سیستوسکوپی چیست و چگونه انجام می‌شود؟ + عکس

زمان مطالعه این مطلب: 5 دقیقه

سیستوسکوپی یا به انگلیسی Cystoscopy یک روش تشخیصی است که به متخصص اورولوژیست کمک می‌کند تا مثانه و لوله‌ای که جریان ادرار را از بدن خارج می‌کند، مورد آزمایش قرار دهد. این فرآیند یکی از مهم‌ترین اقدامات برای انجام آزمایشات، جراحی‌ها و درمان‌های مربوط به مثانه است. متخصص توسط آن می‌تواند به موارد بسیار کاربردی در رابطه با سلامت مثانه، مجاری ادراری و همچنین مشکلات احتمالی پروستات فرد دست پیدا کند. سیستوسکوپی یعنی چه؟ سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟ تا انتها با ما همراه باشید تا در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به بررسی جوانب مختلف سیستوسکوپی بپردازیم.

سیستوسکوپی چیست؟

سیستوسکوپی به نوعی از آندوسکوپی مثانه گفته می‌شود که، به اورولوژیست اجازه می‌دهد تا مثانه بیمار را از طریق پیشاب‌راه مشاهده و بررسی نماید. این فرآیند با دستگاهی به نام سیستوسکوپ انجام می‌شود. دستگاه مورد نظر مجهز به لنز و منبع نور بوده و جهت بررسی درون مثانه و مجاری ادراری به پزشک کمک می‌کند. یک لوله باریک (سیستوسکوپ) به همراه یک لنز وارد مجرای ادرار شما می‌شود و به سمت مثانه هدایت می‌شود.

مجرای ادرار لوله‌ای است که، ادرار را از مثانه به خارج از بدن منتقل می‌کند. مثانه شما پر از مایع است. با این کار مثانه کشیده می‌شود تا پزشک بتواند از قسمت داخلی مثانه شما را از نزدیک ببیند.

بعد از سیستوسکوپی، ممکن است در ابتدا در مجرای ادرار درد داشته باشید و در طی ادرار چند روز اول پس از عمل، احساس تکرر ادرار و سوزش ادرار کنید. این علائم طی 1 یا 2 روز بهتر می‌شوند و قادر به بازگشت به کار و بیشتر فعالیت‌های معمول خود خواهید بود.

اهمیت انجام سیستوسکوپی

بعضی از سیستوسکوپ‌ها مجهز به ابزارها و تجهیزات دیگری نیز هستند. این دستگاه قادر است، اطلاعات با ارزشی از مجاری ادرار، پروستات و مثانه به پزشک بدهد. بیماران مبتلا به سرطان پروستات، پیش از جراحی باید سیستوسکوپی انجام دهند.

سیستوسکوپ‌ها به دو نوع منعطف و سخت تقسیم‌بندی می‌شوند. در سیستوسکوپی منعطف نیازی به بیهوشی کامل بیمار وجود ندارد. مردان و زنان در این روش می‌توانند با بی‌حسی موضعی ژل لیدوکائین، روند انجام آزمایش را دنبال کنند.

سیستوسکوپی سخت اغلب با بیهوشی انجام می‌شوند هرچند امکان انجام آن با بی‌حسی موضعی نیز وجود دارد. اما به دلیل ایجاد درد بیشتر به خصوص در آقایان، معمولاً نیاز به بیهوشی عمومی وجود خواهد داشت. قطر سیستوسکوپ‌های سخت معمولاً بین 5.7 تا 7.3 میلی‌متر است.

سیستوسکوپی چه کاربردی دارد؟

سیستوسکوپی در موارد زیادی کاربرد دارد. تشخیص‌هایی نظیر مشکلات احتمالی مجرای ادراری، پروستات و مثانه را معمولاً با استفاده از دستگاه سیستوسکوپ انجام داده و فرآیندهای درمانی بعدی را دنبال می‌کنند. فرد بیمار احتمال دارد بنا به دلایل مختلف به اورولوژیست مراجعه کند.

یکی از این موارد، مشکلات بی اختیاری ادرار است. در برخی از موارد نگرانی فرد از بابت وجود خون در ادرار یا احساس درد در هنگام ادرار وی را مجاب می‌کند تا به متخصص اورولوژیست مراجعه کند. عفونت‌های مجاری ادرار و مشکلات مربوط به سنگ مثانه، سرطان مثانه و مواردی از این دسته نیز از دیگر دلایلی هستند که، ممکن است باعث تجویز عمل سیستوسکوپی برای بیمار به منظور شناسایی منشا مشکل شود.

تومورهای مثانه از نوع مخملی شکل که با هیچ وسیله‌ای قابل تشخیص نیستند، به راحتی به وسیله سیستوسکوپی قابل تشخیص هستند. بیمارانی که باید عمل پروستات شوند، قبل از عمل حتماً باید سیستوسکوپی شوند. التهاب‌های مثانه کاملا بوسیله سیستوسکوپی قابل تشخیص هستند.

از دیگر مشکلات مردان مسن می‌توان به مشکلات مربوط به پروستات و بزرگ شدن پروستات اشاره نمود که، این مورد نیز توسط جراحی سیستوسکوپی قابل تشخیص است. در پاره‌ای از موارد متخصص بر اساس صلاحدید خود ممکن است علاوه بر سیستوسکوپی، از اورتروسکوپی نیز به منظور ارزیابی وضعیت لوله‌های خارج شده از کلیه استفاده نماید.

سیستوسکوپی چگونه انجام می‌شود؟

• سیستوسکوپی ممکن است، در اتاق معاینه و به کمک بی‌حسی موضعی برای مجرای ادرار انجام می‌شود. در حالت دیگر، این پروسه به صورت عمل سر پایی در کلینیک انجام می‌شود و به بیمار آرام بخش تزریق می‌شود.
• گزینه دیگر این است که، این عمل در بیمارستان و با بیهوشی عمومی انجام شود. ذکر شد که در سیستوسکوپی وسیله‌ای از راه مجرای ادرار وارد مثانه می‌شود. سیستوسکوپی اطلاعات با ارزشی از مجاری ادرار، پروستات و مثانه به پزشک می‌دهد.

در زیر می‌توانید یک نمونه تصویر واقعی عمل سیستوسکوپی مردان را مشاهده کنید.

علت انجام عمل سیستوسکوپی

گفته شد که از عمل سیستوسکوپی برای تشخیص، بررسی و درمان مشکلات مثانه و مجاری ادراری استفاده می‌شود. پزشک معالج ممکن است بنا به دلایل زیر اقدام به انجام آن نماید:

• بررسی علل بروز علائم: از جمله این علائم می توان به وجود خون در ادرار، بی‌اختیاری ادرار، مثانه پرکار و ادرار دردناک اشاره کرد. سیستوسکوپی همچنین می تواند در تعیین علت بروز عفونت‌های مجاری ادراری به پزشک کمک کند. با این حال سیستوسکوپی عموماً در حالی که شما عفونت مجاری ادرار فعال داشته باشید انجام نمی‌شود.
• تشخیص بیماری‌ها و شرایط خاص مثانه: از جمله مثال‌های آن می توان به سرطان مثانه، سنگ‌های مثانه و التهاب مثانه (سیستیتیس) اشاره داشت.
• درمان مشکلات مثانه: ابزارهای خاصی به کمک سیستوسکوپ وارد بدن می شوند تا برخی شرایط خاص را در داخل مثانه درمان کنند. به عنوان مثال تومورهای مثانه بسیار کوچک می‌توانند به کمک سیستوسکوپی حذف شوند.
• تشخیص پروستات بزرگ شده: سیستوسکوپی می‌تواند تنگ شدن مجرای ادرار را در جایی که از غده پروستات می‌گذرد، نشان دهد و در نتیجه بزرگی پروستات توسط آن مشخص می‌شود.

بیشتر بخوانید:

• سنگ کلیه و علائم آن
• علت تکرر ادرار چیست؟ راه های درمان تکرر ادرار یا ادرار زیاد
• علت درد زیر شکم مردان چیست؟ + درمان درد زیر شکم آقایان

مراقبت های بعد از عمل سیستوسکوپی

معمولاً در روز اول که عمل سیستوسکوپی  انجام می‌گیرد، از شما خواسته می‌شود که توسط یکی از دوستان و یا افراد خانواده خود همراهی شوید و تا منزل از رانندگی کردن نیز خودداری کنید. علت، آن است که برای این عمل از داروهای بیهوشی استفاده شده و اثرات آنها ممکن است به طور کامل برطرف نشده باشد.

در برخی از موارد ممکن است، شخص مشکلات زیر را بعد از جراحی تجربه کند که در صورت تداوم، لازم است با متخصص در میان گذاشته شوند:

• مجرای ادراری فرد دچار خونریزی شده و یا لخته خون در ادرار فرد دیده می‌شود.
• در هنگام ادرار کردن شخص دچار سوزش ادراری و یا درد می‌شود.
• فرد احساس درد در ناحیه شکم دارد.
• بیمار ممکن است بعد از سیستوسکوپی، دچار تب شدید و ماندگار شود که لازم است با متخصص در میان گذاشته شود.

خطرات و عوارض سیستوسکوپی

سیستوسکپی عوارض و خطراتی نیز در پی دارد. از جمله اینکه:

• ممکن است باعث ایجاد عفونت شود: به شکلی بسیار نادر، سیستوسکوپی می‌تواند جرم‌هایی را وارد مجرای ادرار شما کرده که منجر به عفونت شوند. برای جلوگیری از بروز عفونت، پزشک شما ممکن است آنتی بیوتیک تجویز کند تا قبل و بعد از سیستوسکوپی مصرف کنید. سن بالا، سیگار کشیدن و آناتومی غیر نرمال مجرای ادراری می‌تواند منجر به ایجاد عفونت شود.
• ممکن است باعث خونریزی شود: سیستوسکوپی ممکن است منجر به وجود کمی خون در ادرار شما شود. خون‌ریزی شدید به ندرت در این حالت اتفاق می افتد.
• باعث ایجاد درد در مثانه می‌شود: ممکن است در ناحیه شکم درد احساس کنید و یک حس سوزش در حین ادرار داشته باشید. این علائم عموماً متعادل هستند و کم کم پس از پروسه درمانی ضعیف می‌شوند.

در صورتی که هر یک از موارد زیر پس از سیستوسکوپی مشاهده شد باید بلافاصله به پزشک متخصص مراجعه نمایید:

• ناتوانی در ادرار کردن پس از سیستوسکوپی
• خون قرمز روشن و یا لخته های خون سنگین در داخل ادرار شما
• درد شکم و حالت تهوع
• تب و لرز
• تب بیشتر از 38.5 درجه سانتی گراد
• درد و حس سوزش در حین ادرار کردن که تا بیش از 2 روز طول می کشد

کلام آخر

• سیستوسکوپی یک عمل تشخیصی است که به متخصص اورولوژیست کمک می‌کند تا مثانه و لوله‌ای که جریان ادرار را از بدن خارج می‌کند مورد آزمایش قرار دهد.
• این فرآیند یکی از مهم‌ترین اقدامات برای انجام آزمایشات، جراحی‌ها و درمان‌های مربوط به مثانه است.
• معمولاً نتایج حاصله از سیستوسکوپی در همان جلسه توسط متخصص به بیمار اعلام و بر اساس آن فرآیند درمانی آغاز می‌شود.
• در پاره‌ای از موارد که پزشک تشخیص می‌دهد نیاز به نمونه‌گیری و تست بیوپسی نیز وجود دارد، لازم است که فرآیند بررسی‌های آزمایشگاهی نیز روی نمونه گرفته شده انجام شود و پس از آن نظر قطعی متخصص در این باره با بیمار مطرح می‌شود.