هر آنچه باید درباره سرطان بدانید | + پیشگیری
سرطان یکی از بیماری‌های شایع است که درمان آن هنوز به شکل قطعی وجود ندارد و تنها برخی از بیماران مبتلا به سرطان کاملاً بهبود می‌یابند. سرطان انواع مختلفی داشته و همچنین دارای مراحل مختلفی است. در این مطلب قصد داریم به تعریف سرطان، علائم و نحوه پیشگیری از آن بپردازیم.
سرطان چیست؟
سرطان یک بیماری است که در آن برخی از سلول‌های بدن به طور غیرقابل کنترلی رشد می‌کنند و به سایر قسمت‌های بدن گسترش می‌یابند.
سرطان تقریباً در هر جایی از بدن انسان که از تریلیون‌ها سلول تشکیل شده است، می‌تواند شروع شود. به طور معمول، سلول‌های انسانی رشد و تکثیر می‌شوند (از طریق فرآیندی به نام تقسیم سلولی) تا سلول‌های جدید را در صورت نیاز بدن تشکیل دهند. درواقع هنگامی که سلول‌ها پیر می‌شوند یا آسیب می‌بینند، می‌میرند و سلول‌های جدید جای آن‌ها را می‌گیرند.
گاهی اوقات این فرآیند از بین می‌رود و سلول‌های غیرطبیعی یا آسیب دیده رشد می‌کنند. در حالی که نباید تکثیر شوند. این سلول‌ها ممکن است تومورهایی را تشکیل دهند که خود توده‌های بافتی هستند. تومورها می‌توانند سرطانی یا غیر سرطانی (خوش خیم) باشند.
تومورهای سرطانی به بافت‌های مجاور گسترش می‌یابند یا به آن‌ها حمله می‌کنند و می‌توانند به نقاط دوردست بدن سفر کنند تا تومورهای جدید را تشکیل دهند (فرآیندی به نام متاستاز). تومورهای سرطانی ممکن است تومورهای بدخیم نیز نامیده شوند. بسیاری از سرطان‌ها تومورهای جامد را تشکیل می‌دهند، اما سرطان‌های خون، مانند لوسمی‌ها، عموماً چنین نیستند.
تومورهای خوش خیم به بافت‌های مجاور گسترش نمی‌یابند یا به آن‌ها حمله نمی‌کنند. هنگامی که تومورهای خوش خیم برداشته می‌شوند، معمولاً دوباره رشد نمی‌کنند. در حالی که تومورهای سرطانی گاهی اوقات رشد می‌کنند. با این حال، تومورهای خوش خیم گاهی اوقات می‌توانند بسیار بزرگ باشند. برخی از آن‌ها مانند تومورهای خوش خیم در مغز می‌توانند علائم جدی ایجاد کنند یا تهدید کننده زندگی باشند.
تفاوت سلول طبیعی و سرطانی
سلول‌های سرطانی از بسیاری جهات با سلول‌های طبیعی متفاوت هستند. به عنوان مثال، سلول‌های سرطانی:
در غیاب سیگنال‌هایی که به آن‌ها فرمان تکثیر می‌دهند سلول تکثیر نمی‌شود. سلول‌های طبیعی تنها زمانی رشد می‌کنند که چنین سیگنال‌هایی را دریافت کنند.
سیگنال‌هایی را که به طور معمول به سلول‌ها می‌گویند تقسیم شوند یا از بین بروند بر روی سلول‌های سرطانی تأثیری ندارند. (فرایندی که به عنوان مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی یا آپوپتوز شناخته می‌شود).
سلول‌های سرطانی به نواحی مجاور حمله کرده و به سایر نواحی بدن سرایت می‌کنند. سلول‌های طبیعی وقتی با سلول‌های دیگر روبرو می‌شوند رشد نمی‌کنند. لازم به ذکر است که بیشتر سلول‌های طبیعی در بدن حرکت نمی‌کنند.
علائم سرطان
علائم و نشانه‌های ناشی از سرطان بسته به قسمتی از بدن که تحت تأثیر قرار گرفته است متفاوت خواهد بود.
برخی از علائم و نشانه‌های عمومی مرتبط با سرطان عبارتند از:
- خستگی زیاد
- توده یا ناحیه‌ای ضخیم شده که در زیر پوست احساس می‌شود
- تغییرات وزن، از جمله کاهش یا افزایش ناخواسته
- تغییرات پوستی، مانند زرد شدن، تیره شدن یا قرمزی پوست، زخم‌هایی که بهبود نمی‌یابند
- تغییر در خال‌های موجود
- تغییر در عادات روده یا مثانه
- سرفه مداوم یا مشکل در تنفس
- مشکل در بلع
- گرفتگی صدا
- سوء هاضمه یا ناراحتی مداوم بعد از غذا خوردن
- درد عضلانی یا مفصلی مداوم و غیرقابل توضیح
- تب‌های مداوم و بدون دلیل یا تعریق شبانه
- خونریزی یا کبودی بدون دلیل
علت سرطان
سرطان در اثر تغییرات (جهش) در DNA درون سلول‌ها ایجاد می‌شود. DNA درون یک سلول در تعداد زیادی ژن مجزا قرار دارد که هر کدام شامل مجموعه‌ای از دستورالعمل‌ها هستند و به سلول می‌گویند چه وظایفی را انجام داده و چگونه رشد و تقسیم کند. اشتباهات در دستورالعمل‌ها می‌تواند باعث شود که سلول عملکرد طبیعی خود را متوقف کند و ممکن است تبدیل به سلول سرطانی شود.
جهش‌های ژنی چه می‌کنند؟
یک جهش ژنی می‌تواند به یک سلول سالم دستورات زیر را بدهد:
- سلول‌ها سریع تر رشد کنند: یک جهش ژنی می‌تواند به سلول بگوید سریع تر رشد و تقسیم شود. این جهش باعث می‌شود سلول‌های جدید زیادی ایجاد شوند که همگی همان جهش را دارند.
- رشد کنترل نشده سلول را متوقف نکنند: سلول‌های نرمال می‌دانند چه زمانی رشد خود را متوقف کنند تا تعداد مناسبی از هر نوع سلول در بدن وجود داشته باشد. سلول‌های سرطانی کنترل‌هایی (ژن‌های سرکوب‌کننده تومور) را از دست می‌دهند که به آن‌ها می‌گوید چه زمانی رشد خود را متوقف کنند. جهش در ژن سرکوبگر تومور به سلول‌های سرطانی اجازه می‌دهد به رشد و تجمع ادامه دهند.
- هنگام ترمیم خطاهای DNA اشتباه کنند: ژن‌های ترمیم DNA به دنبال خطا در DNA سلول می‌گردند و آن‌ها را اصلاح می‌کنند. جهش در ژن ترمیم DNA، ممکن است به این معنی باشد که سایر خطاها اصلاح نشده و در نتیجه باعث سرطانی شدن سلول‌ها شوند.
به گفته سازمان جهانی بهداشت، این جهش‌ها شایع ترین جهش‌هایی هستند که در سرطان یافت می‌شوند. اما بسیاری از جهش‌های ژنی دیگر می‌توانند در ایجاد سرطان نقش داشته باشند(1).
مطالب مرتبط:
چه چیزی باعث جهش ژنی می‌شود؟
جهش ژنی ممکن است به دلایل مختلفی رخ دهد، به عنوان مثال:
- جهش‌های ژنی که با آن متولد شده‌اید: ممکن است شما با یک جهش ژنتیکی متولد شده باشید که از والدین خود به ارث برده‌اید. این نوع جهش درصد کمی از سرطان‌ها را تشکیل می‌دهد.
- جهش‌های ژنی که پس از تولد رخ می‌دهند: بیشتر جهش‌های ژنی بعد از تولد شما اتفاق می‌افتند و از طریق DNA منتقل نمی‌شوند. تعدادی از عوامل می‌توانند باعث جهش‌های ژنی شوند، مانند سیگار کشیدن، تشعشع، ویروس‌ها، مواد شیمیایی سرطان زا، چاقی، هورمون‌ها، التهاب مزمن و عدم انجام ورزش.
جهش‌های ژنی اغلب در طول رشد طبیعی سلول اتفاق می‌افتند. با این حال، سلول‌ها دارای مکانیزمی هستند که تشخیص می‌دهند چه اتفاقی در حال رخ دادن است. سپس آن را ترمیم می‌کند. گاهی اوقات یک اشتباه از قلم می‌افتد. این می‌تواند باعث سرطانی شدن یک سلول شود.
انواع سرطان
شاید تصور داشته باشید که سرطان تنها یک نوع بیماری است اما لازم است بدانید که انواع سرطان به بیش از صد نوع بیماری اطلاق می‌شود. جهت مطالعه بیشتر در مورد انواع سرطان کلیک کنید.
همچنین در زیر می‌توانید انواع سرطان‌ها را مشاهده کنید و در صورت نیاز با کلیک بر روی هر کدام اطلاعات کامل درباره آن نوع از سرطان را مطالعه نمائید.
کلام آخر
- در صورتی مشاهده هرگونه علائم غیر طبیعی بهتر است که به پزشک مراجعه کرده و برای انجام آزمایش‌های متعدد آماده شوید.
- تشخیص سرطان نیز با آزمایش‌های لازم مشخص می‌شود.
- در صورتی که تشخیص، زود صورت بگیرد، احتمالاً درمان سرطان به میزان چشم گیری افزایش می‌باید. بنابراین باید هرگونه علائم را جدی بگیرید.
آیا سرطان قابل درمان است؟
هیچ درمان قطعی برای هیچ گونه سرطانی وجود ندارد. در صورتی که تشخیص به موقع باشد می‌توان از گسترش بیماری جلوگیری کرد. در برخی موارد نیز بیماران بهبود می‌یابند.
مرحله 1 سرطان چیست؟
مرحله 1 سرطان معمولاً به این معنی است که سرطان کوچک و موضعی در یک ناحیه ایجاد شده و به غدد لنفاوی یا سایر قسمت‌های بدن گسترش نیافته است.
پنج نوع سرطان چیست؟
انواع عمده سرطان عبارتند از: کارسینوم، سارکوم، ملانوما، لنفوم و لوسمی.
