علت تهوع و استفراغ + سریع ترین روش درمان حالت تهوع و استفراغ

زمان مطالعه این مطلب: 7 دقیقه

ستفراغ یا هراش (به انگلیسی ) به معنی خروج با فشار محتویات داخل معده جانداران از راه دهان و بینی به بیرون است و حالتی را که پیش از استفراغ به جاندار دست می‌دهد تهوع گویند. حالت تهوع و استفراغ و یا به انگلیسی (vomiting) علائمی از شرایط مختلف مانند بارداری، مشکلات معده، ضربه مغزی، بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا و کرونا است که هم در بزرگسالان و هم در کودکان اتفاق می‌افتد. حالت تهوع و استفراغ به معنای خروج محتویات داخل معده از راه دهان و بینی به بیرون است. حتما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به علل و درمان حالت تهوع و استفراغ بپردازیم.

حالت تهوع و استفراغ چیست؟

حالت تهوع ناراحتی معده است که اغلب با میل به استفراغ همراه است، اما همیشه منجر به استفراغ نمی‌شود. استفراغ عبارت است از تخلیه ارادی، یا غیر ارادی محتویات معده با فشار از طریق دهان. برخی از محرک‌هایی که ممکن است منجر به استفراغ شوند، می‌توانند از معده و روده (عفونت، آسیب، و تحریک غذا)، گوش داخلی (سرگیجه و بیماری حرکت) و مغز (آسیب به سر، عفونت‌های مغزی، تومورها و سردرد میگرنی) باشند.

داشتن حالت تهوع و استفراغ به تنهایی نشانه وجود یک بیماری نیست، بلکه علائمی از شرایط مختلفی است که ممکن است در بدن ما درجریان باشند، مانند بیماری عفونی، مسمومیت غذایی، پرخوری، انسداد روده، ضربه مغزی یا آسیب مغزی، آپاندیسیت و میگرن. از عوامل شایع حالت تهوع هستند. تهوع و استفراغ گاهی اوقات می‌تواند علائم بیماری‌های جدی‌تری مانند حملات قلبی، اختلالات کلیوی یا کبدی، اختلالات سیستم عصبی، تومورهای مغزی و برخی از انواع سرطان نیز باشد.

بیشتر بخوانید:

• علائم سرطان معده چیست؟ آیا سرطان معده قابل درمان است؟
• علائم رفلاکس معده؛ آیا درمان رفلاکس معده در خانه ممکن است؟

افراد در معرض حالت تهوع و استفراغ

حالت تهوع و استفراغ می تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ دهد. افرادی که تحت درمان بیماری‌های سرطان مانند، پرتودرمانی یا شیمی درمانی هستند، بیشتر در معرض خطر تهوع و استفراغ هستند. زنان باردار در سه ماهه اول بارداری خود نیز ممکن است حالت تهوع و استفراغ را تجربه کنند که معمولاً به آن بیماری صبحگاهی می‌گویند. تخمین زده می شود که 50 تا 90 درصد زنان باردار حالت تهوع را تجربه می‌کنند، در حالی که 25 تا 55 درصد استفراغ را تجربه می‌کنند.⁽¹⁾

همچنین در صورتی که به اسهال و استفراغ به صورت همزمان مبتلا شده‌اید توصیه می‌کنیم این مقاله را مطالعه کنید: ویروس جدید اسهال و استفراغ در کودکان و بزرگسالان

علت تهوع یا استفراغ

عوامل مختلفی ممکن است باعث ایجاد حالت تهوع و استفراغ شود که در ادامه به صورت جداگانه به آنها اشاره خواهیم کرد. به طور خلاصه در تصویر زیر می‌توانید این علل را مشاهده کنید.

عوامل ایجاد کننده حالت تهوع

عوامل تهوع و استفراغ کاملاً مشابه هم هستند. بسیاری از این موارد می‌تواند موجب حالت تهوع در شما ایجاد کند. برخی از این عوامل رایج عبارتند از:

• بوهای آزار دهنده و یا برخی بوهای خاص
• دریازدگی و سایر بیماری‌های حرکتی
• قرار گرفتن در معرض سموم شیمیایی
• استرس عاطفی (ترس)
• ویروس‌های مختلف
• بیماری کیسه صفرا
• مسمومیت غذایی
• اوایل بارداری
• سوء هاضمه

عوامل ایجاد کننده استفراغ

عوامل استفراغ با توجه به سن فرد متفاوت است. برای بزرگسالان، استفراغ معمولاً نتیجه یک عفونت ویروسی و مسمومیت غذایی است با این حال گاهی اوقات در نتیجه برخی بیماری‌های حرکتی مانند دریازدگی و یا بیماری‌هایی است که موجب تب بالا در آن فرد می‌شود مانند برخی بیماری‌های ویروسی مانند کرونا و آنفولانزا. برای کودکان، استفراغ به دلیل عفونت ویروسی، مسمومیت غذایی، بیماری حرکت، پرخوری یا تغذیه، سرفه و بیماری‌هایی که در آن کودک تب بالا دارد، شایع است. اگرچه نادر است، اما مسدود شدن روده‌ها می‌تواند باعث استفراغ شود، این اتفاق اغلب در اوایل دوران نوزادی رخ می‌دهد.⁽²⁾

معمولا استفراغ بی ضرر است، اما می‌تواند نشانه یک بیماری جدی‌تر باشد. چند نمونه از شرایط جدی که ممکن است باعث استفراغ شوند عبارتند از:

• آنسفالیت
• مننژیت
• آپاندیسیت
• ضربه مغزی
• انسداد روده
• سردردهای میگرنی
• تومورهای مغزی

یکی دیگر در عوامل استفراغ، کم آبی بدن است. بزرگسالان کمتر در معرض خطر کم آبی هستند زیرا معمولاً می‌توانند علائم کم‌آبی بدن مانند تشنگی و خشکی دهان و لب‌ها را تشخیص دهند، اما کودکان بیشتر در معرض خطر کم‌آبی بدن قرار دارند، به خصوص اگر استفراغ همراه با اسهال رخ دهد، زیرا کودکان خردسال اغلب نمی‌توانند علائم کم‌آبی را به بزرگسالان اطلاع دهند. بزرگسالانی که از کودکان بیمار مراقبت می‌کنند باید از علائم قابل مشاهده کم‌آبی آگاه باشند، این علائم عبارتند از:

• خشکی لب و دهان
• چشمهای گود رفته
• داشتن تنفس سریع و یا نبض بالا

در صورتی که دچار کم آبی بدن شده‌اید می‌توانید از محصول وان لایت شرکت پارس گیتا دارو جهت درمان سریع کم آبی بدن استفاده نمائید. برای دریافت اطلاعات بیشتر روی تصویر زیر کلیک کنید.

علت تهوع و استفراغ در کودکان

شایع‌ترین دلایل تهوع و استفراغ در کودکان شامل موارد زیر هستند:

• عفونت ویروسی
• مسمومیت غذایی
• بودن در ماشین در حال حرکت
• سرفه زیاد
• تب بالا
• پرخوری
• انسداد روده (به ویژه در نوزادان)

درمان حالت تهوع و استفراغ

راه‌های مختلفی برای درمان استفراغ شدید در بزرگسالان و یا کنترل و تسکین حالت تهوع وجود دارد. با این حال، اگر به نظر نمی‌رسد که این تکنیک ها باعث کاهش بی‌حالی در شما می‌شود، با یک پزشک متخصص درباره حالت تهوع و استفراغ خود صحبت کنید. روش‌ و تکنیک‌های درمان حالت تهوع و درمان استفراغ به شرح زیر است:

• نوشیدنی‌های سرد بنوشید.
• غذاهای سبک و ملایم بخورید.
• پرهیز از غذاهای جامد تا پایان دوره استفراغ
• از غذاهای سرخ شده، چرب یا شیرین خودداری کنید.
• آهسته غذا بخورید و وعده های غذایی کوچکتر و مکررتر بخورید.
• غذاهای سرد و گرم را با هم مخلوط نکنید.
• نوشیدنی ها را به آرامی بنوشید.
• از فعالیت بعد از غذا اجتناب کنید.
• از مسواک زدن بعد از غذا خودداری کنید.
• قطع موقت تمام داروهای خوراکی که می‌تواند معده را تحریک کند و استفراغ را بدتر کند.

اگر استفراغ شما به دلیل جراحی، پرتودرمانی، و یا مصرف داروهای ضدسرطان، و الکل و مورفین باشند، اغلب با نوع دیگری از درمان دارویی قابل درمان است. همچنین داروهای تجویزی و بدون نسخه (قرص تهوع یا قرص استفراغ) نیز وجود دارند که می‌توانند برای کنترل استفراغ مرتبط با بارداری، بیماری حرکتی و سرگیجه استفاده شوند. با این حال، قبل از استفاده از این درمان ها باید با پزشک خود مشورت کنید. بیشتر بخوانید: علائم بارداری چیست؟

برای حالت تهوع چه بخوریم؟

خوردن بعضی مواد غذایی یا داروهای خاص می‌تواند به التیام و رفع حالت تهوع کمک کند. در این قسمت رایج‌ترین و موثرترین مواردی که می‌توانید برای کاهش حالت تهوع مصرف کنید را معرفی می‌نماییم.

• لیمو ترش: ترکیب لیموترش با آب یا چای، و همچنین چکاندن مستقیم آن در دهان می‌تواند به کاهش تهوع شما کمک کند.
• چای بابونه و چای زنجبیل: مصرف این دو ماده به صورت چای و دمنوش می‌توان در رفع حالت تهوع مفید باشد. اگر به بابونه حساسیت داشتید از زنجبیل استفاده کنید. کافی است تکه‌هایی از زنجبیل را بگذارید توی قوری آب جوش و صبر کنید تا دم بکشد و سپس آن را مصرف کنید.
• نوشیدن آب کافی: گاهی حالت تهوع از کم آبی بدن ناشی می‌شود. در این شرایط می‌توانید با نوشیدن آب تهوع خود را کاهش دهید. فراموش نکنید که آب نباید خیلی سرد باشد. همچنین آب را به آرامی و جرعه جرعه بنوشید.

پیشگیری از حالت تهوع و استفراغ

با رعایت موارد زیر می‌توان از حالت تهوع و استفراغ جلوگیری کرده و یا حالت استفراغ را درمان کرد:

• خوردن وعده‌های غذایی کم حجم در طول روز به جای سه وعده غذایی بزرگ
• آهسته غذا خوردن
• پرهیز از غذاهای سخت هضم
• مصرف غذاهای سرد یا در دمای اتاق برای جلوگیری از تهوع ناشی از بوی غذاهای تند یا گرم

اگر صبح که از خواب بیدار می‌شوید، حالت تهوع دارید، قبل از بلند شدن از رخت‌خواب مقداری بیسکویت نمکی با قند کم بخورید. یا قبل از رفتن به رختخواب یک میان وعده با پروتئین بالا مانند گوشت بدون چربی یا پنیر بخورید. همچنین سعی کنید زمانی که کمتر احساس تهوع دارید غذا بخورید و از نوشیدن مایعات در کنار غذا خودداری کنید.

زمانی که احساس تهوع داریم، چگونه از استفراغ جلوگیری کنیم؟

با مصرف مقدار کمی مایعات شیرین مانند نوشابه، آبمیوه، به جز پرتقال و گریپ فروت به دلیل اسیدی بودن بیش از حد آنها و بستنی می‌توان از استفراغ جلوگیری کرد. نوشیدنی‌های حاوی قند، بهتر از سایر مایعات، معده را آرام می‌کنند. همچنین یکی دیگر از روش‌های جلوگیری از استفراغ این است که در حالت نشسته یا دراز کشیده استراحت کنید. انجام برخی فعالیت‌ها ممکن است حالت تهوع در شما را بدتر کنند، همچنین ممکن است منجر به استفراغ شوند.

زمان مراجعه به پزشک برای حالت تهوع و استفراغ

مدت زمان داشتن حالت تهوع یا استفراغ می‌تواند دلایل آن را نشان دهد. اگر حالت تهوع شما تنها پس از مدت کوتاهی از غذا خوردن ظاهر می‌شود، حالت تهوع یا استفراغ ممکن است نشان دهنده یک اختلال روانی یا زخم معده باشد. همچنین داشتن حالت تهوع یا استفراغ، یک تا هشت ساعت بعد از خوردن غذا ممکن است نشان دهنده مسمومیت غذایی باشد. بیماری‌های منتقله از غذا، مانند سالمونلا، ممکن است علائم طولانی‌تری در فرد ایجاد کند. اگر احساس کردید دچار مسمومیت غذایی شده‌اید باید به پزشک مراجعه کنید.

اگر موارد زیر را در کودک خود دیدید به پزشک مراجعه کنید:

• استفراغ کودکان بیش از چند ساعت طول بکشد.
• در کنار حالت استفراغ کودک، اسهال نیز وجود دارد.
• علائم کم آبی در کودک شما دیده شود.
• کودک شما دمای بدن بالاتر از 39 درجه داشته باشد.
• کودک شما بیش از شش ساعت ادرار نکرده باشد.

کلام آخر

به طور کلی حالت تهوع و استفراغ علائمی از بیماری‌های مختلف و علائم شرایط پزشکی از جمله بارداری، مشکلات معده، ضربه مغزی، بیماری‌های ویروسی مانند آنفولانزا، و یا کرونا است. داشتن حالت تهوع و استفراغ به تنهایی نشانه وجود یک بیماری جدی نیست. حالت تهوع و استفراغ می‌تواند هم در کودکان و هم در بزرگسالان رخ دهد. افرادی که تحت درمان بیماری‌های سرطان مانند، پرتودرمانی یا شیمی درمانی هستند، بیشتر در معرض خطر تهوع و استفراغ هستند. راه‌های مختلفی برای کنترل یا تسکین حالت تهوع وجود دارد. با این حال، اگر علائم، و احساس حالت تهوع و استفراغ بیش از دو روز طول بکشد باید هرچه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کرده و نسبت به درمان استفراغ و حالت تهوع خود اقدام کنید.