سندروم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی چیست؟ + علائم و درمان

زمان مطالعه این مطلب: 7 دقیقه

اگر به سندروم روده تحریک پذیر، کولیت عصبی یا به انگلیسی Irritable bowel syndrome مبتلا هستید، ممکن است علائم ناراحت کننده یا دردناک شکمی داشته باشید. یبوست، اسهال، گاز و نفخ معده از علائم شایع روده تحریک پذیر هستند. روده تحریک پذیر به دستگاه گوارش شما آسیب نمی‌رساند یا خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ را افزایش نمی‌دهد. شما اغلب می‌توانید علائم را از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی مدیریت کنید. با ما همراه باشید تا در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به بررسی علل ایجاد کننده سندرم روده تحریک پذیر و راه‌های درمان این بیماری بپردازیم.

سندرم روده تحریک پذیر چیست؟

سندرم روده تحریک پذیر (IBS) که به آن کولیت عصبی نیز گفته می‌شود، گروهی از علائم است که بر سیستم گوارش شما تأثیر می‌گذارد. این اختلال گوارشی شایع اما ناراحت کننده است. افراد مبتلا به کولیت عصبی دچار گاز معده بیش از حد، درد شکم و گرفتگی می‌شوند. طبق گفته محققان تقریبا ۱۱.۲% از مردم کره زمین به این اختلال دچار هستند، اما فقط تعداد کمی از آنها با علائم شدید دست و پنجه نرم می‌کنند.

تحقیقات نشان می‌دهد سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی در زنان دو برابر بیشتر از مردان است. هیچ درمانی برای سندروم روده تحریک پذیر شناخته نشده است، با این‌حال شما می‌توانید علائم این بیماری را از طریق رژیم غذایی و تغییر سبک زندگی کنترل کنید، البته اگر به نوع شدید این بیماری دچار هستید، استفاده از برخی داروها می‌توانند کمک پررنگی به شما کنند.

اختلال عملکردی دستگاه گوارش

کولیت عصبی (IBS) نوعی اختلال عملکردی دستگاه گوارش است. این شرایط که اختلالات تعامل روده و مغز نیز نامیده می‌شود، با مشکلاتی در نحوه عملکرد روده و مغز شما در کنار هم مرتبط است. این مشکلات باعث می‌شود دستگاه گوارش شما بسیار حساس شود، همچنین نحوه انقباض عضلات روده شما را تغییر دهند که نتیجه آن درد شکم، اسهال و یبوست است.

بیشتر بخوانید:

• ویروس اسهال و استفراغ جدید 1402
• علت و درمان عدم تحمل لاکتوز
• آندوسکوپی چه نقشی در تشخیص بیماری دارد؟

انواع سندرم روده تحریک پذیر

پزشکان کولیت عصبی (IBS) را بر اساس نوع مشکلات حرکت روده دسته بندی می‌کنند. نوع کولیت عصبی می‌تواند بر فرایند درمان تأثیر بگذارد. علائم هر یک از انواع مختلف سندروم روده تحریک پذیر می‌تواند متفاوت باشد، بنابراین شناخت هر یک از انواع به شما در مدیریت و کنترل آن اقدام کنید.⁽¹⁾

سندروم روده تحریک پذیر همراه با عادات روده مختلط (IBS-M)

در این نوع اختلال IBS، دفع مدفوع همراه یبوست و اسهال به طور متناوب دیده می‌شود. یعنی ممکن است برخی مواقع شما یبوست داشته باشید و مواقعی دیگر اسهال داشته باشید.

سندروم روده تحریک پذیر با یبوست (IBS-C)

IBS همراه با یبوست یکی از شایع‌ترین نوع این بیماری است. اگر در زمان دفع مدفوع، مدفوع شما غیرطبیعی به نظر برسد ممکن است به این نوع اختلال مبتلا باشید. در این سندروم مدفوع به شکل بسیار سفت و توده‌ای است. اگر به روده تحریک‌ پذیر همراه با یبوست مبتلا باشید، دفع مدفوع کمتری را خواهید داشت و بیشتر اوقات برای این کار باید زور بزنید. علائم دیگر این نوع شامل درد شکمی و نفخ است.

سندروم روده تحریک پذیر با اسهال (IBS-D)

این نوع از کولیت عصبی، یا سندروم روده تحریک پذیر باعث مشکلات معکوس با نوع روده تحریک پذیر همراه با یبوست می‌شود. در سندروم روده تحریک پذیر همراه با اسهال مدفوع شما بیشتر شکل اسهال است. اگر مبتلا به IBS-D باشید، ممکن است همراه با درد شکم، تمایل زیادی به دفع مدفوع را نیز تجربه کنید. از علائم دیگر این اختلال می‌توان به نفخ بیش از اندازه نیز اشاره کرد.

علائم سندروم روده تحریک پذیر

سندروم روده تحریک‌ پذیر یک اختلال عملکردی دستگاه گوارش است که با گروهی از علائم همچون گرفتگی عضلات، درد شکم، نفخ، اسهال و یبوست همراه است. برخی از شایع‌ترین علائم سندروم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی به شرح زیر می‌باشد:

برخی علائم ممکن است به مشکل جدی‌تری اشاره کنند. در صورت داشتن موارد زیر در اسرع وقت با پزشک تماس بگیرید:

• خون در مدفوع
• تب و بالا بودن دمای بدن
• کاهش وزن غیر طبیعی
• درد شدید شکمی

علائم سندروم روده تحریک پذیر در زنان

بسیاری از زنان در طول باروری تحت تاثیر علائم کولیت عصبی و سندروم روده تحریک پذیر قرار خواهند گرفت. همچنین شدت این عارضه در دوران قاعدگی بیشتر خواهد شد. این در حالی است که زنان یائسه، شکایت کمتری در ارتباط با علائم سندروم روده تحریک پذیر داشته‌‎اند.

برخی از شایع ترین علائم بیماری کولیت عصبی که زنان ممکن است تجربه کنند عبارتند از:

• برآمدگی در ناحیه شکمی
• اسهال شدید
• درد شکمی
• ضعف و خستگی
• بی‌خوابی

علائم سندروم روده تحریک پذیر در مردان

در مردان مانند نیز علائم سندروم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی مانند علائم زنان است. با اینحال تعداد کمی از مردان علائم کولیت عصبی خود را پیگیری کرده و به دنبال درمان آن هستند. برخی از محققان بر این باور هستند که روده مردان به دلیل تفاوت‎‌های هورمونی ، ممکن است حساسیت کمتری نسبت به علائم سندروم روده تحریک پذیر داشته باشد.

علت سندروم روده تحریک پذیر

در افراد مبتلا به سندرم روده تحریک پذیر و یا کولیت عصبی، عضله روده بزرگ بیشتر از افراد بدون این عارضه منقبض می‌شود. این انقباضات باعث گرفتگی و درد‌ شکمی می‌شود. علت دقیق روده تحریک پذیر هنوز ناشناخته است، اما تصور می‌شود که بیماری کولیت عصبی، محور روده و مغز را تحت تاثیر قرار می‌دهد. برخی تحقیقات نشان می‌دهد، افرادی که مبتلا به کولیت عصبی هستند، ممکن است باکتری‌های اضافی در دستگاه گوارش داشته باشند که به ایحاد این اختلال کمک می‌کند.

به طور کلی عواملی که می‌توانند باعث ابتلا به کولیت عصبی شوند به شرح زیر هستند:

• استرس
• عفونت سیستم گوارشی
• اختلال در سیستم عصبی
• انقباضات عضلانی روده
• تغییرات در میکروب‌های روده

بیشتر بخوانید:

• تاثیر پروبیوتیک بر کرونا
• علت خارش و سوزش مقعد
• پیشگیری و بهترین درمان کرون

چه مواردی ریسک ابتلا به سندرم روده تحریک پذیر را افزایش می‌دهد؟

بیماری IBS اغلب در افرادی که در بازه زمانی اواخر نوجوانی تا اوایل 40 سالگی قرار دارند رخ می‌دهد. احتمال ابتلا به IBS در زنان دو برابر مردان است. سایر عوامل خطر عبارتند از:

• عدم تحمل برخی غذاها.
• عفونت شدید دستگاه گوارش.
• سابقه سوء استفاده
• تشخیص اضطراب، افسردگی یا اختلال استرس پس از سانحه (PTSD).

بسیاری از افراد مبتلا به IBS، سایر شرایط درد مزمن را نیز دارند. شرایط مرتبط با افزایش خطر IBS عبارتند از:

• فیبرومیالژیا
• سندرم خستگی مزمن.
• درد مزمن لگن.

درمان سندروم روده تحریک پذیر

تا به امروز هیچ درمان شناخته شده‌ای برای سندروم روده تحریک پذیر کشف نشده است، اما شما می‌توانید علائم این بیماری را از طریق رژیم غذایی و ایجاد تغییر در سبک زندگی بهبود ببخشید. ممکن است تلاش برای کنترل سندرم روده تحریک پذیر خسته کننده باشد. درمان کولیت عصبی اغلب می‌تواند آزمون و خطاهای بسیاری داشته باشد. اما خبر خوب این است که تقریباً همه افراد مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر می‌توانند روشی پیدا کرده که به آنها در کنترل و مدیریت اختلال خود کمک کند. در اولین قدم شما باید محرک‌هایی که باعث تشدید اختلال کولیت عصبی شما می‌شوند را پیدا کنید.

عوامل بسیاری وجود دارند که می‌توانند علائم روده تحریک پذیر در شما را تحریک کنند، از جمله برخی غذاها، داروها و استرس عاطفی. شما ابتدا باید بیاموزید که محرک‌های کولیت عصبی شما چیست. برای این کار ممکن است نیاز به ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و مصرف دارو داشته باشید.

تغییر سبک زندگی برای درمان کولیت عصبی

تغییر اساسی در سبک زندگی و رژیم غذایی می‌تواند، سندروم روده تحریک پذیر را در طول زمان بهبود دهد. توجه داشته باشید که درمان سندروم روده تحریک پذیر این است که مراعات کنید و سبک زندگی مناسبی داشته باشید. اگر به خوبی نکات زیر را رعایت نکنید، نمی‌توانید انتظار این را داشته باشید که سندروم روده تحریک پذیر شما را رها کند. زیر چند نکته برای تغییر در رژیم غذایی جهت درمان کولیت عصبی شامل موارد زیر می‌باشد:

• از نوشیدن شیر و فرآورده‌های آن مانند پنیر یا بستنی خودداری کنید.
• از مصرف نوشیدنی‌های کافئین دار مانند قهوه خودداری کنید.
• فیبر را با غذاهایی مانند میوه‌ها، سبزیجات، و غلات کامل به رژیم غذایی خود اضافه کنید.
• از مصرف نوشیدنی‌های گازدار مانند نوشابه، به خصوص آنهایی که حاوی سوربیتول‌ها هستند خودداری کنید.
• سعی کنید روزانه بین ۵ تا ۶ لیوان آب بنوشید.
• اگر سیگار می‌کشید آن را ترک کنید.
• آرامش را با فعالیت‌های ورزشی مانند مدیتیشن، و یوگا به زندگی خود بیاورید.
• مقدار مصرف لبنیات خود را محدود کنید.
• به جای سه وعده غذایی اصلی از چند وعده غذایی با مقدار کمتر غذا استفاده کنید.
• غذاهایی که می‌خورید را یادداشت کنید تا بتوانید بفهمید کدام غذا باعث بروز اختلالت روده شما می‌شوند.

داروی درمان سندرم روده تحریک پذیر

شما می‌توانید با مصرف داروهای خوراکی مانند برخی قرص‌ها، سندروم روده تحریک پذیر خود را کنترل کنید. داروهای زیر برای کنترل بیماری کولیت عصبی مورد استفاده قرار می‌گیرند:

• عوامل حجیم کننده مانند پسیلیوم، سبوس گندم و فیبر ذرت که به کند کردن حرکت غذا در سیستم گوارش کمک می‌کنند.
• آنتی بیوتیک‌ها مانند ریفاکسمین (Xifaxan). این آنتی بیوتیک‌ها می‌توانند میزان باکتری را در روده شما تغییر دهند.
• کپسول رگفلور®: پروبیوتیک‌ها در کمک و پیشگیری به رفع اختلالات گوارشی و کنترل علائم بیماری‌های سندروم روده تحریک پذیر بسیار موثر است. کپسول رگفلور® یک فرآورده پروبیوتیک است که به کاهش علائم سندروم روده تحریک کمک می کند.

از آنجایی که هیچ دلیل شناخته شده ای برای ابتلا به کولیت عصبی وجود ندارد، نمی‌توانید از آن پیشگیری یا اجتناب کنید، اما معمولاً تغییرات در رژیم غذایی و سبک زندگی با گذشت زمان، علائم شما را بهبود می‌بخشد. در این فرایند ممکن است به صبر و حوصله نیاز داشته باشید تا محرک‌های خود را کشف کنید تا اقداماتی را برای اجتناب از آنها انجام دهید.

مطالب مرتبط:

• شیاف آنتی هموروئید برای چیست؟
• 5 درمان اثربخش تنگی مقعد
• علت و درمان بیرون زدگی مقعد
• علت گشادی مقعد چیست؟ + عکس

زمان مراجعه به پزشک برای کولیت عصبی

اگر بیش از سه بار در ماه، و یا برای بیش از سه ماه علائم سندروم روده تحریک پذیر را داشتید به پزشک مراجعه کنید. اگر علائم کمتری دارید، اما باعث ایجاد ناراحتی در زندگی شما می‌شود، بهتر است با پزشک درباره اختلال خود صحبت کنید.

نتیجه گیری

سندروم روده تحریک پذیر یکی از شایع ترین بیماری‌های گوارشی است که می‌تواند برای شخص مبتلا بسیار آزاردهنده باشد. از آنجایی که هیچ دلیل شناخته شده ای برای ایجاد اختلال سندروم روده تحریک پذیر وجود ندارد، نمی توانید از آن پیشگیری یا اجتناب کنید؛ اما میتوان آن را با مصرف برخی داروها و ایجاد تغییر در سبک زندگی مدیریت و کنترل کرد.