علت کم خونی چیست؟ + علائم و درمان کم خونی

زمان مطالعه این مطلب: 8 دقیقه

کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به اندام‌های بدن شما وجود نداشته باشد. در نتیجه، احساس سرما و علائم خستگی یا ضعف در این شرایط معمول است. انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، اما شایع‌ترین نوع آن، کم خونی ناشی از فقر آهن است. شما می‌توانید با افزودن آهن به رژیم غذایی خود علائم این نوع کم خونی را کاهش دهید. اما کم خونی چیست؟ علائم کم خونی چگونه است؟ چگونه از کم خونی پیشگیری کنیم؟ حتما تا پایان این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به پاسخ این سوالات و بیشتر بپردازیم.

کم خونی چیست؟

کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که شما گلبول‌های قرمز کافی ندارید یا گلبول‌های قرمز خون شما آنطور که باید عمل نمی‌کنند. گلبول‌های قرمز خون شما اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می‌کنند، سپس اکسیژن به سلول‌های بدن، نیرو و انرژی می‌دهد. بدون گلبول‌های قرمز سالم که کار خود را انجام می‌دهند، بدن شما انرژی لازم برای عملکرد را دریافت نمی‌کند. درحالی که برخی از انواع کم خونی کوتاه مدت و خفیف هستند، برخی دیگر می‌توانند تا پایان عمر ادامه داشته باشند. در صورت عدم درمان، کم خونی ممکن است تهدیدی جدی برای سلامتی افراد باشد.

کم خونی چگونه بر بدن تأثیر می‌گذارد؟

زمانی که فردی به کم خونی مبتلا می‌شود، و یا گفته می‌شود که کم خون است، به این معنی است که علائم کم خونی دارد، مانند خستگی زیاد یا احساس سردی دائم. کم خونی افراد را به انواع مختلفی تحت تاثیر قرار می‌دهد و ممکن است در تمامی افراد یکی نباشد.⁽¹⁾

کم خونی در نوزادان

برخی از نوزادان با تعداد گلبول‌های قرمز پایین به دنیا می‌آیند. اکثر نوزادان برای کم خونی نیازی به درمان پزشکی ندارند، اما برخی از مبتلایان به کم خونی شدید ممکن است نیاز به تزریق خون داشته باشند.

کم خونی در کودکان

کودکان خردسال ممکن است با شروع مصرف غذای جامد، آهن کمتری نسبت به نیاز خود دریافت کنند. به این دلیل که آهن موجود در غذای جامد به آسانی آهن موجود در شیر مادر یا شیر خشک جذب نمی‌شود. کودکان مبتلا به کم خونی ممکن است به طور مداوم بی‌حال به نظر برسند.

کودکان، بین تولد تا 2 سالگی رشد زیادی خواهند داشت. به همین دلیل کودکانی که دچار جهش رشد می‌شوند به آهن بیشتری برای تامین آهن مورد نیاز بدن خود احتیاج دارند. کودکان مبتلا به کم‌خونی ممکن است دچار مشکلات مرتبطی مانند تاخیر در رشد مهارت‌های حرکتی و مشکلات یادگیری شوند.

کم خونی در زنان و زنان باردار

در برخی موارد زنان باردار ممکن است دچار کم خونی و یا فقر آهن شوند که ممکن است احتمال عوارضی مانند زایمان زودرس یا تولد نوزادانی با وزن کم را افزایش دهد. همچنین زنانی که در طول دور قاعدگی یا شرایطی مانند فیبروم رحمی هستند، ممکن است خون زیادی را از دست بدهند و دچار کم خونی شوند.

کم خونی به دلیل افزایش سن

افراد بالای 65 سال بیشتر در معرض رژیم‌های غذایی فاقد آهن و برخی بیماری‌های مزمن هستند که خطر ابتلا به کم خونی را در آنها را افزایش می‌دهد. اگر افراد در سنین بالای 65 سال یا بیشتر دچار کم خونی شوند، ممکن است دچار بیماری‌های قلبی یا ضعف شوند که انجام برخی فعالیت‌ها را برایشان سخت می‌کند، همچنین ممکن است در طول روز دچار گیجی یا باشند و یا احساس افسردگی داشته باشند.

کم خونی در افراد مبتلا به بیماری‌های مزمن

برخی از بیماری‌های مزمن مانند بیماری‌های خود ایمنی یا سرطان ممکن است خطر کم خونی را افزایش دهند. این کم خونی بیماری مزمن است.⁽²⁾

علائم کم خونی چیست؟

در اغلب موراد افراد مبتلا به اختلال علائم کم خونی دچار خستگی‌های مفرط و احساس خستگی بیش از حد برای مدیریت فعالیت‌های خود هستند که از قابل توجه‌ترین علائم کم خونی است. علائم دیگر کم خونی ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• احساس تنگی نفس: در برخی موارد، افراد مبتلا به اختلال کم خونی در تنفس مشکل دارند و یا نمی‌توانند نفس عمیق بکشند.

• احساس سرگیجه: احساس سبکی سر یا بی ثباتی، یکی دیگر از علائم کم خونی است که اغلب مبتلایان به این اختلال آن را همراه با حالت تهوع و استفراغ تجربه می‌کنند.

• ضربان نامنظم یا آریتمی قلب: افراد مبتلا به کم خونی اغلب احساس می‌کنند تپش‌های قلبشان نامنظم یا درحال پرش است.

• صدای کوبیدن و یا وزوز ضربان دار در گوش: افراد مبتلا به کم خونی ممکن است در طول روز، چندین بار صداهای ضربان دار و یا وز وز مانندی را در گوش خود احساس کنند.

• احساس سردرد: کم خونی ناشی از فقر آهن و کم خونی‌های ناشی از هموگلوبین پایین خون ممکن است باعث ایجاد سردرد شوند.

• پوست رنگ پریده: رنگ پوست شما ممکن است کمی رنگ پریده‌تر از حد معمول باشد.

• درد قفسه سینه: ممکن است احساس کنید چیزی به سینه شما فشار می‌آورد یا قفسه سینه شما را فشار می‌دهد.

انواع کم خونی

انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد که هر کدام باعث کاهش سطح گلبول‌های قرمز خون می‌شوند. همانطور که قبلا به آن اشاره کردیم بروز کم خونی در افراد، تحت عوامل مختلفی رخ می‌دهد. در ادامه به انواع کم خونی و علت ابتلا به آن‌ها میپردازیم.

کم خونی‌ های تغذیه ای

• کم خونی حاد: کم خونی پرنیشیوز، یکی از علل کمبود ویتامین B12، و یک بیماری خود ایمنی در بدن است که بدن شما را از جذب ویتامین B12 باز می‌دارد.

• کم خونی ناشی از فقر آهن: همانطور که از نامش پیداست، کم خونی ناشی از فقر آهن زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما آهن کافی برای ساخت هموگلوبین خون نداشته باشد. هموگلوبین ماده‌ای در گلبول‌های قرمز است که به آنها این امکان را می‌دهد تا اکسیژن را در سراسر بدن شما منتقل کنند.

• کم خونی مگالوبلاستیک: کم خونی مگالوبلاستیک نوعی کم خونی ناشی از کمبود ویتامین است. کم خونی مگالوبلاستیک زمانی اتفاق می‌افتد که بدن شما به مقدار کافی ویتامین‌های B12 و یا ویتامین B9 (فولات) را دریافت نکند.

کم خونی‌ های ارثی

• کم خونی داسی شکل: کم خونی داسی شکل، موحب تغییر شکل گلبول‌های قرمز می‌شود و دیسک‌های انعطاف پذیر گرد گلبول‌های قرمز را به سلول‌های داسی شکل، سفت و چسبنده تبدیل می‌کند که موجب مسدود شدن جریان خون می‌شود.

• کم خونی فانکونی: کم خونی فانکونی یک اختلال خونی نادر است. کم خونی فانکونی نوعی اختلال ژنتیکی بسیار نادر است که در دسته سندرم‌های نارسایی مغز و استخوان ارثی قرار می‌گیرد. علت بروز این عارضه نقص در انواع سلول بنیادی مغز استخوان است که باعث عدم تولید سلول‌های خونی می‌شود.

• کم خونی دیاموند بلک فان: این نوع از کم خونی یک اختلال ارثی مغز استخوان است که بدن شما را از تولید گلبول‌های قرمز کافی باز می دارد.

•  کم خونی تالاسمی: تالاسمی نوعی اختلال خونی ارثی است. این بیماری از طریق ژن‌های مادر یا پدر به کودک منتقل می‌شود و بر توانایی بدن برای تولید هموگلوبین و گلبول‌های قرمز سالم تأثیر می‌گذارد. هموگلوبین، پروتئینی در گلبول‌های قرمز است که به گلبول‌های قرمز خون شما اجازه می‌دهند تا اکسیژن را به سراسر بدن منتقل کرده و دیگر سلول‌های بدن را تغذیه کنند.

کم خونی‌ ناشی از گلبول‌های قرمز غیر طبیعی

• کم خونی همولیتیک: در این نوع از کم خونی، گلبول‌های قرمز خون شما سریعتر از حد معمول تجزیه می‌شوند یا می‌میرند.

• کم خونی آپلاستیک: کم خونی آپلاستیک زمانی اتفاق می‌افتد که سلول‌های بنیادی در مغز استخوان شما گلبول‌های قرمز کافی نمی‌سازند.

• کم خونی همولیتیک خود ایمنی: در کم خونی همولیتیک خودایمنی، سیستم ایمنی بدن شما به گلبول‌های قرمز خون شما حمله می‌کند.

• کم خونی ماکروسیتی: این نوع از کم خونی زمانی اتفاق می افتد که مغز استخوان شما گلبول های قرمز غیرمعمول بزرگی بسازد.

• کم خونی میکروسیتیک: کم خونی میکروسیتیک زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز خون شما به اندازه کافی هموگلوبین نداشته باشند بنابراین کوچکتر از حد معمول هستند.

تشخیص کم خونی

پس از مراجعه به پزشک، آن‌ها از شما سوالاتی در مورد علائمی که دارید می‌پرسند. از آنجایی که کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز سالم کافی نداشته باشید، آن‌ها ممکن است آزمایش‌ خون را برای بررسی دقیق‌تر گلبول‌های قرمز شما تجویز کنند که به شرح زیر می‌باشد.

• آزمایش خون (CBC): پزشکان تست CBC را برای بررسی تمام سلول‌های خونی شما با تمرکز بر گلبول‌های قرمز استفاده می‌کنند. تمام گلبول‌های قرمز شما را می‌شمارند و اندازه و شکل گلبول‌های قرمز شما را ارزیابی می‌کنند. همچنین پزشکان ممکن است از این آزمایش برای بررسی سطح ویتامین B12 یا B9 شما نیز استفاده کنند.

• آزمایش اسمیر خون محیطی: یکی دیگر از آزمایش‌هایی که پزشکان برای تشخیص کم خونی انجام می‌دهند، آزمایش اسمیر خون محیطی است. در این آزمایش گلبول‌های قرمز خون، را زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود و به پزشکان این اجازه را میدهد تا گلبول‌های قرمز خون شما را به دقت مورد بررسی قرار دهند.

درمان کم خونی چیست؟

پس از مراجعه به پزشک، تعیین می‌شود که آیا کم خونی شما ناشی از داشتن یک رژیم غذایی نامناسب است یا شما با یک مشکل سلامت جدی‌تر روبه رو هستید. سپس آن‌ها شما را به یک پزشک هماتولوژیست، که در اختلالات خونی تخصص دارد، ارجاع می‌دهند. با این‌حال چند نمونه از درمان‌های رایج کم خونی که پزشکان ممکن است برای شما تجویز کنند به شرح زیر می‌باشد:

• پزشک شما ممکن است در صورت تشخیص کم خونی ناشی از فقر آهن یا کم خونی حاد، تغییر رژیم غذایی یا مصرف برخی مکمل‌ها را توصیه کند.

• اگر به دلیل ابتلا به یک بیماری مزمن به کم خونی مبتلا هستید، ابتدا پزشک شما درمان بیماری زمینه‌ای که موجب این اختلال شده است را توصیه و درمان می‌کند. همچنین آن‌ها ممکن است برای افزایش تولید گلبول قرمز خون شما برخی داروها را نیز تجویز کنند.

در زمان ابتلا به کم خونی چگونه از خود مراقبت کنیم؟

• پیروی از یک رژیم غذایی سالم: رژیم غذایی نامناسب، یکی از اصلی‌ترین دلایل ایجاد کم خونی در افراد است. شما می‌توانید از پزشک خود در مورد غذاهای غنی از آهن و سایر غذاهایی که باید مصرف کنید سوال کنید.

• نوشیدن آب کافی: نوشیدن آب کافی برای هیدراته ماندن بدن و جلوگیری از کم آبی بدن.

• ورزش منظم: با پزشک خود در مورد راه‌های انجام ورزش ایمن مشورت کنید.

• اجتناب از قرار گرفتن در معرض برخی مواد شیمیایی: قرار گرفتن در معرض فلزات خاص ممکن است باعث کم خونی همولیتیک شود.

• شستن دست‌ها: شستن مکرر دست‌ها برای جلوگیری از ابتلا به بیماری‌های عفونی یکی از مهم‌ترین اقدامات در طول ابتلا به اختلال کم خونی است. به طور کلی بسیار مهم است تا در طول ابتلا به این بیماری مراقب سلامتی خود بوده ور تا جای ممکن سعی کنید تا از ابتلا به دیگر بیماری‌هایی که ممکن است شرایط سلامتی شما را بدتر کنند پیشگیری کنید.

• مراقبت دقیق از دندان‌ها و مراجعه منظم به دندانپزشک: کم خونی ناشی از فقر آهن ممکن است باعث بروز مشکلاتی در دندان‌ها شود.

• ردیابی منظم علائم خود: ردیابی علائم و اطلاع دادن آنها به پزشک هنگام هر گونه تغییر را فراموش نکنید.

کلام آخر

کم خونی زمانی اتفاق می‌افتد که گلبول‌های قرمز سالم کافی برای حمل اکسیژن به اندام‌های بدن شما وجود نداشته باشد. در نتیجه، احساس سرما و علائم خستگی یا ضعف در این مشکل معمول است. انواع مختلفی از کم خونی وجود دارد، اما شایع‌ترین نوع آن، کم خونی ناشی از فقر آهن است. یکی از اصلی ترین عوامل ابتلا به کم خونی، داشتن یک رژیم غذایی نامناسب است. کم خونی انواع مختلفی دارد. انواع کم خونی به این معنا است که عوامل مختلفی از جمله ارثی یا ژنتیکی وجود دارند که می‌تواند باعث ابتلا به این عارضه شود به همین منظور، درمان انواع کم خونی ممکن است متفاوت باشد.

اگر به طور مداوم دچار خستگی‌های مزمن می‌شود و یا به طور مکرر سرگیجه دارید بهتر است به یک پزشک متخصص مراجه کرده و درمورد علائم خود صحبت کنید.