عوارض شیمی درمانی و راه های کنترل آن
شیمی درمانی از رایج ترین و مؤثر ترین راه‌های درمان انواع سرطان‌هاست. عوارض شیمی درمانی با توجه به نوع سرطان و میزان گسترش آن می‌تواند متفاوت باشد. برای پیشگیری و کاهش این عوارض راه‌های مختلفی وجود دارد. از خوردن دارو با تجویز پزشک گرفته تا راهکارهای ساده که در خانه می‌توان انجام داد.
عوارض شیمی درمانی به چه علت ایجاد می‌شوند
سلول‌های سرطانی سرعت رشد بالایی دارند. داروهای شیمی درمانی این سلول‌ها را با توجه به سرعت رشد و فعالیتشان شناسایی کرده و از بین می‌برند. در کنار سلول‌های سرطانی سلول‌های طبیعی و سالم هم فعال هستند. عوارض شیمی درمانی زمانی به وجود می‌آید که داروها بر سلول‌های سالم هم تأثیر می‌گذارند. سلول‌های سالمی که تحت تأثیر داروهای شیمی درمانی قرار می‌گیرند به چند دسته زیر تقسیم می‌شوند:
عوارض شیمی درمانی چه مدت زمان ادامه دارد
بیشتر عوارض شیمی درمانی به سرعت از بین می‌روند اما بعضی از آن‌ها تا ماه‌ها و در مواردی تا سال‌ها ادامه دارند. بعضی از انواع شیمی درمانی گاهی منجر به اثرات تأخیری می‌شوند، مانند سرطان دوم که ممکن است سال‌ها بعد ظاهر شود. مردم اغلب از اینکه درمان آن‌ها چقدر طول می‌کشد و یا عوارض جانبی که دارند دلسرد می‌شوند. اگر این مورد را احساس کردید با تیم مراقبت از سرطان خود صحبت کنید، شاید بتوانید دارو یا برنامه درمانی خود را تغییر دهید. آن‌ها همچنین ممکن است راه‌هایی برای کاهش درد و ناراحتی شما داشته باشند.
مطالب مرتبط:
- روش های درمانی انواع سرطان
- درمان سرطان خون، علت و نشانه آن
- سرطان پروستات، علت، علائم و درمان آن
- علت تغییر رنگ ادرار چیست؟ هر رنگ ادرار نشانه چیست؟
- خشکی دهان نشانه چیست؟ + درمان خانگی خشکی دهان
- رابطه سرطان و HIV؛ آیا ایدز خطر سرطان را افزایش می دهد؟
- سرطان دهانه رحم چیست؟
عوارض شیمی درمانی شامل چه چیزهایی می‌شود
عوارض شیمی درمانی با توجه به شدت آن و نوع سرطان می‌تواند متفاوت باشد. در ادامه به چند نمونه از آن‌ها در کنار راه‌های کنترلشان می‌پردازیم:
خستگی – عوارض شیمی درمانی
خستگی از شایع ترین عوارض شیمی درمانی است. احساس بی‌حوصلگی و بی انرژی بودن از همان روزهای اول شروع درمان آغاز می‌شود. پزشک متخصص شما با توجه به صلاحدید خود و میزان خستگی شما ممکن است داروهایی تجویز کند تا مقداری از انرژی برگردد. در کنار مصرف دارو روش‌های خانگی ساده‌ای نیز وجود دارد که خستگی را کمتر می‌کند:
- رژیم غذایی سالم متشکل از میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل و پروتئین لخم را بخورید.
- ورزش کنید. حتی اگر در حد بسیار کمی می‌توانید انجام دهید از آن غافل نشوید.
- مقدار زیادی آب بنوشید.
تهوع و استفراغ- عوارض شیمی درمانی
تهوع و استفراغ می‌تواند قبل، حین یا بعد از شیمی درمانی رخ دهد. این حالت تهوع‌ها می‌توانند با دارو کنترل شوند. ممکن است نیاز باشد پزشک شما چند دارو را امتحان کند تا نهایتاً بهترین آن‌ها را انتخاب کند. اما درمان‌های خانگی برای کنترل تهوع در خانه چیست؟
- مایعات خالص را در تمام طول روز مصرف کنید.
- مایعات را یک ساعت قبل از غذا خوردن مصرف کنید.
- در طول روز به جای سه وعده غذای بزرگ، چندین وعده غذای مختصر بخورید.
ریزش مو- عوارض شیمی درمانی
یکی از عوارض شیمی درمانی‌های قوی ریزش مو در قسمت سر، ابرو و مژه است.
کم خونی- عوارض شیمی درمانی
کم خونی وضعیتی است که در طول شیمی درمانی ممکن است تجربه شود. کم خونی به این دلیل رخ می‌دهد که بعضی داروهای شیمی درمانی سلول‌های تولید کننده گلبول قرمز در مغز استخوان را بکشند. کم خونی به وجود آمده می‌تواند منجر به خستگی نیز بشود.
در این باره پزشکتان ممکن است مکمل‌های آهنی، ویتامین ب 12، یا ویتامین‌های اسید فولیک را تجویز کند.
اگر کم خونی شما جدی است ممکن است به انتقال خون نیاز داشته باشید، در برخی موارد، پزشک شما ممکن است داروهایی تجویز کند که گلبول‌های قرمز خون را افزایش دهد، همچنین غذاهایی که غنی از آهن هستند، مثل اسفناج، گوشت قرمز و لوبیا نیز می‌تواند به افزایش انرژی شما کمک کند.
در هر صورت و با وجود هر عوارضی ناشی از شیمی درمانی بدون مشورت پزشک مربوطه دارویی استفاده نکنید.
مشکلات مربوط به میل جنسی و باروری
داروهای شیمی درمانی، هورمون‌ها را در مردان و زنان تغییر می‌دهند، در زنان تغییرات هورمونی می‌تواند در پریودهای نامنظم، ظهور ناگهانی یائسگی خود را نشان دهد. شما ممکن است دچار خشکی بافت واژینال شوید که منجر به ناراحتی یا درد شود. احتمال ایجاد عفونت واژینال نیز افزایش می‌یابد. بسیاری از پزشکان توصیه می‌کنند که در طی درمان افراد باردار نشوند، در حالی که برخی از زنان ممکن است به طور موقت یا به طور دائم عقیم شوند.
داروهای شیمی درمانی که در دوران بارداری تجویز می‌شوند نیز ممکن است موجب نقص زایمان شوند. در مردان، برخی شیمی درمانی‌ها می‌تواند به اسپرم آسیب بزند یا آمار اسپرم را کاهش دهد، مانند زنان، مردان ممکن است دچار عقیم سازی درمانی موقت یا دائمی شوند. در حالی که علائم خستگی، اضطراب و نوسانات هورمونی ممکن است با محرک جنسی در مردان و زنان تداخل پیدا کند، اما بسیاری از افراد در دوران شیمی درمانی قادر به داشتن زندگی جنسی فعال هستند.
دیگر عوارض شیمی درمانی
- پوکی استخوان
- مشکلات قلبی
- مشکلات بینایی
- کبودی و خونریزی
- عفونت
- یبوست
- اسهال
- مشکلاتی در ناحیه دهان، زبان و گلو مانند زخم و درد در بلعیدن
- مشکلات عصبی و عضلانی ماندد بی حسی، خارش و درد
- تغییر رنگ یا خشکی پوست
- تغییرات وزنی
- تغییر ادرار و مشکلات کلیوی
چه زمانی باید به پزشک خود مراجعه کنید
برخی عوارض جانبی به کمک فوری پزشکی نیاز دارند، اگر این موارد را دارید با پزشک خود تماس بگیرید.
- خونریزی یا کبودی بی علت
- واکنش جوی یا آلرژیک، مانند تورم یا مشکل تنفس و بلعیدن
- لرز شدید
- خون بعد از ادرار کردن
- تب بالاتر از حدی که تیم درمانی به عنوان درجه حرارت عادی گفته‌اند.
مطالب مرتبط:
- علائم سرطان دهان چیست؟
- سرطان روده بزرگ، علت ، علائم و درمان آن
- علت تغییر رنگ ادرار چیست؟ هر رنگ ادرار نشانه چیست؟
- با علل سرطان کودکان و شایع‌ترین انواع و علائم آن آشنا شوید
- علائم و روش های درمان سرطان کبد را بشناسید
- سرطان کلیه چیست و چه علائمی دارد؟ + روش‌های درمان
- سرطان چشم چیست؟ + علائم و روش‌های درمان سرطان چشم
سخن آخر
- عوارض شیمی درمانی با توجه به شدت و گسترش تومور می‌تواند متفاوت باشد.
- این عوارض به علت تأثیر داروهای شیمی درمانی بر روی سلول‌های سالم است.
- با استفاده از دارو یا راهکارهای ساده خانگی مثل نوشیدن آب و فعالیت روزانه می‌توان این عوارض را کاهش داد.
- بروز علائم شیمی درمانی هیچ نگرانی ندارد. دانستن درباره آن‌ها تنها به این دلیل است که در صورت مشاهده بتوانید با پزشک خود مشورت نموده و آن‌ها را کنترل کنید.
آیا همه افراد بدون استثنا دچار عوارض شیمی درمانی می‌شوند؟
خیر، عوارض شیمی درمانی فرد به فرد با توجه به مقاومت بدن افراد و گستردگی تومور متفاوت است.
تغذیه در کنترل عوارض شیمی درمانی چقدر نقش دارد؟
تغذیه در تحمل عوارض شیمی درمانی تأثیر زیادی دارد. افرادی که وعده‌های خود را با دقت و مغذی انتخاب می‌کنند در برابر دوز بالای داروها مقاوم‌تر عمل می‌کنند.
چرا باید به پزشک خود از عوارض شیمی درمانی بگوییم؟
یکی از عوارض شایع شیمی درمانی کاهش آب بدن است. آب بدن به دلایلی مثل اسهال و استفراغ کم می‌شود و آسیب‌های بعدی مثل عارضه‌های کلیه ظاهر شود. به همین دلیل لازم است در فواصل مناسب با تجویز پزشک آزمایش خون و معاینات لازم انجام شود.
