سندروم پیش از قاعدگی یا PMS چیست؟ + درمان PMS

زمان مطالعه این مطلب: 5 دقیقه

سندروم پیش از قاعدگی (premenstrual-syndrome) یا به اختصار PMS یکی از مهم‌ترین اتفاقاتی است که به خاطر تغییرات هورمونی در بانوان رخ می‌دهد. این سندروم با علائمی مانند تغییرات احساسی، رفتاری و جسمانی همراه است.

در این مقاله از مجله سلامت کیوان، به بررسی علائم و راه‌های درمان سندرم پیش از قاعدگی می‌پردازیم.

سندروم پیش از قاعدگی چیست؟

سندروم پیش از قاعدگی فرآیندی است که، هر ماه عموماً بین تخمک‌گذاری و چرخه قاعدگی (دو هفته پیش از شروع پریودی) اتفاق می‌افتد و تا چند روز پس از پایان چرخه قاعدگی ادامه دارد. این فرآیند باعث تغییراتی در شرایط احساسی، رفتاری و سلامت جسمانی بانوان می‌شود. اما در برخی بسیار کم و غیرقابل توجه و در برخی بسیار دردناک و آزاردهنده است. جالب است بدانید پژوهشی که در پایگاه اطلاعاتی پابمد منتشر شده اشاره می‌کند، حدود 48 درصد از بانوانی که در سن باروری قرار دارند با علائم PMS مواجه می‌شوند.⁽¹⁾ در حالی که تنها برنامه روزمره 20 درصد از این افراد تحت تأثیر علائم شدید این سندروم مختل می‌شود.

بسیاری از افراد، مخصوصاً افراد مسن‌ سعی می‌کنند، به کسانی که از علائم PMS رنج می‌برند، القا کنند که مسئله مهمی نیست و این تغییرات خلق‌وخویی و جسمی باید نادیده گرفته شوند. اما پژوهش‌های پزشکی، نظری خلاف این تصور دارند. فرآیند PMS نه تنها نباید نادیده گرفته شود، بلکه باید با روش‌های درمانی برای رفع آن‌ها اقدام کرد.

علائم سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

هرچند گروهی از افرادی که علائم سندرم پیش از قاعدگی را هر ماه تجربه می‌کنند، شکایتی از این علائم ندارند، اما گروهی دیگر هستند که از دردناک بودن و تأثیرگذاری منفی این علائم به ستوه می‌آیند.

علائم روانی و رفتاری سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:

• اضطراب، بی‌قراری یا احساس سرگیجه
• عصبانیت و تحریک‌پذیری نامعمول
• تغییر در اشتها مانند افزایش میل به غذا به ویژه شیرینی‌ها
• تغییر در الگوهای خواب، تجربه خستگی و مشکلات خواب
• غمگین یا ضعیف بودن و تجربه گریه کردن ناگهانی و غیرقابل کنترل
• تغییر سریع در خلق‌وخو و طغیان عاطفی
• کاهش میل جنسی
• مشکل در تمرکز یا به خاطر سپردن اطلاعات

علائم فیزیکی سندروم پیش از قاعدگی عبارتند از:

• نفخ شکم
• گرفتگی
• سینه‌های دردناک و متورم
• آکنه
• یبوست
• اسهال
• سردرد
• درد کمر و عضله
• حساسیت نامعمول به نور یا صدا
• بی‌دست‌وپا شدن نامعمول

علت PMS یا سندروم پیش از قاعدگی

با توجه به اینکه بانوانی علائم سندروم پیش از قاعدگی را با شدت‌های مختلف تجربه می‌کنند، پژوهش‌های مختلفی برای تعیین علل به وجود آورنده این علائم انجام شده‌اند. نتایج پژوهش‌ها عواملی هستند که در ادامه به آنها می‌پردازیم.

تغییر در چرخه هورمون‌ها

تغییرات هورمونی، یکی از مهم‌ترین و مؤثرترین عواملی هستند که، باعث بروز تحولات رفتاری، روانی و جسمی در قبل و حین پریود می‌شوند. برای مثال در زمان تخمک‌گذاری (فاز لوتئال)، میزان هورمون‌ها به حداکثر مقدار می‌رسند. این مسئله باعث بروز علائمی مانند اضطراب، تحریک‌پذیری و حتی تغییر در حالت رفتاری خانم‌ها می‌شود.

تغییرات شیمیایی در مغز

سروتونین و نوراپی‌نفرین دو انتقال‌دهنده عصبی هستند که خلق‌وخو، رفتار و احساسات افراد را تنطیم می‌کنند. این پیام‌رسان‌های شیمیایی با تغییرات هورمون‌های استروژن و پروژسترون در ارتباط هستند. به این ترتیب، کاهش استروژن باعث کاهش تولید سروتونین می‌شود. در نتیجه کم شدن تولید سروتونین، تولید دوپامین که هورمون شادی‌آور بدن است نیز کاهش می‌یابد. بنابراین شاهد بروز بی‌حوصلگی، ناراحتی و حتی اختلالات خواب خواهیم بود.

اختلالات رفتاری و روانی

افرادی که از اختلالات رفتاری و روانی مختلف مانند اختلالات رفتاری دوقطبی، افسردگی و اضطراب اجتماعی رنج می‌برند، بیشتر تحت تأثیر علائم سندروم پیش از قاعدگی قرار دارند و از این علائم آزرده می‌شوند. این در حالی است که علائم مذکور باعث شدت گرفتن اختلالات رفتاری و روانی آنها نیز خواهند شد.

سبک زندگی و سندروم پیش از قاعدگی

سبک زندگی شامل مواردی مانند رژیم غذایی، ورزش کردن، برنامه خواب و حتی مصرف مواد اعتیادآور و سیگار کشیدن می‌شود. به این نحو، شاهد تأثیر کم‌تحرکی، رژیم غذایی ناسالم و سیگار کشیدن بر شدت یافتن علائم آزاردهنده (PMS) در خانم‌ها هستیم. این در حالی است که با ورزش کردن، پرهیز از مصرف خوراکی‌های چرب، شور، نوشیدنی‌های الکلی و سیگار کشیدن منجر به تقلیل علائم احساسی، رفتاری و جسمی این سندرم خواهیم بود.

بیشتر بخوانید: مؤثرترین روش کاهش درد پریود

راه‌های درمان سندروم پیش از قاعدگی (PMS)

تأثیر هر یک از عوامل فوق، باعث می‌شود که، افراد علائم PMS را با شدت‌های مختلفی تجربه کنند. این در حالی است که حتی ممکن است این علائم برخی ماه‌ها ملموس و قابل درک نباشند. اما اگر بانوان شاهد علائم بسیار دردناک و آزاردهنده باشند، می‌توانند با مراجعه به پزشک، آنها را به حداقل برسانند. در اغلب موارد پزشکان جهت بهبود و کنترل علائم سندروم پیش از قاعدگی از روش‌های درمانی زیر استفاده می‌کنند:

• تجویز مسکن‌هایی مانند مفنامیک اسید
• استفاده از قرص‌های ضد بارداری
• تجویز مکمل‌هایی مانند کلسیم، منیزیوم و ویتامین (B6)

هرچند این نکته را نباید فراموش کرد که پزشکان با بررسی تقویم چرخه قاعدگی و سابقه خانوادگی، شرایط پزشکی و بیماری‌های دیگری مانند کم‌خونی، سندرم روده تحریک‌پذیر، کم‌کاری تیروئید و آندومتریوز که افراد با آنها دست‌وپنجه نرم می‌کنند؛ با انجام معاینه لگن، روش درمانی مشخصی را توصیه می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

• چیکار کنم پریود بشم؟
• راه های جلوگیری از ریزش مو شدید
• کم خطر ترین روش های پیشگیری از بارداری

تسکین علائم PMS یا سندروم پیش از قاعدگی

با وجود روش‌های درمانی فوق، بانوان می‌توانند با چند روش کاربردی علائم سندروم پیش از قاعدگی را کاهش دهند. این روش‌ها عبارتند از:

• نوشیدن زیاد مایعاتی مانند دمنوش‌ها به خصوص دمنوش تمشک و بابونه که برای کاهش نفخ مؤثر هستند.
• پیروی از برنامه غذایی متعادل سرشار از میوه‌ها، سبزیجات و حبوبات
• استفاده از مکمل‌های تجویز شده دکتر مانند قرص آهن، ویتامین دی، کلسیم، منیزیوم و ویتامین B6
• داشتن برنامه خواب منظم و کامل (6 تا 9 ساعت خواب در طی شبانه‌روز)
• روزی 30 دقیقه ورزش و فعالیت بدنی منظم

آنچه آقایان باید درباره PMS بانوان بدانند

سندرم پیش از قاعدگی ممکن است شامل خشم، افسردگی، تنش و اضطراب، خستگی، دردهای جسمانی، نوسانات احساسی و دیگر تغییرات خلقی باشد. در این دوران آقایان باید نکاتی را بدانند و رعایت کنند که به آسان‌تر کردن شرایط کمک می‌کند:

1. آقایان باید دوران PMS را جدی بگیرند: یعنی با رفتار و اعمال خود باعث افزایش استرس و اضطراب بانوان در این دوره نشوند. لازمه‌ی این امر شناخت علائمی است که بانوان در این دوره تجربه می‌کنند.
2. مراقبت از کلام و نحوه گفتار: این امر اهمیت زیادی دارد. چرا که پاسخ نسنجیده می‌تواند بانوان را در این دوره به شدت آزرده خاطر کند.
3. افزایش تعاملات فردی و اجتماعی: وقت گذرانی با هم، پیاده روی، فیلم دیدن، و معاشرت با افراد محبوبتان می‌تواند در این دوران کمک کننده باشد.
4. مشارکت بیشتر در کارهای روزانه: آقایان باید در این دوران بیشتر در کارهای خانگی به همسرشان کمک کنند و از فشار این وظایف بکاهند.
5. صبور بودن: صبوری شامل درک بیشتر شرایط جسمی و روحی و خلقی خانم‌هاست.
6. عدم ایجاد تنش: موضوعات را شخصی نکنید. نوسان خلقیات خانم‌ها در این دوران ممکن است تشدید شود اما نباید آنها را سرزنش کنید. تا حد امکان از مشاجره بپرهیزید و چیزی را به خود نگیرید.

کلام اخر

سندرم پیش از قاعدگی فرآیندی است که هر ماه عموماً بین تخمک‌گذاری و چرخه قاعدگی اتفاق می‌افتد و تا چند روز پس از پریودی ادامه دارد. علائم روانی، رفتاری و جسمی متنوعی در خانم‌ها مشاهده می‌شود که نفخ، درد سینه، شکم درد، ناراحتی، عصبانیت و فراموش کردن اطلاعات از موارد شایع آنهاست. درمان PMS با مصرف مفنامیک اسید و مکمل‌هایی مانند ویتامین B6، قرص آهن، کلسیم و منیزیوم و قرص‌های ضدبارداری صورت می‌گیرد. نوشیدن زیاد مایعاتی مانند دمنوش بابونه، داشتن فعالیت بدنی منظم روزانه، پیروی از رژیم سرشار از میوه، سبزیجات و حبوبات و مصرف مکمل‌هایی مانند ویتامین دی، آهن و ویتامین B6  در تسکین درد و کاهش علائم سندرم پیش از قاعدگی مؤثر هستند.