آمبولی ریه چیست؟ + علائم و درمان آمبولی ریه
آمبولی ریه (Pulmonary embolism) هنگامی اتفاق میافتد که در یکی از سرخرگهایی که از قلب به ریهها میرود لخته خونی یا گاهی چربی گیر کند، آمبولی ریه رخ میدهد زیرا لخته خون جریان طبیعی خون را مسدود میکند. در ادامه این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا مباحث علائم، علل، درمان آمبولی ریه و همچنین آمبولی ریه در افراد مبتلا به کرونا را بررسی کنیم.
آمبولی ریه چیست؟
اتفاقی که در آمبولی ریه میافتد اختلال در این ساز و کار شریان خون از قلب به ریهها است. خون از طریق شریان ریوی از قلب به ریهها میرود و در ریهها، اکسیژن خون تأمین شده، سپس به قلب بر میگردد و در نهایت قلب خون غنی از اکسیژن را به بقیه بدن شما پمپ میکند.
به این ترتیب که لخته خون یا آمبولی چربی از راه جریان خون و با گذر از قلب به یکی از سرخرگهای شش یا ریه راه یافته و در آنجا مستقر میشود. این پدیده باعث بسته شدن سرخرگ شده و به این صورت توانایی تنفس را کاهش میدهد و گاهی بافت ریه را از بین میبرد.
چرا لخته شدن خون در ریه خطرناک است؟
در صورت ایجاد یا گیر کردن لخته خون در سرخرگ، گرفتگی ریه صورت میگیرد. این عامل مانع رسیدن خون و اکسیژن به سایر اندامها میشود. در نتیجه به بافت ریه آسیب زده و موجب مرگ سلولی و اندامی میگردد. آمبولی ریه همچنین تنگی نفس و مشکل در تنفس را به همراه دارد و ممکن است در نهایت موجب مرگ فرد شود.
علائم آمبولی ریه
یک رگ در ریه و توسط لخته خون مسدود و فرد دچار آمبولی ریه (PE) میشود. علائم این عارضه ممکن است در هر کس متفاوت باشد. علائمی که فرد تجربه میکند به اندازه لخته خون و میزان درگیری ریه بستگی دارد. ابتلا به بیماری ریوی یا قلبی در فرد مبتلا هم میتواند نقش مهمی داشته باشد. علائم PE به طور ناگهانی ظاهر میشود. در صورت داشتن هر یک از موارد زیر با فوریتهای اورژانس تماس بگیرید:
- سنکوپ (غش کردن یا حالت غش پیدا کردن)
- تورم و درد اندام زیرین (اگر باشد معمولاً قبل از سایر علائم دیده میشود)
- شنیدن صدای غیر معمول قلبی
- آبی یا کبود شدن انتهای انگشتان، لبها یا صورت و مخاطها به علت کمبود اکسیژن خون
- درد قفسه سینه
- سرفه گاهی همراه با خلط خونی
- تند نفسی و کوتاه شدن نفسها و تنگی نفس
- شنیدن صدای خس خس یا ویز هنگام دم یا بازدم
- تندی ضربان قلب (بیشتر از ۱۰۰ تپش در دقیقه)
- تب اندک ولی بیش از 8/37 درجه سانتیگراد
- تعریق شدید
- احساس حواس پرتی، یا گیجی
- درد ناگهانی در پشت
تشخیص آمبولی ریه
پزشک احتمالاً با معاینه بدنی شروع کرده و به دقت به پاهای شما نگاه میکند تا ببیند آیا علائمی مانند تورم، حساسیت، تغییر رنگ یا داغی مشاهده میشود؟ در مرحله بعدی، پزشک ممکن است تعدادی آزمایش مانند سی تی اسکن قفسه سینه یا سونوگرافی تجویز کند. ممکن است نیاز به آزمایش خون نیز باشد تا میزان اکسیژن و دی اکسید کربن در خون شما اندازه گیری شود.
علت آمبولی ریه
آمبولی ریه معمولاً از رگهای عمیق پا به ریهها منتقل میشوند. پزشکان این رویداد را ترومبوز ورید عمقی (DVT) مینامند. این لختهها هنگامی ایجاد میشوند که خون نتواند آزادانه از پاها عبور کند. این اتفاق ممکن است به دلایل زیادی از جمله موارد زیر اتفاق بیفتد:
- شکستگی استخوان
- چاقی یا مصرف دخانیات
- بارداری
- مصرف قرصهای ضد بارداری، به ویژه در خانمهای سیگاری
- فشار خون بالا
- سرطان، به ویژه سرطان پانکراس
- وجود کاتترهای ورید مرکزی
- سن بالای ۶۰ سال
- هر گونه آسیب یا بیماری نیازمند استراحت طولانی در بستر
- نشستن در یک حالت ثابت به مدت طولانی برای نمونه در مسافرت با هواپیما یا رانندگی طولانی
- جراحی در گذشته
- نارسایی احتقانی قلب
- اختلالات ریتم قلب
- پر خونی پلی سیتمی
- کم خونی همولیتیک
همچنین در موارد نادر، ممکن است یک شریان ریوی توسط چیزی غیر از لخته مانند حباب هوا یا بخشی از یک تومور مسدود شود. اگر یک استخوان بزرگ شکسته باشد، گاه پیش میآید که چربی مغز استخوان به جریان خون وارد و باعث انسداد رگ شود.
درمان آمبولی ریه
بیشتر افرادی که برای آمبولی ریه تحت درمان قرار میگیرند، ابتدا در بیمارستان تحت نظر گرفته میشوند. پس از مرخص شدن از بیمارستان، معمولاً بیمار جهت جلوگیری از ایجاد مجدد لخته خون در آینده تحت درمان دارویی و برخی دیگر از روشهای درمانی قرار خواهد گرفت.(1)
رقیق کنندههای خون
با استفاده از داروهای ضد انعقاد، لخته خون در ریه از بین خواهد رفت یا از بزرگ شدن آن جلوگیری میشود. در حالی که بعضی از داروهای ضد انعقاد به صورت قرص و یا کپسول استفاده میشوند، بعضی از آنها مستقیم به رگ تزریق میشوند.
معمولترین داروهای رقیق کننده خون وارفارین و هپارین هستند. وارفارین یک قرص است و میتواند لختهها را درمان و از بروز آنها پیشگیری کند.
کاتتر
این روش یکی دیگر از درمانهای اضطراری است که پزشک ممکن است از آن استفاده کند. وی یک لوله نازک و انعطاف پذیر را در رگ ران یا بازو وارد میکند. این لوله به ریه شما فرو میرود، در آنجا لخته را برطرف کرده یا از دارو برای حذف آن استفاده میکند.
اگر نمی توانید از داروهای رقیق کننده خون استفاده کنید:
- فیلتر ورید اجوف تحتانی: ورید اجوف تحتانی یک ورید بزرگ است که خون را از قسمتهای پایینی بدن به قلب منتقل میکند. پزشک میتواند فیلتر را در این ورید قرار دهد تا لختهها را قبل از رسیدن به ریه متوقف کند. این فیلتر مانع از تشکیل لختهها نمیشود.
- جورابهای فشاری: این جورابها تا زانوی شما بالا میآیند و روی پاهای شما فشار وارد میکنند تا خون جمع یا لخته نشود.
- جراحی: برای از بین بردن لخته ریوی به ندرت ممکن است به یک عمل جراحی نیاز باشد.
آمبولی ریه در افراد مبتلا به کرونا
تحقیقات اخیر نشان میدهند ویروس کرونا تا 6 ماه پس از ابتلا ممکن است باعث آمبولی ریه در ۳۰ درصد بیماران شود. این اتفاق به این دلیل است که کرونا باعث میشود سیستم ایمنی بدن پاسخ التهابی زیادی بروز دهد و این التهاب موجب لخته شدن خون گردد.
همچنین لخته شدن خون در افراد مبتلا به کرونا ممکن است به دلیل وجود عفونت در خون باشد. چرا که کرونا باعث تولید آنتی بادیهایی میشود که ممکن است خون را لخته کند. البته لازم به ذکر است که خطر لخته شدن خون در افراد مبتلا به کووید19 در موج اول همهگیری ویروس بسیار بالاتر بوده و به مرور به دلیل واکسیناسیون و روشهای درمانی بهتر تا حدی کاهش یافته است.
بیشتر بخوانید: درگیری ریه در کرونا و روش تشخیص
پیشگیری از آمبولی ریه
بهترین راه برای جلوگیری از آمبولی ریه تلاش برای جلوگیری از تشکیل لختههای خون در عمق رگهای پاست. به این ترتیب:
- استفاده از رقیق کنندههای خون: پزشک ممکن است در شرایطی که در بیمارستان برای جراحی بستری هستید، آنها را برای شما تجویز کند. همچنین اگر بعد از سکته مغزی یا حمله قلبی در بیمارستان بستری شده اید یا از عوارض ناشی از سرطان رنج میبرید، ممکن است پزشک داروهای رقیق کننده خون را توصیه کند.
- ورزش: پس از یک اقامت طولانی در بیمارستان یا در بستر بیماری، از رختخواب خارج شوید و پیاده روی کنید. این کار باعث میشود خون در پاهای شما جریان داشته باشد و فرصتی برای تجمع نیابد.
- حرکات کششی هنگام سفر: اگر یک پرواز طولانی دارید، سعی کنید هر چند ساعت یک بار راه بروید. اگر نمیتوانید بایستید، انگشتان پا را با کشیدن به سمت خود خم کنید. اگر مسافت طولانی رانندگی میکنید، هر یک ساعت توقف کنید و پاها را دراز کنید. همچنین حتماً مایعات اضافی بنوشید تا رطوبت کافی به بدن برسد.
- تغییر سبک زندگی: سعی کنید وزن مناسبی داشته باشید. اگر سیگار میکشید، آن را ترک کنید. در نهایت اگر قصد دارید داروهای هورمونی مانند داروهای کنترل بارداری یا روش های درمانی دیگری را شروع کنید، با پزشک خود در مورد خطر لخته شدن خون صحبت کنید.
کلام آخر:
آمبولی ریه بر اثر گیر کردن لخته خون در عروق ریه اتفاق میافتد. با جلوگیری از لخته شدن خون در رگهای پا میتوان از آمبولی ریه جلوگیری کرد. درست است که آمبولی ریه بیشتر با مراقبتهای ویژه در 10 الی ۱۴ روز بهبود مییابد اما میتواند کشنده نیز باشد. با دیدن علائم آمبولی ریه با اورژانس ۱۱۵ تماس بگیرید.
آیا میتوان در زمان ابتلا به این بیماری فعالیت کرد؟
تا زمانی که در بیمارستان هستید استراحت کنید و پس از مشورت با پزشک فعالیتهای سبک روزانه را از سر بگیرید.
آیا طی این بیماری رژیم غذایی خاصی نیاز است؟
خیر این بیماری رژیم غذایی خاصی نیاز ندارد.
در چه شرایطی به پزشک مراجعه کنم؟
در صورت داشتن چند علامت مانند کبودی و تنگی نفس و صدای غیر معمول قلب و ریه با اورژانس تماس بگیرید.
