبت یا چهار تزریق عضلانی در چهار نوبت است که فرد حیوان گزیده باید آنرا انجام دهد.
اگر فردی که در معرض خطر قرار گرفته است و هرگز بر علیه بیماری هاری واکسینه نشده است باید 4 دوز از واکسن هاری در زمانهای زیر دریافت کند:
- دوز اول: به محض بروز مشکل
- دوز دوم: روز سوم پس از دوز اول
- دوز سوم: روز هفتم پس از دوز دوم
- دوز چهارم: روز چهاردهم پس از دوز سوم
همچنین این فرد باید همزمان با دوز اول، واکسن دیگری به نام ایمنوگلوبین (سرم) ضد هاری را دریافت کند. البته دوزهای تزریقی واکسن هاری با توجه محل زخم و خراش توسط پزشک و مراکز بهداشت تعیین خواهد شد.
سرم ضد هاری
سرم ضد هاری که در حال حاضر مورد استفاده قرار میگیرد از پلاسمای انسانی تهیه شده و هیچ نوع مخاطرهای ندارد و احتیاج به تست نیز نمیباشد. مقدار آن حداکثر 20 واحد به ازای هر کیلوگرم وزن میباشد و فقط حجم لازم بر اساس اندازه زخم فقط در اطراف آن تزریق می شود.
در موارد زیر علاوه بر واکسن، تجویز سرم نیز مورد توصیه می شود:
- گزیدگی و خراشیدگی منفرد و یا متعدد عمیق پوستی
- لیسیدن پوست آسیب دیده، آلوده شدن غشاهای مخاطی با بزاق حیوان مشکوک
- هر نوع مواجهه با خفاش شامل ورود به غار دارای خفاش و یا گزش یا خراشیدگی توسط خفاش
- مواجهه با حیوان محتمل یا قطعی مبتلا به هاری
- هر نوع جراحت در سر، صورت، گردن و دست (نوک انگشتان تا مچ دست) و ناحیه تناسلی
در صورتیکه فرد مجروح دارای سابقه واکسیناسیون نباشد و یا قبلاً تنها یک دوز واکسن دریافت کرده باشد باید سرم ضد هاری برای او تجویز شود.
سرم ضد هاری بایستی در داخل یخچال تحت دما بین صفر و 8 درجه سانتی گراد نگهداری شود و نباید زیر صفر درجه باشد. در ضمن، ویالهایی را که محتوای آنها تغییر رنگ داده است نباید مصرف کرد. اگر حجم سرم مورد نیاز مجروح بیش از 5 میلی لیتر باشد، باید در دو محل جداگانه تزریق شود؛ زیرا تزریق مقدار زیاد سرم در یک محل موجب آزردگی عضله و احتمالاً آبسه خواهد شد. عوارض ناخواسته سرمهای ضد هاری انسانی از قبیل شوک آنافیلاکتیک، تورم عصبی عروقی و عوارض کلیه بسیار نادر است؛ فقط گاهی موجب درد و تب مختصر خواهد شد.
از آنجاییکه ویروس هاری از جمله ویروسهای بیهوازی میباشد، لذا بخیه زدن در محل جراحت شرایط را جهت رشد ویروس آمادهتر می کند. لذا در موارد ضروری میبایست قبل از بخیه در محل جراحت سرم ضد هاری تزریق گردیده و نیز مقداری سرم در محل جراحت ریخته شود و سپس بطور محدود بخیه انجام گردد.
نحوه تزریق واکسن هاری
واكسن هاری در بزرگسالان حتماً بايد در عضله دلتوئيد (شانه) بازو تزريق شود. همچنین تزریق این واكسن در اطفال كمتر از دو سال حتماً بايد در ناحية بالا قسمت جانبی ران تزريق گردد. باید توجه داشت که واكسن ضد هاری نبايد در سرين ماهیچه افراد تزريق گردد.
اطلاعات مهم قبل از دریافت واکسن ضد هاری
در صورت وجود موارد زیر، قبل از در یافت واکسن هاری با پزشک معالج خود صحبت کنید:
- اگر در دو دوز قبلی واکسن هاری یا مشتقات دیگر این واکسن، واکنش آلرژی شدیدی (کشندهای) داشتید،
- بنا به یکی از این دلایل، سیستم ایمنیتان ضعیف شده باشد:
- HIV/ایدز یا بیماری دیگری که روی سیستم ایمنی شما تأثیر بگذارد،
- درمان دارویی که روی سیستم ایمنی شما تأثیر بگذارد، مثلاً استروئید
- سرطان یا درمان سرطان با پرتو درمانی یا دارو.
البته اگر بیماری سبکتری دارید مثلاً سرماخوردگی، میتوانید واکسن دریافت کنید. اما اگر به شدت بیمار هستید، احتمالاً قبل از دریافت دوز معمول واکسن هاری ( زمانی که توسط حیوانی گاز گرفته نشدهاید) باید منتظر بهبودی باشید. ولی اگر در معرض ویروس هاری قرار گرفته اید، باید صرفنظر از بیماری که دارید فوراً واکسن دریافت کنید.
عوارض واکسن هاری
واکسن نیز مانند سایر داروها می تواند مشکلات جدید ایجاد کند، مثلاً واکنش آلرژیک شدید. خطر ایجاد آسیب جدی ناشی از عوارض واکسن هاری بسیار نادر است.
عوارض خفیف واکسن هاری
- درد، قرمزی، ورم یا خارش در جای تزریق (30 الی 74 درصد)
- سردرد، تهوع، شکم درد، درد عضلانی، سرگیجه (5 الی 40 درصد)
عوارض ملایم واکسن هاری
- کهیر، بدن درد، تب (حدود 6 درصد از دوزهای یادآور)
- سایر اختلالات سیستم عصبی، مانند سندرم گیلن باره (GBS) پس از تزریق واکسن هاری گزارش شده اند امّا به حدی نادر بودند که مشخص نیست واقعاً توسط واکسن ایجاد شده باشند.
مواجه با واکنش شدید به واکسن هاري
هر عاملی که موجب نگرانی شما گردد، مثلاً نشانههای واکنش آلرژی شدید، تب بسیار بالا یا تغییرات رفتاری باید به پزشک مراجعه کنید. نشانه آلرژی شدید می تواند شامل کهیر، ورم صورت و گلو، تنگی نفس و ضربان قلب سریع، سرگیجه و ضعف باشد. این نشانهها معمولاً چند دقیقه تا چند ساعت پس از واکسیناسیون بروز میکنند.
اگر فکر می کنید واکنش آلرژی شدید یا موقعیت اورژانسی دیگری دارید که نمیتوانید منتظر بمانید، با 115 تماس بگیرید یا فرد بیمار را به نزدیکترین درمانگاه ببرید، در غیر این صورت با پزشک معالج خود تماس بگیرید.
جمع بندی
- واکسن هاری برای پیشگیری، کنترل و درمان هاری به افراد تزریق میشود.
- اولین اقدام پس از گزیدگی توسط حیوان، شستن محل زخم با آب و صابون به مدت حداقل 15 دقیقه و مراجعه به مراکز بهداشت جهت معاینه و تجویز تزریق واکسن یا سرم هاری است.
- واكسن هاری در بزرگسالان حتماً بايد در عضله دلتوئيد (شانه) بازو تزريق شود. همچنین تزریق این واكسن در اطفال كمتر از دو سال حتماً بايد در ناحية بالا قسمت جانبی ران تزريق گردد.
- واکسن هاری مانند سایر واکسنها و داروها شامل عوارضی است که شامل: درد و ورم در ناحیه تزریق، سردرد، تهوع درد عضلانی و در موارد شدید کهیر و سایر اختلالات سیستم عصبی را همراه دارد.
واکسن هاری چیست؟
واکسن هاری برای پیشگیری، کنترل و درمان بیماری هاری استفاده میشود. معمولا افراد زمانی که در معرض خطر هستند یا مورد گزش و خراش توسط حیوانات قرار گرفتهاند واکسن هاری تزریق میکنند تا از ابتلا به ویروس هاری جلوگیری کنند. معمولا واکسن هاری بی خطر است.
گاز گرفتن سگ خانگی نیاز به واکسن دارد؟
در صورتی که سگ یا حیوان خانگی واکسن هاری تزریق نکرده باشد نیاز به واکسن هاری هست. در غیر این صورت با توجه به اندازه خراش و گزش توسط مراکز بهداشت، اقدامات لازم صورت خواهد گرفت.
عوارض واکسن هاری چیست؟
عوارض خفیف واکسن هاری شامل:
درد، قرمزی، ورم یا خارش در محل تزریق، سردرد، تهوع، شکم درد، درد عضلانی، سرگیجه
و عوارض ملایم واکسن هاری شامل:
کهیر، بدن درد، تب و سایر اختلالات سیستم عصبی، مانند سندرم گیلن باره (GBS) پس از تزریق واکسن هاری گزارش شده اند امّا به حدی نادر بودند که مشخص نیست واقعاً توسط واکسن ایجاد شده باشند.
آیا فردی که دچار گازگرفتگی شده و قبلاً واکسینه شده نیاز به دریافت واکسن دارد؟
بله، فردی که قبلا واکسینه شده است باید یک دوز به محض گازگرفتگی و دوز دوم در روز سوم دریافت کند. بعلاوه به ایمنوگلوبین هاری نیازی ندارد.
آیا خارج کردن کف صابون از لابه لای زخم ضروری است؟
بله، زیرا باقی ماندن کف صابون اثر بعضی مواد ضدعفونی کننده مورد استفاده پس از شستشو را خنثی می نماید.
آیا در صورت تأخیر در نوبت های واکسیناسیون باید مجدد تزریق شود؟
خیر، ادامه واکسیناسیون باید طبق زمان بندی قبلی صورت بگیرد.
آیا واکسن و تزریق سرم ضد هاری به زن حامله پس از گزیدگی توصیه می شود؟
بله، به دلیل خطر ابتلا به هاري، حاملگی دلیل منع واکسیناسیون و تزریق سرم پس از مواجهه نمی باشد.
آیا از هاری می توانیم جان سالم به در ببریم؟
بله، هنگامی که عفونت هاری ایجاد شد، هیچ درمان موثری به غیر از واکسن وجود ندارد. اگرچه تعداد کمی از افراد از هاری جان سالم به در برده اند، این بیماری معمولاً باعث مرگ میشود.
آیا می توان واکسن ضد هاری را دیر تزریق کرد؟
خیر، هنگامی که در فردی علائم هاری ظاهر شود، برای واکسیناسیون علیه هاری دیر شده است.
آیا علاوه بر تزریق واکسن ضد هاری برای پیشگیری از عفونت های ثانویه می توان آنتی بیوتیک تجویز کرد؟
بله، آموکسی سیلین/کلاوولانات (کووآموکسی کلاو) اولین آنتی بیوتیک پیشگیرانه است.
آیا هاری از طریق رابطه جنسی منتقل می شود؟
به طور معمول انتقال هاری از انسان به انسان بسیار نادر است. برخی تحقیقات انتقال هاری از انسان به انسان را از طریق پیوند بافت یا ارگان آلوده گزارش کردهاند. همچنین با توجه به حضور هاری در اسپرم مردان و ترشحات واژن بانوان، احتمال کمی برای انتقال هاری از طریق رابطه جنسی نیز وجود دارد.
سلام،
ببخشید یک توله سگ کوچک(خیابانی) به خاطر ترس دست من رو گاز گرفت و یک خراش کوچک ایجاد شد ولی هیچ خون ریزی اتفاق نیفتاد، بعد از اون من حدود ۲۵ دقیقه دستم را با صابون شستم، آیا نیاز به واکسن هاری هست؟
سلام وقت بخیر
خیر در خراش سطحی و جزئی نیازی به تزریق واکسن هاری نیست.
سلام وقتتون بخیر
واکسن هاری بعد گذشت ده روز تاثیر گذاره؟
سلام وقت بخیر
بله؛ اما بهتر است اگر مشکوک هستید به ابتلا، در روزهای ابتدایی واکسن را تزریق کنید.
با عرض سلام و ارادت
اگر سگ خانگی که واکسن نزده دست را چنگ بزند اما زخمی ایجاد نکند و فقط مقدار بسیار کمی قرمز شود
و انگشتی از پا را که بر اثر پیاده روی مقداری از پوست آن کنده شده باشد را لیس بزند آیا جای نگرانی وجود دارد
باتشکر از پاسخگویی شما
سلام وقت بخیر
خیر احتمال انتقال در این دو شرایط بسیار بعید و تقریبا صفر است.
نگران نباشید.
با عرض سلام و وقت بخیر
دیروز سگ خانگی که در خانه مادر بزرگ بنده قرار داشته جهت بازی پیش من اومدو دست و پای منو لیس زد و به دستم چنگ انداخت دستم مقداری بسیار کمی قرمز شد اما زخمی ایجاد نشد از دیروز استرس شدید و حالت تنگی نفس دارم به پزشک و بهداشت محل هم مراجعه کردم اما گفتن نیازی به واکسن نیست اما چون سگ واکسینه نشده احساس ترس دارم آیا له نظر شما نیازی به واکسن هست یا خیر؟
با تشکر
سلام وقت بخیر
خیر جای نگرانی نیست، نیاز به تزریق واکسن هم ندارید.
سلام وقت بخیر جلوی باغ ما چندتا سگ کوچولو که تازه یه ماه به دنیا اومدن زندگی میکنن منم هر از گاهی باهاشون بازی میکنم و نوازششون میکنم ولی چون پوست دستم دچار اگزما شده یکی دوتا زخم خیلی سطحی رو پوست دستم دارم به همین خاطر همیشه با دستکش اینکار انجام میدم ولی یک یا دوبار بدون دستکش اینکار انجام دادم و اونام به نشانه علاقه دست منو لیس زدن و اصلا گاز گرفتگی صورت نگرفته.میخواستم ببینم نیاز هست که واکسینه بشم و نگران باشم؟و اینکه بعد این اتفاق چند روز برای واکسینه شدن فرصت دارم؟
سلام وقت بخیر
احتمال انتقال بسیار بعید است.
سگها را زیر نظر داشته باشید، اگر پس از 10 روز زنده بودند که دیگر جای نگرانی برای بیماری هاری نیست.
سلام وقت به خیر من دوسال قبل یک بچه گربه پیدا کردم و ازش مواظبت کردم اما بعد از دو روز مرد. من تا الان واکسن هاری نزدم و شنیدم ویروس ممکنه چند سال پنهان بمونه در بدن و بعد بروز پیدا کنه. حالا من باید واکسن رو بزنم یا نه؟
سلام وقت بخیر
اگر طی زمان نگهداری، خراش یا گزشی توسط گربه صورت نگرفته احتمال انتقال بیماری بسیار بعید است.
اگر علائمی داشتید به پزشک مراجعه کنید.
سلام خسته نباشید امروز موش انگشتمو گاز گرفت هم انگشتموهم ناخون دستمو و خیلی خیلی خون اومد هنوزم فشار بدم خون میاد
رفتم بیمارستان بهم فقط سفالکسین دادن گفتن برو مرکز بهداشت برات واکسن بزنه
و مرکز بهداشت بعدظهر کسی نبود فقط یه نگهبان بود که میگفت فرداصبح بیا
الان واسم مشکل ایجاد نمیشه ؟یعنی مریض نمیشم تا فردا صبح ؟
سلام وقت بخیر
نگران نباشید، 72 ساعت ابتدایی، زمان طلایی دریافت واکسن هست.
سلام وقت بخیر امشب . گربه ها داشتن غذا میخوردن توی محوطه ی خاکی . من رد میشدم از اونجا و دسته کلیدم افتاد تو همون محل غذای گربه ها . کلیدو برداشتم خاکی بود و دستم کمی عرق کرده بود . انگشتم رفته بود لای در قبلش و ناخنش کمی بلند شده بود و مقداری باز شده بود در حد کمی خون اومده بود . یه ساعت قبلش و اون خاکا به زخمم برخورد کرد . من بعد یک ساعت ، ۲۰ ثانیه دستمو شستم . نیازی هست کاری بکنم یا برم مرکز بهداشت ؟ ممنون از پاسخ گوییتون
سلام وقت بخیر
خیر نیاز به اقدامی ندارید، نگران نباشید.
ببخشید من سوال پرسیدم اما جواب ندادین اگر وسیله ای در دهان گربه بره و بلافاصله بچه ببره داخل دهنش ایا هاری میگیره؟
و باچاقویی که گربه برای غذا خوردن در دهان کرده وبااب خالی فقط آب زده و فورا باهمین چاقو میوه قاچ کرده و بخوریم چی؟
واکسیناسیون انسان بعد از ده روز که فرمودین اگه سگ یا گربه بمیره فایده داره؟
سلام وقت بخیر
ویروس هاری از طریق گوارش منتقل نمیشود.
بله میتوانید پس از مردن حیوان هار واکسن تزریق کنید.
سلام گربه از روی شلوار پای منو گاز گرفت در حد پانچ نیاز ب واکسن هاری هست ؟ سابقه واکسیناسیون ندارم
سلام وقت بخیر
اگر زخمی ایجاد نشده روی بدن شما خیر نیازی به واکسن ندارید.
سلام
امروز سگمون وقتی خواستیم واکسن بهش بزنیم منو گاز گرفت سگمون تا حالا کسی گاز نگرفته بود چون ترسیده بود منو گاز گرفت از آدم ها میترسه آیا نیاز هست آمپول بزنیم
سلام وقت بخیر
اگر علائم مشکوک به هاری ندارد خیر نیازی نیست. تا 10 روز آینده نیز میتوانید صبر کنید و اگر حیوان مرد نسبت به واکسیناسیون اقدام کنید.
سلام وقت بخیرگفته شده که ویروس از راه مخاط دهان قابل انتقاله زمانی که که خوراکی الوده به بزاق وارد دهان بشه بزاق با دهان تماس پیدا کنه هم انتقال پیدا میکنه ؟؟؟نوشتید که از راه خوراکی منتقل نمیشود میشه توضیح بدید گیج شدیم
سلام
خیر از این طریق منتقل نخواهد شد.