تفاوت مرگ مغزی با کما چیست؟ + هر آنچه باید از حالت اغما بدانید

زمان مطالعه این مطلب: 8 دقیقه

حالت کما نوعی اختلال در فعالیت مغز است؛ در این وضعیت فرد فاقد هوشیاری است و از دنیای اطراف خود بی خبر است و بیدار شدن از خواب برای او غیرممکن می‌نماید. کما درجات مختلفی از شدت دارد و ممکن است به دلیل شرایط مختلف رخ دهد. برخی از علل کما قابل درمان یا برگشت پذیر هستند. کما جزو فوریت‌های پزشکی است و نیاز به مراقبت ویژه دارد.

تا پایان این نوشته از مجله سلامت کیوان با ما همراه باشید تا در این نوشته به حالت کما یا حالت اغما بپردازیم و آن را به طور کامل توضیح داده و بررسی کنیم و به تمام سوالات شما پاسخ دهیم.

حالت کما چیست؟

به کما رفتن به این معنی است که شما هوشیار نیستید و نسبت به آنچه در اطرافتان می‌گذرد واکنش نشان نمی‌دهید. کما، آگاهی شما را از خود، از جمله وضعیت بدن و هر چیزی که بدن شما نیاز دارد، مسدود می‌کند. در ابتدایی‌ترین سطح، کما به این معنی است که مغز شما آنطور که باید کار نمی‌کند.

کما یک عارضه احتمالی شرایطی است که می‌تواند به شدت مغز شما را مختل کند یا به آن آسیب برساند. کما از فردی به فرد دیگر متفاوت است. حالت اغما درجاتی از شدت دارد و برخی از آنها عمیق‌تر هستند – به این معنی که شدت اختلال در فعالیت مغز بیشتر یا کمتر است.

حالت کما یک وضعیت اورژانس پزشکی است. اگر با فردی هستید که بیهوش است و واکنش نشان نمی‌دهد فوراً با شماره اورژانس تماس بگیرید. بسیاری از دلایل کما نیاز به مراقبت‌های پزشکی فوری دارند و هرگونه تاخیر می‌تواند منجر به عوارض خطرناک یا مرگ شود.

به کما رفتن چقدر شایع است؟

تحقیقات موجود نشان می‌دهد که هر سال کمی بیش از 250 کما جدید به ازای هر 100000 نفر در جمعیت ایالات متحده و بریتانیا وجود دارد. با این حال، در مورد صحت این تخمین تردید وجود دارد. و دلایل متعددی برای این عدم اطمینان وجود دارد. یکی از دلایل اصلی این است که برخی از علل شایع کما گاهی اوقات بدون نیاز به مراجعه به بیمارستان قابل درمان و به سرعت قابل برگشت هستند. دلیل دیگر این است که بسیاری از شرایط شبیه حالت کما هستند اما در واقع کما نیستند.

کما همچنین می‌تواند هر فردی را که دارای یک بیماری است که بر عملکرد مغز او تأثیر می‌گذارد، مبتلا کند. مثل کما بعد از سکته و کما بعد از جراحی مغز. این حالت می‌تواند در هر سن، جنس، نژاد، قومیت یا سایر عوامل دیگر برای افراد اتفاق بیفتد.

بیشتر بخوانید:

• مه مغزی و راه های درمان آن
• علت کم خونی چیست؟ + علائم و درمان کم خونی

علائم کما چیست؟

سه علامت اصلی برای حالت کما وجود دارد:

1. بیهوشی: این حالت مانند یک خواب بسیار عمیق است و بیدار کردن فرد غیرممکن است.
2. عدم واکنش چشم: این بدان معنی است که چشمان شما بسته می‌مانند و کسی که چشمان شما را باز نگه می‌دارد نمی‌تواند باعث واکنش شما شود. چشمان شما ممکن است برخی حرکات بازتابی داشته باشند، مانند واکنش به نور، پلک زدن یا چرخش هنگام حرکت سر، اما اگر کمای شما بسیار عمیق باشد، ممکن است این واکنش‌ها آنطور که انتظار می‌رود رخ ندهند.
3. عدم واکنش حرکتی: این بدان معنی است که شما آگاهانه حرکت نمی‌کنید. ممکن است هنوز برخی از واکنش‌ها را داشته باشید، اما اگر کمای شما بسیار عمیق باشد، نه. نوع واکنش‌‌هایی که نشان می‌دهید نیز می‌تواند نشان‌دهنده عمق کمای شما باشد.

در حالی که علائم فوق معمولاً با کما رخ می‌دهد، ممکن است تغییراتی نیز وجود داشته باشد. برخی افراد ممکن است واکنش‌های حرکتی متفاوتی داشته باشند.

مقیاس کما گلاسکو

مقیاس کما گلاسکو (GCS) پرکاربردترین مقیاس برای درجه بندی شدت کما است. GCS  دارای سه دسته اصلی است و هر دسته یک امتیاز می‌گیرد. امتیاز 15 بالاترین امتیاز ممکن است و به این معنی است که شما هوشیار هستید و از محیط اطراف خود آگاه هستید. شما همچنین می‌توانید سوالات را درک کرده و به آنها پاسخ دهید و دستورات را دنبال کنید.

به طور کلی، داشتن نمره 8 یا کمتر به این معنی است که شما در کما هستید. هر چه نمره کمتر باشد، کما عمیق‌تر است. نمره 3 کمترین امتیاز ممکن است. GCS  سه حیطه را اندازه گیری می‌کند:

1. واکنش چشم (1 – 4).
2. واکنش حرکتی (1 – 6).
3. واکنش کلامی (1 – 5).

دلایل به کما رفتن چیست؟

بسیاری از شرایط و پیامدها می‌توانند باعث حالت کما یا به کما رفتن شوند. از جمله موارد زیر:

• افزایش سطح قند خون که منجر به کمای مرتبط با دیابت می‌شود، از جمله قند خون بسیار پایین (هیپوگلیسمی) و قند خون بسیار بالا (هیپرگلیسمی).
• داروها و اقدامات پزشکی، از جمله بیهوشی برای جراحی و کماهای ناشی از پزشکی.
• مصرف داروهای پزشکی و غیر پزشکی.
• مسمومیت با الکل.
• آسیب به سر، از جمله ضربه مغزی و آسیب‌های مغزی تروماتیک (TBI).
• خونریزی مغزی
• فقدان جریان خون (مانند هر نوع سکته، به ویژه سکته ایسکمیک).
• کمبود اکسیژن (هیپوکسی مغزی).
• سموم (مانند مونوکسید کربن، فلزات سنگین یا سموم خاص).
• عفونت‌ها (به ویژه آنسفالیت و مننژیت، و همچنین شرایط تهدید کننده زندگی و مرتبط با عفونت مانند سپسیس).
• بیماری‌هایی که کلیه‌ها یا کبد شما را تحت تأثیر قرار می‌دهند یا باعث نارسایی می‌شوند.
• بیماری‌های مرتبط با التهاب یا سیستم ایمنی مانند مولتیپل اسکلروزیس (MS).
• عدم تعادل الکترولیت‌ها، مانند سدیم بسیار کم (هیپوناترمی) یا کلسیم بسیار بالا (هیپرکلسمی).
• دمای شدید بدن (از جمله دمای بسیار پایین بدن (هیپوترمی) و دمای بدن بسیار بالا (هیپرترمی)
• فشار خون داخل جمجمه‌ای (مانند شرایطی مانند هیدروسفالی).
• تشنج (به خصوص وضعیت صرع).

چه عواملی احتمال به کما رفتن را افزایش می‌‌دهند؟

برخی شرایط می‌توانند خطر ابتلا به حالت کما را افزایش دهند. این شرایط شامل موارد زیر می‌شوند:

• شرایط متابولیک، به ویژه آنهایی که بر سطح قند خون تأثیر می‌گذارند، مانند دیابت نوع 1 و کتواسیدوز مرتبط با دیابت (DKA) که یک عارضه نادر دیابت نوع 2 است.
• شرایط مزمن مانند فشار خون بالا و کلسترول بالا (هیپرلیپیدمی) که می‌تواند باعث ایجاد مشکلاتی مانند خونریزی مغزی یا سکته مغزی و کما شود.
• استفاده از مواد غیرپزشکی و مواد مخدر (از جمله استفاده از داروهای مخدر و آرامبخش، اختلال مصرف الکل، اختلال مصرف مواد افیونی، استفاده از مواد استنشاقی یا هر نوع اختلال مصرف مواد دیگر).
• عدم استفاده از وسایل ایمنی، کلاه ایمنی و سایر وسایل حفاظتی که منجر به صدمات سر مانند ضربه مغزی یا TBI می‌شود.
• شرایط مرتبط با قلب (مانند ریتم نامنظم قلب).
• سایر شرایط مزمن مانند تشنج، شرایط مرتبط با تشنج – مانند صرع – یا عملکرد ضعیف تیروئید (کم کاری تیروئید).

به کما رفتن چه خطراتی دارد؟

مریض در حالت کما نمی‌تواند حرکت کند، تغذیه کند، حمام کند یا از خود مراقبت کند، به این معنی که نیاز به مراقبت‌های پزشکی 24 ساعته دارد. فردی که در کما است نیاز به قرار دادن کاتتر ادراری برای جمع‌آوری ادرار دارد و معمولاً برای افرادی که در کما هستند به کمک تنفسی نیز نیاز است، به این معنی که نیاز به تهویه مکانیکی دارند (حمایت تهویه برای حفظ تنفس).

برخی از عوارض احتمالی کما یا مراقبت‌های مرتبط با کما عبارتند از:

• عفونت‌های مرتبط با مراقبت‌های بهداشتی، مانند پنومونی مرتبط با ونتیلاتور (VAP) و عفونت‌های دستگاه ادراری مرتبط با کاتتر (CAUTIs).
• صدمات فشاری (زخم بستر).
• تغذیه لوله.
• آتروفی عضلانی.
• لخته شدن خون (ترومبوز). داروهای رقیق کننده خون (ضد انعقادها) و دستگاه‌های فشرده سازی متناوب پنوماتیک (IPC) از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند و خطر عوارضی مانند سکته مغزی و آمبولی ریه را کاهش می‌دهند.
• هذیان.
• تراکئوستومی برای حمایت تنفسی (معمولاً فقط زمانی لازم است که کما بیش از دو هفته طول بکشد).
• تشنج در حالت کما
• تب در حالت کما

دلیل کما چطور تشخیص داده می‌شود؟

یافتن علت به کما رفتن – از جمله تشخیص یک بیماری زمینه‌ای – باید به سرعت اتفاق بیفتد. یکی از اولین گام‌ها برای تشخیص کما، معاینه عصبی است. یک پزشک می‌تواند این معاینه را انجام دهد و سپس از ابزاری مانند مقیاس کما گلاسکو برای تعیین شدت کما استفاده کند.

علاوه بر معاینه عصبی، آزمایش‌های متعددی وجود دارد که پزشکان از آنها برای یافتن دلیل به کما رفتن و شدت مشکل استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، در موارد آسیب به سر، تشخیص علت آسان‌تر است و آزمایش‌ها بر تعیین شدت آسیب متمرکز خواهند بود. اما وقتی علت ناشناخته است، یافتن علت کما و تعیین شدت اغلب به طور همزمان اتفاق می‌افتد.

چه آزمایشاتی برای یافتن دلیل کما انجام می‌شود؟

بسیاری از آزمایش‌ها می‌توانند به تشخیص کما یا تعیین شدت آن کمک کنند. این آزمایشات شامل موارد زیر هستند:

• آزمایش خون، ادرار، مایع مغزی نخاعی (CSF) و غیره. اینها برای یافتن بسیاری از دلایل کما بسیار مفید هستند. اینها می‌توانند مشکلات مربوط به سطح قند خون، عدم تعادل الکترولیت‌ها، نارسایی اندام‌ها، و سموم و موارد دیگر را شناسایی کنند. آنها همچنین می‌توانند به یافتن علائم عفونت کمک کنند.
• تصویربرداری تشخیصی. این آزمایش‌ها از روش‌های مختلفی برای «نگاه کردن» درون سرتان برای نشانه‌های آسیب یا ضربه استفاده می‌کنند. نمونه‌هایی از رایج‌ترین تست‌های تصویربرداری تشخیصی شامل اسکن توموگرافی کامپیوتری (CT) و اسکن تصویربرداری تشدید مغناطیسی (MRI) است.
• الکتروانسفالوگرام (EEG). این تست فعالیت الکتریکی مغز شما را شناسایی و ردیابی می‌کند. می‌تواند به تعیین شدت کما یا تشخیص علائم شرایطی که ممکن است باعث کما شود، مانند تشنج و صرع کمک کند.
• الکتروکاردیوگرام. این آزمایش می‌تواند به تشخیص یا رد کردن مشکل ریتم قلب که می‌تواند به کما منجر شود کمک کند.

آزمایشات دیگری نیز ممکن است، بسته به خود کما، شرایط شما و سابقه سلامتی شما انجام شوند. پزشک بهترین کسی است که توضیح می‌دهد چه آزمایش‌هایی لازم است (اگر یکی از عزیزانتان در کما است) یا چه آزمایش‌هایی را انجام داده‌اند (اگر بعد از به هوش آمدن با شما صحبت ‌کنند).

آیا کما درمان می‌شود؟

درمان کما تا حد زیادی به علت اصلی آن بستگی دارد. از آنجایی که کما ممکن است به دلایل زیادی رخ دهد، درمان‌های ممکن زیادی وجود دارد. آنچه برای یک علت مؤثر است ممکن است برای علت دیگر مؤثر نباشد (یا ممکن است شرایط دیگری را بدتر کند).

به همین دلیل، پزشک بهترین فردی است که در مورد درمان‌هایی که ممکن است و در شرایط خاص شما یا عزیزتان توصیه می‌شود، به شما بگوید.

درمان‌های رایج در محل

درمان‌های خاصی وجود دارد که پزشکان یا مراقبان ممکن است قبل از اینکه بدانند چه چیزی باعث کما شده است، شروع کنند. این درمان‌ها معمولاً به شرایط پزشکی شناخته شده مربوط می‌شوند، یا ممکن است به شواهدی در اطراف یک فرد مرتبط باشند که دلیل احتمالی کما را نشان می‌دهند. این درمان‌ها ممکن است به تثبیت فرد، جلوگیری از بدتر شدن کما یا حتی معکوس کردن کامل کما کمک کند. مثال‌ها عبارتند از:

• گلوکز یا انسولین: اینها می‌توانند به افزایش یا کاهش سطح قند خون کمک کنند. گلوکز می‌تواند به سرعت یک کما را در صورت تجویز به موقع معکوس کند.
• داروهای معکوس کردن اثر اوردوز: نمونه‌ای از آن نالوکسان است که می‌تواند مصرف بیش از حد مواد افیونی را معکوس کند. نالوکسان می‌تواند مصرف بیش از حد مواد افیونی را در دو تا پنج دقیقه معکوس کند.

عوارض جانبی درمان کما

از آنجایی که درمان‌های بسیار متفاوتی برای کما وجود دارد، خطرات و عوارض جانبی احتمالی درمان‌ها نیز وجود دارد. پزشک شما بهترین فردی است که می‌تواند توضیح دهد که چه عوارض جانبی یا خطراتی ممکن یا محتمل است و چه کاری می‌توانید در مورد آنها انجام دهید.

آیا می‌توان از کما پیشگیری کرد؟

پیشگیری از کما – یا کاهش خطر ابتلا به کما – در بسیاری از شرایطی که باعث کما می‌شوند ممکن است. برخی از مهم‌ترین راه‌هایی که می‌توانید از ابتلا به کما پیشگیری کنید یا احتمال آن را کاهش دهید، عبارتند از:

• مدیریت شرایط مزمن خود: پیروی از راهنمایی های پزشک خود در مورد مدیریت شرایط مزمن مانند دیابت و صرع می‌تواند احتمال به کما رفتن شما را در آینده کاهش دهد.
• پوشیدن تجهیزات ایمنی در صورت نیاز: آسیب به سر، به ویژه ضربه مغزی و آسیب‌های مغزی، از دلایل بسیار شایع کما هستند. در صورت لزوم، از تجهیزات ایمنی مانند کلاه ایمنی و کمربند ایمنی برای محافظت از خود استفاده کنید.
• داشتن یک رژیم غذایی متعادل: بسیاری از شایع‌ترین علل کما به رژیم غذایی مربوط می‌شود، مانند عدم تعادل الکترولیت‌ها و کمبود مواد مغذی. رژیم غذایی شما همچنین بر سلامت گردش خون شما تأثیر می‌گذارد، که می‌تواند به شما در جلوگیری از کماهای مرتبط با شرایطی مانند سکته کمک کند.
• فعال ماندن از نظر بدنی و حفظ وزن سالم: وزن و سطح فعالیت شما می‌تواند از شرایطی که بر مغز شما تأثیر می‌گذارد، به ویژه شرایطی که می‌تواند منجر به کما شود، جلوگیری کند یا آنها را به تاخیر بیاندازد.
• پرهیز از مصرف مواد مخدر و الکل: اختلالات مصرف مواد خطر کما را تا حد زیادی افزایش می‌دهد. همچنین باید داروهای تجویزی را طبق دستور مصرف کنید، زیرا این امر خطر عوارض جانبی مثل کما را کاهش می‌دهد. ⁽¹⁾

بیشتر بخوانید:

• مصرف الکل دست ساز موجب مرگ خواهد شد! آمار فوتی‌های کرج

جمع بندی

حالت کما برای کسانی که یکی از عزیزانشان در کما است، می تواند تجربه‌ای ترسناک و پراضطراب باشد. ممکن است زمانی که عزیزتان در کما است، سوالات بی پاسخ زیادی برای شما پیش بیاید.

ممکن است تعجب کنید که آیا آنها می‌توانند بهبود یابند، چقدر طول می‌کشد و آیا بهبودی کامل امکان پذیر است یا خیر. در حالی که زندگی با سوالات زیاد و عدم اطمینان آسان نیست، تحقیقات مداوم به متخصصان کمک ‌می‌کند تا درک بهتری از نحوه عملکرد کما و نحوه درمان آن داشته باشند. این تحقیقات، در را برای بهبودی احتمالی از کما هم در حال و هم در آینده باز خواهد کرد.