اختلال هذیان چیست؟ + علت، علائم و درمان هذیان گویی

زمان مطالعه این مطلب: 8 دقیقه

اختلال هذیان نوعی وضعیت سلامت روان است که در آن فرد بیمار نمی‌تواند واقعیت را از آنچه تصور می‌کند تشخیص دهند. افراد مبتلا به اختلال هذیان اغلب هذیان‌های عجیبی را تجربه می‌کنند که ممکن است در امور روزمره آن‌ها اخلال ایجاد کند. اما اختلال هذیان چیست؟ چه چیزی باعث اختلال هذیان می‌شود؟ درمان هذیان چگونه است؟ حتما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به پاسخ سوالات شما در خصوص هذیان گویی بپردازیم.

اختلال هذیان چیست؟

اختلال هذیان نوعی اختلال روان‌پریشی است که از نشانه‌های اصلی آن، وجود یک یا چند هذیان است. هذیان نوعی بیماری روانی است که فرد مبتلا به آن نمی‌تواند واقعیت را از آنچه تصور می‌کند تشخیص بدهد. تصورات این افراد ممکن است غیرعادی یا کاملا مانند اتفاقات روزمره باشند. افراد مبتلا به هذیان‌ معمولا تفسیر نادرستی از تجربیات خود دارند و یا تصور غیرواقعی نسبت به خودشان دارند یا مسئله‌ای ساده را بیش از حد بزرگ می‌کنند. در واقع، این تجربیات یا نادرست هستند یا به شدت اغراق آمیز هستند. هذیان‌های عادی با هذیان‌های غیرعادی متفاوت هستند. این نوع هذیان‌ها شامل باورهایی می‌شوند که غیرممکن است، مانند اینکه فکر کنیم کسی عضوی از بدن شما را بدون هیچ مدرک فیزیکی برداشته است.⁽¹⁾

افراد مبتلا به اختلال هذیان گویی، جدا از موضوع هذیان، اغلب به اجتماعی شدن و عملکرد خوب خود ادامه می‌دهند. به طور کلی، آنها به شیوه‌ای عجیب و غریب یا غیرعادی رفتار نمی‌کنند. این بر خلاف افراد مبتلا به سایر اختلالات روان پریشی است که ممکن است به عنوان یک علامت، هذیان گویی نیز داشته باشند. با این‌حال، در برخی موارد، افراد مبتلا به اختلال هذیان ممکن است چنان درگیر هذیان‌های خود شوند که باعث مختل شدن زندگی آن‌ها شود.

بیشتر بخوانید:

• اختلال شخصیت مرزی چیست؟ + علائم و درمان شخصیت مرزی
• اختلال شخصیت وابسته چیست؟ + علائم و درمان شخصیت وابسته
• اختلال شخصیت چیست؟ + انواع اختلالات شخصیتی و درمان
• علائم آلزایمر، پیشگیری و درمان آن
• مه مغزی و راه های درمان آن

انواع هذیان گویی

انواع مختلفی از اختلال هذیان وجود دارد که بر اساس موضوع اصلی هذیان‌هایی که فرد تجربه می‌کند تعیین می‌شوند. انواع اختلال هذیان عبارتند از:

• هذیان ارتومانیک: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان معتقدند که شخص دیگری، اغلب فردی مهم یا مشهور، عاشق آنهاست. آنها ممکن است سعی کنند با فرد در خیالشان تماس بگیرند و آن را تعقیب کنند.

• هذیان جسمی: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان نگرانی‌های نامناسبی درباره بدن خود دارند. 

• هذیان فقر: افراد مبتلا به این نوع از اختلال هذیان بر این باورد هستند که هیچ اموال مادی با ارزشی ندارد. 

• هذیان خود بزرگ بینی: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیانی، احساس ارزشمندی، قدرت، دانش یا هویت بیش از حد دارند. آنها ممکن است باور داشته باشند که استعداد زیادی دارند یا یک کشف مهم انجام داده‌اند.

• هذیان گزند: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان بر این باورند که شخصی یا چیزی در حال بدرفتاری، جاسوسی یا تلاش برای آسیب رساندن به آنها (یا فردی نزدیک به آنها) است. افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان ممکن است به طور مکرر به مراجع قانونی شکایت کنند.

• هذیان‌ سوماتیک: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان معتقدند که دارای یک مشکل جسمی یا مشکل پزشکی هستند.

• هذیان ترکیبی: افراد مبتلا به این نوع اختلال هذیان دارای دو یا چند نوع از هذیان‌های ذکر شده در بالا هستند.

تفاوت بین هذیان و اسکیزوفرنی چیست؟

اسکیزوفرنی طیفی از شرایطی است که اغلب شامل علائم روان پریشی است. برخی از علائم اسکیزوفرنی عبارتند از:

• گفتار یا رفتار غیرعادی
• علائم افسردگی (کاهش احساسات در حالات چهره و انگیزه فرد)

اختلال هذیان با اسکیزوفرنی متفاوت است زیرا هیچ علامت روان پریشی دیگری به جز هذیان در آن وجود ندارد. علاوه بر این، برخلاف اسکیزوفرنی، اختلال هذیان نسبتاً نادر است و به اندازه اسکیزوفرنی، عملکرد روزانه شما را مختل نمی‌کند.

اطلاعات کامل در خصوص اسکیزوفرنی را در مقاله جداگانه‌ای ذکر کردیم که می‌توانید مطالعه کنید: اسکیزوفرنی چیست؟

اختلال هذیان چه کسانی را تحت تاثیر قرار می‌دهد؟

اختلال هذیان اغلب در اواسط تا اواخر زندگی رخ می‌دهد و میانگین سن شروع آن 40 سال است. انواع آزاردهنده و حسادت‌آمیز اختلال هذیان در افرادی که در بدو تولد به این عارضه دچار می‌شوند شایع‌تر است. همچنین افرادی که تمایل به انزوای اجتماعی دارند، بیشتر در معرض ابتلا به هذیان هستند.

برخی افراد بیشتر در خطر ابتلا به این عارضه روانی هستند که شامل موارد زیر هستند:

• افرادی که ناشنوا هستند.
• افرادی که دچار اختلال بینایی هستند.
• افراد مسن.

علائم هذیان چیست؟

یکی دیگر از ویژگی‌های اختلال هذیان این است که فرد بیمار اغلب از مشکل ساز بودن هذیان گویی‌اش آگاهی ندارد. آن‌ها نمی‌توانند بپذیرند که هذیان‌هایشان غیرمنطقی یا نادرست است، حتی اگر تشخیص دهند که دیگران توهمات آنها را اینگونه توصیف می‌کنند. همچنین ممکن است در رفتار آن‌ها خشم و رفتارهای خشونت آمیز وجود داشته باشد.

برخی علائم اولیه اختلال هذیان ممکن است شامل موارد زیر باشند:

• اعلب افراد مبتلا به این عارضه احساس استثمار شدن (سوء استفاده سایرین از امکانات این شخص) دارند.
• آن‌ها نسبت به وفاداری یا قابل اعتماد بودن دوستان خود مدام دچار تردید می‌شوند.
• افراد مبتلا به این عارضه به طور مداوم از افراد کینه دارند.
• افراد مبتلا به این عارضه تحریک‌پذیری بالایی دارند.
• داشتن توهم، شامل دیدن، شنیدن یا احساس چیزی وجود ندارد.

علت هذیان گویی

مانند بسیاری دیگر از اختلالات روان پریشی، محققان هنوز علت دقیق اختلال هذیان را نمی‌دانند. با این‌حال، محققان در حال بررسی نقش عوامل مختلفی هستند که ممکن است در ایجاد این بیماری نقش داشته باشند، از جمله:

• عوامل ژنتیکی: ابتلا به اختلال هذیان در افرادی که اعضای خانواده آنها مبتلا به اختلال هذیان یا اسکیزوفرنی هستند شایع‌تر است، برخی تحقیقات نشان می‌دهد که ممکن است یک عامل ژنتیکی در بروز اختلال هذیان دخیل باشد. محققان بر این باورند که مانند سایر اختلالات روانی، تمایل به ایجاد اختلال هذیانی ممکن است از والدین به فرزندان بیولوژیکی آنها منتقل شود.

• عوامل بیولوژیکی: محققان در حال مطالعه این هستند که چگونه ناهنجاری‌های برخی از مناطق مغز شما ممکن است در ایجاد اختلال هذیان نقش داشته باشد. عدم تعادل برخی مواد شیمیایی در مغز شما، به نام انتقال دهنده‌های عصبی، با شکل‌گیری علائم هذیان مرتبط است.

• عوامل محیطی و روانی: شواهد حاکی از آن است که یکی از عوامل احتمالی ابتلا به اختلال هذیان می‌تواند استرس و اضطراب باشد. مصرف الکل و مصرف مواد مخدر نیز ممکن است به این وضعیت کمک کنند. انزوای اجتماعی، حسادت، بی اعتمادی، سوء ظن و اعتماد به نفس پایین نیز از جمله عوامل روانی هستند که ممکن است فرد را به دنبال توضیحی برای این احساسات و در نتیجه ایجاد توهم به عنوان راه حل سوق دهند.

تشخیص هذیان

پزشکان متخصص و عمدتاً متخصصان سلامت روان، اختلال هذیان را زمانی تشخیص می‌دهند که فرد یک یا چند هذیان را برای یک ماه یا مدت زمان بیشتری داشته باشند که با هیچ شرایط دیگری قابل توضیح نباشد. همچنین فرد بیمار نباید علائم سایر اختلالات روان پریشی مانند اسکیزوفرنی را داشته باشد.

اگر فردی علائم و نشانه‌های اختلال هذیان را تجربه کند، متخصصان سلامت روان او یک تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی انجام می‌دهد. اگرچه هیچ آزمایش آزمایشگاهی برای تشخیص اختلال هذیان وجود ندارد، متخصصان سلامت روان ممکن است آزمایش‌های تشخیصی مختلفی مانند آزمایش‌های تصویربرداری، غربالگری و آزمایش خون را تجویز کنند تا هر گونه شرایط فیزیکی، داروها یا موادی را که می‌توانند باعث این اختلال شوند را رد کنند. همچنین روانپزشکان و روانشناسان به واسطه مصاحبه، وضعیت روانی فرد بیمار را ارزیابی می‌کنند.

همچنین ممکن است پزشکتان با اعضای خانواده و اطرافیان بیمار مصاحبه کنند تا بتوانند جزئیات بیشتری در مورد هذیان‌های فرد بیمار و جدول زمانی بروز علائم آن ارائه دهند. از آنجایی که سایر شرایط سلامت روان نیز می‌تواند باعث هذیان شوند، متخصصان سلامت روان به دقت، فرد را از نظر علائم دیگر ارزیابی می‌کنند. اختلال هذیان را می‌توان به عنوان یکی از شرایط زیر به اشتباه تشخیص داد که ممکن است در فرایند کنترل و بهبود علائم بیمار اخلال ایجاد کند:

• اختلال وسواس فکری عملی
• روان گسیختگی
• دلیریوم
• اختلال دوقطبی
• اختلال چند شخصیتی، به ویژه اختلال شخصیت پارانوئید

درمان هذیان

درمان اختلال هذیان اغلب شامل روان درمانی، گفتار درمانی و دارو درمانی است. افراد مبتلا به اختلال هذیان اغلب به تنهایی به دنبال درمان این عارضه نمی‌روند زیرا اکثر افراد مبتلا به اختلال هذیان متوجه علائم بیماری خود نمی‌شوند. افرادی که علائم شدیدی دارند یا در خطر آسیب رساندن به خود یا دیگران هستند، ممکن است نیاز به بستری شدن در بیمارستان داشته باشند. آن‌ها باید تا زمانی که از نظر روانی و جسمی تثبیت شوند، در بیمارستان بمانند.

روان درمانی برای درمان هذیان

روان درمانی اصطلاحی برای انواع تکنیک‌های درمانی است که هدف آن کمک به افراد در شناسایی و تغییر احساسات، افکار و رفتارهای منفی آن‌ها است. همکاری با یک متخصص روان، مانند روانشناس یا روانپزشک، می‌تواند حمایت، آموزش و راهنمایی جهت بهبود و کنترل علائم را برای فرد و خانواده‌اش فراهم کند.

دارو درمانی برای درمان هذیان

داروهای اولیه‌ای که برای کمک به درمان اختلال هذیان استفاده می‌شوند، داروهای ضد روان پریشی یا نورولپتیک نامیده می‌شوند. برخی از این داروها شامل موارد زیر است:

• آنتی سایکوتیک‌های نسل اول: روانپزشکان از اواسط دهه 1950 از این داروها برای درمان بیماری‌های روانی استفاده کرده اند. این داروها با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین در مغز شما عمل می‌کنند. دوپامین یک انتقال دهنده عصبی است که اعتقاد بر این است که در ایجاد هذیان نقش دارد. آنتی سایکوتیک‌های نسل اول عبارتند از کلرپرومازین (Thorazine®)، فلوفنازین (Prolixin®)، هالوپریدول (Haldol®)، تیوتیکسن (Navane®)، تری فلوپرازین (Stelazine®)، پرفنازین (Trilafon®) و تیوریدازین (Mellaril®).

• آنتی سایکوتیک های نسل دوم: این آنتی سایکوتیک‌های جدیدتر نیز در درمان علائم اختلال هذیان موثر هستند. آنها با مسدود کردن گیرنده‌های دوپامین و سروتونین در مغز شما عمل می‌کنند. این داروها عبارتند از ریسپریدون (Risperdal®)، کلوزاپین (Clozaril®)، کوتیاپین (Seroquel®)، زیپراسیدون (Geodon®) و اولانزاپین (Zyprexa®). این داروها معمولا بهتر از آنتی سایکوتیک‌های نسل اول تحمل می‌شوند و عوارض جانبی کمتری دارند.

سایر داروهایی که روانپزشکان ممکن است برای درمان اختلال هذیان تجویز کنند شامل داروهای ضد اضطراب و ضد افسردگی هستند. اگر فرد دارای سطح بسیار بالایی از اضطراب و یا بی خوابی باشد، داروهای ضد اضطراب ممکن است در بهبود علائم بیماری به آن‌ها کمک کنند. داروهای ضد افسردگی نیز می‌توانند به درمان افسردگی که اغلب در افراد مبتلا به اختلال هذیان رخ می‌دهد، کمک کنند.

داروهای ذکر شده فقط به جهت آشنایی شما با آنها شرح داده شده است. اکیداً از مصرف دارو بدون تجویز پزشک متخصص خودداری نمائید. مجله سلامت کیوان هیچ مسئولیتی در قبال عوارض ناشی از مصرف خودسرانه دارو ندارد.

پیشگیری از هذیان

هیچ راه شناخته شده‌ای برای پیشگیری از اختلال هذیان وجود ندارد. با این‌حال، تشخیص و درمان زودهنگام بیماری می‌تواند به کاهش اختلالات آن در زندگی بیمار، کمک کند.

اختلال هذیان معمولاً به طور قابل توجهی بر عملکرد روزانه فرد بیمار تأثیر نمی‌گذارد، اما شدت هذیان ممکن است به تدریج بدتر شود. بیشتر افراد مبتلا به هذیان گویی می‌توانند تا زمانی که کارشان شامل چیزهای مرتبط با هذیان‌هایشان نباشد، شاغل بمانند. متأسفانه، بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری به دنبال درمان آن نیستند. همچنین ممکن است از مراجعه به روانپزشک خجالت زده یا بترسند. بدون اقدام به درمان بیماری، اختلال هذیان می‌تواند تبدیل یک بیماری مادام العمر شود.

بیشتر بخوانید:

• دو قطبی یا اختلال شیدایی چیست؟ + علائم و چگونگی تشخیص آن
• درمان فوری ضعف و بی حالی؛ 7 روش رفع ضعف کرونا در خانه
• پانیک اتک چیست؟ چه چیزی باعث حمله پانیک می شود؟

کلام آخر

اختلال هذیان نوعی وضعیت سلامت روان است که در گذشته اختلال پارانوئید یا بیماری هذیان نام داشت، در واقع هذیان نوعی اختلال روانی است که در آن فرد بیمار نمی‌تواند واقعیت را از آنچه تصور می‌کند تشخیص دهد.

افراد مبتلا به اختلال هذیان که احساس می‌کنند تحت فشار هستند یا مکرراً مورد انتقاد دیگران قرار می‌گیرند، احتمالاً احساس استرسی را تجربه می‌کنند که ممکن است علائم بیماری و اختلال آنها را بدتر کند. به همین دلیل، یک رویکرد مثبت ممکن است در برخورد با افراد مبتلا به این عارضه مفید و موثر باشد.

اختلال هذیان با روش‌های روان درمانی، گفتار درمانی و دارو درمانی قابل کنترل و بهبود است به همین دلیل اگر فردی را که به اختلال هذیان مبتلا است را می‌شناسید، می‌توانید با حمایت و تشویق او برای درمان کمک کنید.