زردی یا یرقان چیست؟ نحوه درمان زردی و یرقان چگونه است؟

زمان مطالعه این مطلب: 4 دقیقه

زردی یا یرقان نوعی بیماری است که با زرد شدن رنگ پوست، غشاهای مخاطی و حتی مایعات بدن و علائم دیگری همراه است. این بیماری به دلیل عملکرد نامناسب کبد یا کیسه صفرا و ورود بیلی‌روبین به خون صورت می‌گیرد. زردی چیست؟ علائم زردی کدام است؟ از کجا بفهمیم زردی یا یرقان گرفته‌ایم؟ تا انتها با ما همراه باشید تا در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به علل به وجود آورنده زردی و همچنین روش‌های درمان زردی یا یرقان می‌پردازیم.

یرقان یا زردی چیست؟

همانطور که اشاره کردیم، یرقان که به زردی هم معروف است، هنگامی به وجود می‌آید که پسماند هموگلوبین خون که به اسم بیلی روبین شناخته می‌شود، در خون وارد گردد. با سطح متوسط بیلی‌روبین، پوست، چشم‌ها و غشاهای مخاطی فرد زرد می‌شوند. اما در صورت پیشرفت بیماری، این رنگ می‌تواند از زرد به سبز تغییر کند. البته رنگ سبز به دلیل بیلی وردین در صفرا نیز به وجود می‌آید.

در مورد شیوع این بیماری می‌توانیم بگوییم که، ابتلا به زردی در تمام سنین امکان‌پذیر است اما، نوزادان و افراد مسن بیشتر در خطر ابتلا به آن قرار دارند.⁽¹⁾

علل ابتلا به زردی چیست؟

زردی می‌تواند به دلایل مختلفی از جمله وجود مشکل در هر یک از سه فاز تولید بیلی روبین ایجاد شود.

قبل از تولید بیلی روبین

احتمالاً فرد به دلیل افزایش سطح بیلی‌روبین ناشی از موارد زیر، به زردی غیرکونژوگه (unconjugated jaundice) مبتلا می‌شود:

• بازجذب هماتوم بزرگ؛ مجموعه‌ای از خون لخته شده یا نیمه لخته شده در زیر پوست است.
• کم‌خونی‌های همولیتیک؛ سلول‌های خون قبل از پایان عمر طبیعی از بین می‌روند و از جریان خون خارج می‌شوند.

در طول تولید بیلی روبین

زردی می‌تواند ناشی از موارد زیر باشد:

• ویروس‌ها، از جمله هپاتیت A، هپاتیت مزمن B و هپاتیت C و عفونت ویروس اپشتین بار و ویروس مونونوکلئوز عفونی
• مصرف الکل
• اختلالات خود‌ایمنی
• نقص‌های متابولیک ژنتیکی نادر
• داروهایی مانند استامینوفن، پنی‌سیلین‌ها، قرص های ضد بارداری خوراکی، کلرپرومازین و استروئیدهای استروژنی یا آنابولیک

بیشتر بخوانید:

• تشخیص و بهترین روش درمان قارچ ناخن
• علت و درمان زردی ناخن
• علائم و بهترین درمان کبد چرب
• هر رنگ ادرار نشانه چیست؟

پس از تولید بیلی روبین

یرقان ممکن است به دلیل انسداد مجاری صفراوی باشد که، علل آن عبارتند از:

• سنگ کیسه صفرا
• التهاب (تورم) کیسه صفرا
• سرطان کیسه صفرا
• تومور یا سرطان پانکراس

علائم زردی یا یرقان

گاهی اوقات ممکن است، فرد علائم زردی را نداشته باشد. از طرفی شدت علائم بستگی به علل زمینه‌ای و سرعت یا کندی پیشرفت بیماری دارد. اگر فرد زردی کوتاه‌مدت که معمولاً ناشی از عفونت است دارد، ممکن است علائم و نشانه‌های زیر را داشته باشد:

• تب
• لرز
• درد شکم
• علائم شبیه آنفولانزا
• تغییر رنگ پوست
• ادرار تیره رنگ یا مدفوعی به رنگ خاک رس

اگر یرقان فرد ناشی از عفونت نباشد، ممکن است علائمی مانند کاهش وزن یا خارش پوست را تجربه کند.⁽²⁾ اگر زردی ناشی از سرطان لوزالمعده یا مجاری صفراوی باشد، شایع‌ترین علامت آن درد شکم است. گاهی اوقات نیز در صورت داشتن موارد زیر ممکن است، زردی همراه با بیماری کبد رخ دهد:

• هپاتیت مزمن یا التهاب کبد
• نوعی بیماری پوستی به نام پیودرما گانگرنوزوم
• هپاتیت حاد (A)، (B) یا (C)
• التهاب مفاصل پلی آرترالژی

راه های تشخیص زردی یا یرقان

پزشکان زردی را با بررسی علائم بیماری کبدی مانند موارد زیر تشخیص می‌دهند:

• کبودی پوست
• آنژیوم عنکبوتی، جمع ‎آوری غیرطبیعی رگ‌های خونی در نزدیکی سطح پوست
• اریتم کف دست، رنگ قرمز کف دست و نوک انگشتان

علاوه بر علائم فوق، اگر آزمایش ادرار فرد برای بیلی‌روبین مثبت باشد، نشان می‌دهد که بیمار زردی کونژوگه دارد. در این شرایط که احتمال ابتلای بیمار به یرقان وجود دارد، نتیجه آزمایش ادرار باید با آزمایش سرم تأیید شود.

به نحوی که با بررسی سرم می‌توان، شمارش کامل خون (تست CBC) و سطح بیلی‌روبین را به راحتی انجام داد. در این فرآیند پزشک همچنین برای تعیین اندازه و حساسیت کبد بیمار معاینه‌ای انجام می‎‌دهد. او برای این معاینه از تصویربرداری مانند، سونوگرافی و سی‌تی اسکن و همچنین از بیوپسی کبد استفاده خواهد کرد.

جهت اطلاعات بیشتر در خصوص تست زردی نوزاد و ثبت درخواست تست زردی در منزل روی دکمه زیر کلیک کنید.

بیشتر بخوانید:

• علت زردی نوزاد چیست؟ آیا زردی نوزاد خطرناک است؟
• زردی چشم چیست؟ علائم و درمان زردی چشم
• انواع هپاتیت، پیشگیری و راه های انتقال
• درمان زردی نوزاد در منزل با فوتوتراپی

درمان زردی یا یرقان

برای درمان زردی باید به این نکته توجه کنیم که چه عامل یا عواملی باعث ایجاد این بیماری شده‌اند. برای مثال زردی ناشی از ویروس هپاتیت آ، ب و سی با توجه به نوع ویروس درمان مشخصی دارند. از طرفی دیگر التهاب‌ها یا بیماری‌های عفونی با آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای ضدالتهاب قابل درمان هستند. گاهی نیز افرادی که مصرف نوشیدنی‌های الکلی را در برنامه غذایی خود دارند، با یرقان روبه‌رو می‌شوند. این افراد با حذف نوشیدنی‌های الکلی می‌توانند، درمان زردی را به راحتی انجام دهند.

جمع‌بندی

• زردی یا یرقان نوعی بیماری است که، با زرد شدن رنگ پوست، غشاهای مخاطی و حتی مایعات بدن و علائم دیگری همراه است.
• این بیماری به دلیل عملکرد نامناسب کبد یا کیسه صفرا و ورود بیلی‌روبین به خون صورت می‌گیرد.
• ابتلا به ویروس‌هایی مانند انواع ویروس هپاتیت، مشکلات کبدی و صفراوی، مصرف الکل، نوعی بیماری پوستی به اسم Pyoderma gangrenosum و التهاب مفاصل (Polyarthralgias) باعث ابتلا به یرقان می‌شوند.
• زردی ناشی از ویروس هپاتیت آ، ب و سی با توجه به نوع ویروس درمان مشخصی دارد. از طرفی دیگر التهاب‌ها یا بیماری‌های عفونی با آنتی‌بیوتیک‌ها داروهای ضدالتهاب قابل درمان هستند.
• درمان بیماری‌های کبدی و صفراوی یا نخوردن نوشیدنی‌های الکلی در درمان یرقان در مبتلایانی غیر از نوزادان مؤثر هستند.