عامل سیاه سرفه چیست؟ + نحوه پیشگیری و روش‌های درمان سیاه سرفه

زمان مطالعه این مطلب: 4 دقیقه

سیاه سرفه یا pertussis یکی از بیماری‌های تنفسی با سرایت بالاست. از این رو در این مقاله از سری مقاله‌های مجله سلامت کیوان به بررسی عامل بیماری پرتوسیس، پیشگیری و درمان آن پرداخته ایم. خوب است بدانید که ابتلای بزرگسالان به این بیماری به خصوص بزرگسالانی که قبلاً واکسن دریافت کرد‌ اند، مشکل ساز نخواهد بود.

در واقع معمولاً بزرگسالان مبتلا بدون بستری شدن در بیمارستان و تنها با دریافت داروهای مناسب، استراحت کافی و گذراندن دوره نقاهت سلامتی خود را دوباره به دست خواهند آورد. اما متأسفانه ابتلای کودکان و به خصوص نوزادان به این بیماری خطرناک خواهد بود. به گونه ای که در صورت ابتلای نوزاد کمتر از یک سال به این بیماری، باید در بیمارستان بستری شود.

عامل سیاه سرفه

باکتری به نام بوردتلا پرتوسیس (Bordetella pertussis) به عنوان عامل سیاه سرفه شناخته شده است. این باکتری باعث بروز عفونت در دستگاه تنفسی می‌شود. عفونت ایجاد شده با حمله‌های شدید سرفه همراه است. البته معمولاً از زمان ابتلا به این باکتری تا زمان بروز علائم یک تا دو هفته زمان لازم است.

 این باکتری از جمله بیماری‌هایی که است که به راحتی و از راه‌های مختلف انتقال پیدا می‌کند. در واقع عطسه ، سرفه، دست آلوده، ترشحات بینی و گلو، تنفس و عواملی از این قبیل همگی می‌توانند باعث انتقال این بیماری از فردی به فرد دیگر شوند. بنابراین افراد به خصوص نوزادان و کودکان بسیار در خطر ابتلا به این بیماری هستند. می‌توان گفت معمولاً از زمان شروع سرفه‌ها تا حدود دو هفته بعد، بیشترین احتمال انتقال این بیماری از فرد آلوده به سایر افراد وجود دارد.

نشانه‌های ابتلا به پرتوسیس

با گذشت یک تا دو هفته از زمان ورود این باکتری به بدن، نشانه‌هایی مشابه علائم سرماخوردگی در فرد بروز پیدا می‌کند. می‌توان نشانه‌های ابتلا به پرتوسیس⁽¹⁾ را به این صورت ذکر کرد:

• سرفه‌های خفیف
• تب با درجه حرارت کم
• آبریزش از بینی
• ترشحات در گلو
• تنگی نفس در خواب

با پیشرفت بیماری، علائم و نشانه‌های ابتلا نیز شدیدتر می‌شوند. می‌توان نشانه‌های زیر را به عنوان علائم پیشرفت بیماری در بدن فرد دانست:

• حمله‌های شدید و پشت سرهم سرفه.
• استفراغ کردن همراه یا بعد از سرفه‌های شدید.
• اشک آلود و قرمز شدن چشم‌ها و کبود شدن صورت.
• فشار به مثانه و عدم کنترل آن در اثر سرفه‌های زیاد.
• احساس خستگی شدید.
• فشار به دنده‌ها یا حتی شکستگی دنده‌ها به علت سرفه‌های زیاد و خشن.
• حالت بیهوشی و از حال رفتن بعد از حمله‌های سرفه.
• از دست دادن وزن یا کم آب بدن.

پیشگیری از سیاه سرفه

می‌توان گفت بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، تزریق واکسن است. معمولاً برای مصونیت کودکان و نوزادان تزریق واکسن چندگانه پنتاوالان تجویز می‌شود. این واکسن کودکان را تا 5 سالگی در برابر بیماری‌های سیاه سرفه، هپاتیت ب، دیفتری، هموفیلوس آفولانزا نوع ب و کزاز محافظت می‌کند. تزریق واکسن سه گانه (DTP) در دوره‌های زمانی تعیین شده تا سن شش سالگی نیز راه دیگر پیشگیری از طریق واکسیناسیون است.

بیشتر بخوانید:

• ویروس جدید کبدی چیست؟ آیا واکسن کرونا باعث این بیماری شده؟
• دوز چهارم چی بزنیم؟ اطلاعاتی درباره دوز چهارم واکسن کرونا
• انواع واکسن ها چه تفاوتی باهم دارند؟
• واکسن کزاز و عوارض آن

در کنار این‌ها برای جلوگیری از ابتلا به این بیماری رعایت فاصله و تماس در مکان‌های عمومی ضروری است. بهتر است نوزادان و کودکان را در مکان‌های عمومی بدون سیستم تهویه هوا نبرید. همچنین بعد از حضور در مکان‌های عمومی، دستان خود را به خوبی بشویید.

درمان

به طور کلی مهم ترین مساله در درمان این بیماری تنفسی⁽²⁾ تشخیص به موقع است. با تشخیص سریع و مصرف آنتی بیوتیک، می‌توان باکتری ایجاد کننده این بیماری را مهار کرده و بیماری حاصل از آن را درمان کرد. معمولاً آنتی بیوتیک مصرفی در درمان این بیماری از نوع آزیترومایسین است که به تشخیص پزشک مصرف می‌شود.

گاهی برای کاهش التهابات کورتن‌های ضعیفی مانند اسپرس سالبوتامول نیز تجویز می‌شود. در صورت عفونت تنفسی استفاده از دستگاه اکسیژن نیز لازم خواهد بود. معمولاً از زمان ابتلا به پرتوسیس تا بهبودی کامل، دو ماه زمان لازم است. در این مدت باید مصرف زیاد مایعات، سبزیجات، ویتامین‌ها به خصوص ویتامین (C)، میوه‌ها و سایر مواد مغذی در برنامه غذایی فرد مبتلا گنجانده شود.

نتیجه گیری

• بیماری سیاه سرفه در اثر فعالیت باکتری به نام بوردتلا پرتوسیس و عفونت دستگاه تنفسی ایجاد می‌شود.

• به طور کلی این بیماری از سرایت بالایی برخوردار است. اما می‌توان گفت تا دو هفته بعد از پایان یافتن دوره کمون، بیشترین احتمال سرایت پرتوسیس از فرد مبتلا به دیگران وجود دارد.

• علایم این بیماری در مراحل اولیه شامل سرفه‌های خفیف، تب با درجه حرارت کم، آبریزش از بینی، ترشحات در گلو و وقفه‌های تنفسی در خواب است.

• در مراحل پیشرفته این بیماری حمله‌های شدید و پشت سرهم سرفه، استفراغ و فشار به مثانه در اثر سرفه‌های زیاد، اشک آلود و قرمز شدن چشم، احساس خستگی شدید شکستگی دنده‌ها، حالت بیهوشی و از حال رفتن بعد از حمله‌های سرفه و از دست دادن وزن یا کاهش آب بدن رخ می‌دهد.

• بهترین راه برای پیشگیری از ابتلا به این بیماری، تزریق واکسن است. معمولاً برای مصونیت کودکان و نوزادان تزریق واکسن چندگانه پنتاوالان تجویز می‌شود.

• با تشخیص سریع و مصرف آنتی بیوتیک، می‌توان باکتری ایجاد کننده این بیماری را مهار کرده و بیماری حاصل از آن را درمان کرد. معمولاً آنتی بیوتیک مصرفی در درمان این بیماری از نوع آزیترومایسین است.