شرایط و عوارض پیوند کلیه چیست و چگونه انجام می‌شود؟

زمان مطالعه این مطلب: 7 دقیقه

پیوند کلیه در واقعیت روش جراحی برای قرار دادن کلیه سالم از اهدا کننده زنده یا فوت شده در بدن شخصی است که کلیه‌هایش به درستی کار نمی‌کنند. هر فرد بیمار اغلب یه کلیه دریافت می‌کند. در موارد نادر، دو کلیه از اهداکننده فوت شده دریافت کند.در این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به نحوه انجام جراحی پیوند کلیه و عوارض آن بپردازیم.

در چه شرایطی به پیوند کلیه نیاز داریم؟

بطور معمول در هر فرد سالم دو کلیه وجود دارد که هر کدام در یک طرف ستون فقرات و زیر دنده‌های تحتانی واقع شده‌اند. کلیه‌ها خون را تصفیه می‌کنند و سموم را از بدن خارج می‌کنند. این سموم به مثانه می‌روند و با ادرار دفع می‌شوند.

هنگامی که کلیه‌ها این توانایی را از دست می‌دهند، میزان زیادی از این سموم در کلیه‌ها جمع شده و فشار خون را بالا می‌برد و منجر به نارسایی کلیه می‌شود.

اگر بیماری کلیوی به مرحله نهایی (ESRD) برسد و حدود ۹۰٪ از توانایی عملکرد طبیعی کلیه‌ها از دست برود، فرد به دیالیز یا پیوند کلیه با توجه به نظر پزشک، نیاز دارد.

بیشتر بخوانید: سرطان کلیه چیست و چه علائمی دارد؟ + روش‌های درمان

خطرات پیوند کلیه و عوارض آن چیست؟

مانند هر جراحی دیگری، ممکن است برای پیوند کلیه هم عوارضی ایجاد شود. برخی از عوارض ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• خون ریزی

• عفونت

• انسداد رگ های خونی کلیه جدید

• بی اختیاری در ادرار یا انسداد ادرار در میزنای

• عدم عملکرد کلیه جدید در ابتدا

کلیه جدید ممکن است رد شود

رد یک واکنش طبیعی بدن به یک جسم یا بافت خارجی جدید است. هنگامی که یک کلیه جدید به بدن گیرنده پیوند زده می‌شود، سیستم ایمنی بدن به چیزی که به عنوان یک تهدید فکر می‌کند واکنش نشان می‌دهد و به اندام جدید حمله می‌کند.

عوارض داروها

برای زنده ماندن عضو پیوندی، باید داروهایی مصرف شود تا سیستم ایمنی بدن را فریب دهد تا پیوند را بپذیرد و به آن به عنوان یک جسم خارجی حمله نکند. داروهایی که برای پیشگیری یا درمان استفاده می‌شوند دارای عوارض جانبی هستند. عوارض جانبی به داروهای خاصی که مصرف می‌شود بستگی دارد.

برخی از این عوارض عبارتند از:

• نازک شدن استخوان و آسیب استخوان (پوکی استخوان)
• دیابت
• رشد بیش از حد مو یا ریزش مو
• خطر ابتلا به سرطان به ویژه سرطان پوست و لنفوم افزایش می یابد.
• عفونت
• ورم کردن
• افزایش وزن
• آکنه
• فشار خون بالا
• کلسترول بالا

همه شرایط دریافت پیوند کلیه را ندارند

شما ممکن است واجد شرایط دریافت پیوند نباشید اگر:

• عفونت جاری یا عود کننده که به طور موثر قابل درمان نیست.

• سرطانی که از محل اصلی خود به سایر نقاط بدن گسترش یافته است.

• مشکلات قلبی شدید یا سایر مشکلات سلامتی که انجام جراحی را ناامن می‌کند.

• شرایط جدی به غیر از بیماری کلیوی که پس از پیوند بهتر نمی‌شود.

• عدم رعایت برنامه درمانی

بسته به شرایط پزشکی خاص شما، ممکن است خطرات دیگری نیز وجود داشته باشد. قبل از انجام عمل حتماً در مورد هر گونه سوال و نگرانی با تیم پیوند خود صحبت کنید.

چگونه برای پیوند کلیه آماده شویم؟

برای دریافت کلیه از اهداکننده عضوی که فوت کرده است، باید در لیست انتظار گیرنده عضو کشور قرار گیرید. قبل از اینکه بتوانید در لیست پیوند قرار بگیرید، باید آزمایشات گسترده‌ای انجام شود.

یک تیم پیوند فرآیند ارزیابی کلیه را انجام می‌دهد. این تیم شامل یک جراح پیوند، یک نفرولوژیست nephrologist است. سایر اعضای تیم ممکن است شامل یک متخصص تغذیه و یک متخصص بیهوشی باشد.

ارزیابی سلامت روان

مسائل روانشناختی و اجتماعی درگیر در پیوند عضو، مانند استرس، مسائل مالی، و حمایت خانواده و یا افراد مهم مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این مسائل می‌تواند تاثیر زیادی بر نتیجه پیوند داشته باشد. همین نوع ارزیابی برای اهداکننده زنده انجام می‌شود.

آزمایش خون

آزمایش خون برای کمک به یافتن یک اهداکننده خوب، بررسی اولویت شما در فهرست اهداکنندگان و کمک به احتمال رد نشدن عضو اهداکننده انجام می‌شود.

تست های تشخیصی

آزمایشات تشخیصی ممکن است برای بررسی کلیه‌ها و همچنین وضعیت سلامت کلی شما انجام شود. این آزمایشات ممکن است شامل اشعه ایکس، سونوگرافی، بیوپسی کلیه و معاینه دندان باشد. زنان ممکن است آزمایش پاپ، ارزیابی زنان و زایمان و ماموگرافی انجام دهند.

تیم پیوند

تمام حقایق را از مصاحبه‌ها، سابقه پزشکی، معاینه فیزیکی و آزمایشات ارزیابی می‌کند تا واجد شرایط بودن شما برای پیوند کلیه را تعیین کند.

هنگامی که به عنوان کاندید پیوند پذیرفته شدید، در لیست گیرنده عضو قرار می‌گیرید. هنگامی که یک عضو اهدا کننده در دسترس قرار گرفت، به شما اطلاع داده می‌شود و به شما گفته می‌شود که فورا به بیمارستان مراجعه کنید.

اگر قرار است کلیه را از یکی از اعضای زنده خانواده دریافت کنید (پیوند مربوط به زنده)، پیوند ممکن است در زمان برنامه ریزی شده انجام شود. اهداکننده باید دارای گروه خونی سازگار و در سلامت کامل باشد. یک بررسی سلامت روان انجام می‌شود تا اطمینان حاصل شود که اهداکننده با این تصمیم راحت است.

مراحل قبل از انجام جراحی پیوند کلیه

تیم پیوند برای شما روش‌ها را توضیح می‌دهد و می‌توانید، سوالاتی که دارید را بپرسید. از شما خواسته می‌شود که رضایت نامه‌ای را امضا کنید که به شما اجازه انجام جراحی را می‌دهد. فرم را با دقت بخوانید و اگر چیزی واضح نیست سوال بپرسید. اگر دیالیز می‌شوید، قبل از عمل دیالیز خواهید شد. برای پیوند زنده برنامه ریزی شده، باید 8 ساعت قبل از عمل، معمولاً بعد از نیمه شب ناشتا باشید. در مورد پیوند عضو جسد، زمانی که به شما گفته شد کلیه در دسترس است، باید روزه بگیرید.

ممکن است قبل از انجام عمل یک آرام بخش مصرف کنید تا به آرامش برسید. بر اساس شرایط پزشکی شما، تیم پیوند شما ممکن است آماده سازی خاص دیگری را انجام دهد.

مراحل جراحی در طول انجام پیوند کلیه

پیوند کلیه با بیهوشی عمومی انجام می‌شود، بنابراین شما در طی عمل بیدار نمی‌شوید. تیم جراحی در طول عمل ضربان قلب، فشار خون و میزان اکسیژن خون شما را کنترل می‌کند.

1. جراح برشی را در قسمت تحتانی یک طرف شکم شما انجام می‌دهد و کلیه جدید را در بدن شما قرار می دهد. اگر کلیه‌های خودتان باعث عوارضی مانند فشار خون بالا، سنگ کلیه، درد یا عفونت نشوند، در جای خود باقی می‌مانند.
2. رگ‌های خونی کلیه جدید در قسمت تحتانی شکم شما، درست بالای یکی از پاهای شما، به رگ‌های خونی وصل می‌شوند.
3. میزنای جدید کلیه –لوله‌ای که کلیه را به مثانه وصل می‌کند– به مثانه شما متصل می‌شود.

مراحل بعد از انجام جراحی پیوند کلیه

پس از جراحی، شما را به اتاق ریکاوری می‌برند. هنگامی که فشار خون، نبض و تنفس شما ثابت شد و هوشیار بودید، ممکن است برای نظارت دقیق به بخش مراقبت‌های ویژه (ICU) منتقل شوید. با گذشت زمان، با بهبودی ، از ICU به بخش منتقل می‌شوید. برای پیوند کلیه بیمار معمولاً چندین روز در بیمارستان می‌ماند.

یک کلیه از یک اهداکننده زنده ممکن است بلافاصله شروع به ادرار کردن کند. تولید ادرار در کلیه جسد ممکن است بیشتر طول بکشد. ممکن است لازم باشد دیالیز را تا زمانی که برون ده ادرار طبیعی شود، ادامه دهید.

شما یک کاتتر catheter در مثانه خود خواهید داشت تا ادرار را تخلیه کند. مقدار ادرار برای بررسی نحوه عملکرد کلیه جدید اندازه گیری می‌شود.

تا زمانی که بتوانید خودتان به اندازه کافی بخورید و بنوشید، مایعات IV دریافت خواهید کرد. تیم شما از نزدیک نحوه عملکرد داروهای ضد رد شما را بررسی می‌کند تا مطمئن شود که بهترین دوز و بهترین ترکیب داروها را دریافت می‌کنید.

نمونه خون اغلب برای بررسی وضعیت کلیه جدید و همچنین سایر عملکردهای بدن مانند کبد، ریه ها و سیستم خونی گرفته می‌شود. شما به آرامی از مایعات به غذاهای جامدتر در صورت تحمل حرکت خواهید کرد. مایعات شما ممکن است تا زمانی که کلیه جدید به طور کامل کار نکند، محدود باشد.

معمولاً روز بعد از عمل ممکن است شروع به حرکت کنید. شما باید چند بار در روز حرکت کنید. طبق توصیه پزشک شما، از مسکن برای درد استفاده کنید پرستاران، متخصصان تغذیه، فیزیوتراپیست‌ها و سایر اعضای تیم پیوند به شما می‌آموزند که چگونه پس از ترخیص از بیمارستان، از جمله مراقبت از برش‌ها، از خود مراقبت کنید. زمانی که علائم حیاتی شما ثابت است، کلیه جدید کار می‌کند و نیازی به مراقبت مداوم در بیمارستان ندارید و آماده رفتن به خانه خواهید بود.

مراقبت‌های بعد از انجام جراحی پیوند کلیه

هنگامی که در خانه هستید، تمیز و خشک نگه داشتن ناحیه جراحی بسیار مهم است. پزشک شما دستورالعمل‌های خاصی را برای حمام کردن به شما می‌دهد. معمولاً تا زمان بهبودی پوست و اسکار ناشی از جراحی نباید محل جراحی را با آب تماس داد، زیرا این امر خطر عفونت را افزایش می‌دهد. بخیه‌ها یا منگنه‌های جراحی در طی ویزیت بعدی مطب برداشته می‌شوند.

تا زمانی که پزشک به شما بگوید مشکلی ندارد، نباید رانندگی کنید. برنامه‌ریزی کنید که شخصی شما را از بیمارستان به خانه و قرار ملاقات‌های بعدی‌تان ببرد. از هر گونه فعالیت یا موقعیتی که باعث فشار بر کلیه جدید می‌شود خودداری کنید.

فشار خون و وزن خود را هر روز در خانه چک کنید. افزایش این‌ها ممکن است به این معنی باشد که کلیه‌های شما مایعات را به درستی فیلتر نمی‌کنند و شما باید به سرعت توسط تیم پیوند خود ویزیت شوید. تب، که ممکن است نشانه‌ای از طرد یا عفونت باشد.

قرمزی، تورم، یا خونریزی یا سایر ترشحات از محل برش افزایش درد در اطراف محل برش، که ممکن است نشانه رد یا عفونت باشد. تب و حساسیت روی کلیه از شایع‌ترین علائم پس زدن است. افزایش سطح کراتینین خون (آزمایش خون برای اندازه گیری عملکرد کلیه) ویا فشار خون نیز ممکن است نشان دهنده رد شدن باشد. علائم رد ممکن است شبیه سایر شرایط یا مشکلات پزشکی باشد. در مورد هر گونه نگرانی با تیم پیوند خود صحبت کنید. مراجعه مکرر به تیم پیوند و تماس با آنها حیاتی است.

از مکان‌هایی که ممکن است در معرض هر کسی که ممکن است بیمار باشد، خودداری کنید. این به این دلیل است که سیستم ایمنی شما سرکوب می‌شود تا از دفع کلیه جدید محافظت کنید. این یک اقدام احتیاطی مادام العمر خواهد بود. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما ممکن است بسته به وضعیت شما دستورالعمل‌های دیگری را پس از انجام عمل به شما ارائه دهد.

برای جلوگیری از پس زدن کلیه توسط بدن چه کاری انجام می شود؟

برای اینکه کلیه پیوندی در بدن شما زنده بماند و یا به پس زده نشود، تا پایان عمر به شما داروهایی داده می‌شود تا از رد شدن کلیه جلوگیری شود. هر فرد ممکن است واکنش متفاوتی به داروها نشان دهد.

داروهای ضد رد جدید به طور مداوم در حال توسعه و تایید هستند. تیم مراقبت‌های بهداشتی شما رژیم‌های دارویی را برای رفع نیازهای شما تنظیم می‌کند.

معمولاً در ابتدا چندین داروی ضد رد تجویز می‌شود. دوز این داروها بسته به پاسخ شما ممکن است اغلب تغییر کند. از آنجایی که داروهای ضد رد بر روی سیستم ایمنی بدن تأثیر می‌گذارد، در معرض خطر بیشتری برای عفونت خواهید بود. باید تعادلی بین جلوگیری از رد شدن و مستعد ساختن شما نسبت به عفونت حفظ شود.

برخی از عفونت‌هایی که به‌ ویژه در معرض خطر ابتلا به آن‌ها خواهید بود عبارتند از: عفونت قارچی دهان (برفک دهان)، تبخال و ویروس‌های تنفسی.

در چند ماه اول پس از جراحی از تماس با جمعیت و افرادی که عفونت دارند خودداری کنید.