علت، درمان و علائم شقاق یا زخم مقعدی
شقاق یا زخم مقعدی که به آن فیشر یا Anal fissure نیز می‌گویند در نتیجه یک ترک در پوست دیواره مقعد به وجود می‌آید. گیرنده‌های عصبی در این ناحیه از مقعد حساس‌تر هستند به همین دلیل کوچک‌ترین آسیب در این قسمت درد زیادی برای فرد به همراه دارد.
در این مقاله از مجله سلامت کیوان بررسی می‌کنیم که شقاق مقعدی چیست؟ علت به وجود آمدن آن چیست؟ علائم این عارضه چیست؟ چه کسانی بیشتر در معرض ابتلا هستند؟ این مشکل چطور تشخیص داده و درمان میشود؟
تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
شقاق مقعدی چیست؟
شقاق مقعدی یک ترک یا پارگی در پوشش مجرای مقعد شما است. این عارضه یکی از علل شایع درد مقعد و خونریزی مقعدی است، به ویژه در هنگام اجابت مزاج (مدفوغ).
ترومای مقعدی معمولاً باعث ایجاد شقاق میشود، مخصوصاً در اثر زور زدن برای دفع مدفوع سفت. شقاق یا زخم مقعدی ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی رخ دهد. آنها همچنین می‌توانند به سرعت یا به آرامی بهبود یابند.
انواع شقاق مقعدی
در بیشتر موارد شقاق یک زخم یا ترک بسیار کوچک است که به مرور زمان خود به خود رفع میشود. اما در بعضی افراد این عارضه زمان طولانی به درازا می‌کشد یا درد زیاد از حدی با خود به همراه دارد که خارج از تحمل فرد است. در این صورت شقاق به دو دسته تقسیم میشود:
- شقاق حاد: در حالتی که فرد برای اولین بار دچار شقاق شود و عارضه طی 6 تا 12 هفته درمان شود در دسته شقاق حاد جای می‌گیرد.
- شقاق مزمن: در شرایطی که فرد دچار شقاق شود و به آن بی توجهی کند و برای درمان آن کاری انجام ندهد زخم برای بیش از 12 هفته باز مانده و به عضلات اسفنکتر مقعد می‌رسد. در این شرایط لبه زخم برجسته شده و درد و سوزش زیادی در پی دارد. به این نوع شقاق، شقاق مزمن گفته میشود و درمان آن پروسه سخت تری دارد.
چه کسانی در معرض ابتلا به شقاق مقعدی هستند؟
نوزادان و افراد مسن دو گروه سنی هستند که بیشتر از دیگران در معرض ابتلا به شقاق هستند. افراد مسن به دلیل اینکه جریان خون آنها در ناحیه آنورکتال کم میشود جز افراد مستعد قرار می‌گیرند. همچنین زنانی که به تازگی زایمان طبیعی داشته اند ممکن است در اثر تحمل فشار زیاد از ناحیه مقعد دچار زخم شقاق شوند. احتمال ابتلای افراد مبتلا به بیماری روده به شقاق نیز زیاد است. همانطور که در ابتدا گفته شد کسانی که دچار یبوست هستند نیز به احتمال بالا دچار این عارضه خواهند شد.
علت شقاق مقعدی چیست؟
مهم‌ترین علت به وجود آمدن شقاق مقعدی یا زخم مقعدی فشار بیش از حد در ناحیه مقعد است و عمدتاً یبوست عامل ایجاد این فشار زمانی که فرد دچار یبوست میشود مدفوع با سختی و ایجاد خراش خارج میشود و در پی آن درد و خونریزی به وجود آید.
تا اینجا دانستیم یبوست عامل اصلی ایجاد شقاق است و یبوست نیز عارضه ای است که در اثر سبک زندگی نادرست و تغذیه غلط رخ می‌دهد. در نتیجه برای از بین بردن آن و پیشگیری از ابتلا به شقاق نیاز است بر سبک زندگی خود نظارت داشته باشید و عواملی که در عملکرد درست روده اختلال ایجاد می‌کنند را بررسی کرده و کنار بگذارید.
از دیگر دلایل به وجود آمدن شقاق(1) یا زخم مقعدی می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- اسهال
- رابطه جنسی مقعدی
- سرطان راست روده
- بارداری
- زایمان سخت
- تمیز کردن مدام مقعد با دستمال خشک و زبر
- کرون روده
- ابتلا به انگل و دیگر بیماری‌های پوستی و خارش مداوم مقعد در اثر آن
در موارد نادر نیز ممکن است شقاق یا زخم مقعدی به دلایل زیر به وجود آید:
- سرطان مقعد
- ابتلا به ویروس اچ آی وی
- زگیل تناسلی
- تبخال
- سیفیلیس
- بیماری سل
علائم شقاق مقعدی چیست؟
شایع ترین علائم شقاق یا زخم مقعدی(2) شامل موارد زیر است:
- پارگی یا شکاف در اطراف پوست مقعد همراه با یک گوشت اضافه در اطراف زخم
- درد شدید در مقعد هنگام حرکات روده و خروج گاز معده
- مشاهده اثرات خون روی مدفوع یا روی دستمال توالت پس از خشک کردن آن ناحیه
- سوزش یا خارش در قسمت مقعد
- در موارد مزمن خونریزی از زخم
همچنین ضایعه در مقعد می‌تواند ناشی از بیماری‌های دیگر نیز باشد که در این مقالات میتوانید مطالعه کنید:
- علت گشادی مقعد چیست؟ + بهترین روش درمان گشادی مقعد
- فیستول مقعدی علائم و درمان آن
- تشخیص و درمان زگیل مقعد در مردان و زنان
- بواسیر؛ از علت تا تشخیص و روش درمان
درمان شقاق مقعدی یا زخم مقعدی
شقاق انواع مختلفی دارد. در بیشتر موارد افراد به نوع خفیف آن مبتلا می‌شوند و خود به خود بهبود پیدا می‌کند. اما در مواردی که مدت زمان زیادی طول بکشد یا درد زیادی همراه داشته باشد بهتر است افراد برای درمان آن اقدام کنند. روش‌های مختلفی برای درمان وجود دارد، اما دقت داشته باشید برای تشخیص بهترین راه درمان حتماً با پزشک مربوطه مشورت کنید.
درمان با لیزر
درمان با لیزر سی او دو (CO2) یکی از روش‌های درمان ساده است و نیازی به جراحی ندارد. این روش امروزه برای درمان بسیاری از بیماری‌ها و مشکلات پوستی به کار می‌رود. لیزر سی او دو با استفاده از اشعه همه عفونت‌ها را از بین می‌برد و باعث میشود زخم جوش خورده و بهبود پیدا کند. این نوع درمان با بی حسی موضوعی انجام میشود و در زمانی کوتاه شاهد بهبودی کامل شقاق خواهید بود.
مطالب مرتبط: درمان زگیل تناسلی با لیزر هزینه، مزایا و معایب
عمل جراحی
عمل جراحی شقاق یا اسفنکتروتومی دومین راه درمان شقاق است. این عمل جراحی نیاز به بیهوشی یا بی حسی موضعی دارد و در اتاق عمل اتفاق می‌افتد. این عمل جراحی به این دلیل اسفنکتروتومی نام گرفته که شقاق در اثر وارد شدن فشار زیاد در عضلات اسفنکتر به وجود می‌آید. در این عمل جراح یک برش کوچک کنار زخم شقاق ایجاد کرده تا از فشار کم کند. پس از عمل جراحی به مدت 6 هفته زمان لازم است تا بهبودی کامل اتفاق بیفتد. طی این دو هفته فرد بیمار هنگام اجابت مزاج همچنان درد احساس می‌کند.
درمان خانگی شقاق مقعدی
درمان‌های خانگی(3) نمی‌توانند به تنهایی زخم شقاق‌های مزمن را بهبود ببخشند. این درمان‌ها بیشتر نقش پیگیری یا تسریع کنندگی روند بهبود در کنار لیزر و عمل جراحی را ایفا می‌کنند. از درمان‌های خانگی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- مصرف غذا و غلات فیبردار
- درمان با عسل
- استفاده از سرکه سیب و آلوئه ورا
- حمام سیتز: در این نوع حمام شما لگن یا وان را پر از آب گرم می‌کنید به نحوی که تا قسمت پایین شکم پوشش داده شود و در آن می‌نشینید.
درمان شقاق مقعدی با عسل
برای این کار کافیست عسل و روغن زیتون را مخلوط نموده و از این ترکیب روزانه دو یا سه بار بر روی زخم ناحیه بمالید. مصرف روزانه عسل نیز مفید است. میتوانید این خوراکی را در انواع دمنوش‌ها حل نموده و میل کنید و یا حتی میتوانید آن را در آب جوش بریزید و بنوشید.
درمان شقاق مقعدی با طب سنتی
راهکارهای طب سنتی از دیرباز برای درمان بیماری‌ها به کار گرفته می‌شدند. از توصیه شده‌ترین روش‌های طب سنتی برای درمان شقاق مقعدی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- استفاده از روغن نارگیل: خاصیت تسکین دهنده و ضد میکروب دارد و با مالیدن روی محل میتوانید به بهبودی سریعتر زخم مقعدی کمک کنید.
- استفاده از روغن درخت چای: با مالیدن روی محل مورد نظر، خاصیت ضد التهاب و تسکین دهنده ایجاد می‌کند.
- استفاده از گیاه آلوئه ورا: ژل آلوئه ورا با خاصیت ضد التهابی می‌تواند از درد و بدتر شدن زخم مقعدی جلوگیری کند.
- استفاده از تخم کتان: هر روز یک قاشق تخم کتان در آب ولرم بریزید و بنوشید.
- استفاده از عسل و موم : ترکیب این مواد را برای 15 دقیقه روی محل بگذارید و سپس بشویید.
داروی شقاق مقعدی
اگر عارضه شقاق یا زخم مقعدی مزمن و شدید نباشد ممکن است بتوانید با مشورت پزشک از داروهایی استفاده کنید تا روند درمان تسریع پیدا کند. این داروها شامل موارد زیر هستند:
- پماد دیلتیازم
- پماد نیتروگلیسیرین
- پماد ام جی
- آنتی فیشر
- شیاف آنتی هموروئید
از مصرف خودسرانه داروها بدون تجویز پزشک جداً خودداری نمائید.
بیشتر بخوانید:
- علت خون در مدفوع چیست؟ آیا مدفوع خونی خطرناک است؟
- مراکز نمونه برداری HPV در تهران؛ تست HPV در تهران
- عکس زگیل تناسلی در مردان و زنان، علائم، پیشگیری و درمان
- آیا رابطه مقعدی باعث ایجاد بیماری میشود؟
- علت خونریزی از مقعد و درمان آن
- علت خونریزی از واژن و درمان آن
برای پیشگیری از شقاق مقعدی چه کنیم؟
داشتن یک سبک زندگی سالم(4) در کنار همه فوایدی که دارد از بروز عارضه یبوست و در نتیجه شقاق جلوگیری می‌کند. موارد مهمی که باید در سبک زندگی خود لحاظ کنید تا خیالتان از بابت دور ماندن از این بیماری راحت باشد عبارت اند از:
- نوشیدن مایعات فراوان
- تغذیه ای که شامل فیبر کافی باشد
- ورزش منظم و داشتن فعالیت روزانه
- خشک نگه داشتن مقعد
- تعویض منظم پوشک نوزاد
- درمان فوری اسهال
- شستشوی نشیمنگاه به آرامی و با استفاده از صابون و آب گرم
سخن آخر
در این نوشته از مجله سلامت کیوان درباره شقاق یا زخم مقعدی و جوانب آن صحبت کردیم. شقاق مقعدی عارضه شایعی است و در حالت عادی خطرناک نیست، اما می‌تواند درد زیادی داشته باشد. اکثر موارد زخم مقعدی با کمی مراقبت طی چند روز تا چند هفته بهبود می‌یابند. اما برخی از شقاق‌های مقعدی پیچیده‌تر هستند و ممکن است در برابر بهبود مقاومت کنند. اگر شقاق مزمن دارید، در جستجوی درمان پزشکی تردید نکنید.
آیا شقاق همان بواسیر است؟
شقاق و بواسیر تفاوت‌های زیادی باهم دارند. اما ساده ترین آن تفاوت در ظاهر این دو است. بواسیر باعث بیرون زدگی بافت‌های گوشتی زائد از مقعد میشود ولی شقاق، زخمی طولی در دیواره مقعد است.
درد شقاق چگونه کمتر میشود؟
میتوانید با مشورت پزشک از کرم‌های مسکن موضعی مانند لیدوکائین، نشستن در تشت آب گرم و استفاده از قرص‌های مسکن مانند بروفن و استامینوفن استفاده کنید.
روش‌های تشخیص شقاق چیست؟
پزشک با معاینه چشمی می‌تواند شقاق را به راحتی تشخیص دهد اما برای تشخیص دقیق‌تر روش‌های مانند آندوکوپی، کولونوسکوپی، بیوپسی یا نمونه برداری نیز وجود دارند.
