علت و درمان درد سمت راست شکم چیست؟
درد در سمت راست شکم در بخشی از بدن شما بین قفسه سینه و کشاله ران احساس می‌شود که نسبتاً شایع است و در اغلب موارد نشانه‌ای از مسئله جدی نیست. درد می‌تواند نشانه نفخ شکم یا سوء هاضمه باشد، شرایطی که در عرض چند روز خود به خود برطرف می‌شوند. با این‌حال، اگر درد شدید یا مداوم باشد، ممکن است یک مسئله جدی‌تر ریشه آن باشد.
در این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به علت بروز درد سمت راست شکم و بهترین روش‌های درمان آن بپردازیم.
چه اعضایی درد سمت راست شکم شما قرار دارند؟
برای درک علت درد سمت راست شکم، مهم است که بدانید کدام اعضای بدن در آن ناحیه قرار دارند. در اینجا تجزیه و تحلیل اندام‌های اصلی یافت شده در آنجا آمده است:
- کبد: کبد درست زیر قفسه سینه و به اندازه یک توپ فوتبال است، کبد به هضم و تصفیه خون کمک می‌کند.
- کیسه صفرا: کیسه صفرا که در زیر کبد قرار دارد، اندامی کوچک و گلابی شکل است که صفرا را ذخیره می‌کند، مایعی که برای هضم ضروری است.
- پانکراس: کلیدی برای هضم و تنظیم قند خون، پانکراس در سراسر شکم زیر کبد کشیده می‌شود.
- دوازدهه: این قسمت از روده کوچک یک لوله مفصلی است که به معده متصل می‌شود. دوازدهه با مخلوط کردن غذا با صفرا و شیره‌های گوارشی به هضم غذا کمک می‌کند.
- کلیه راست: کلیه راست که در زیر دیافراگم و پشت کبد یافت می‌شود، لوبیا شکل است و به همراه کلیه چپ به تصفیه خون از مواد زائد و مایع اضافی برای تولید ادرار کمک می‌کند.
- کولون صعودی: کولون صعودی بخشی از روده بزرگ است که از منشا خود در سکوم (کیسه نزدیک محل اتصال روده کوچک و بزرگ) بالا می‌آید و قبل از خم شدن به سمت چپ برای عبور از شکم بالا می‌رود.
- آپاندیس: آپاندیس که به روده بزرگ متصل است، لوله‌ای کوچک و نازک است. عملکرد آن در بدن به طور کامل شناخته نشده است.
- تخمدان راست: تخمدان‌ها یک جفت غده بیضی شکل در دستگاه تناسلی زن هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. تخمدان‌ها تخمک‌های شما را تولید و ذخیره می‌کنند.
- لوله فالوپ راست: لوله‌های فالوپ یک جفت لوله در دستگاه تناسلی زنانه هستند که در دو طرف رحم قرار دارند. اینها لوله‌هایی هستند که تخمک‌ها هنگام رفتن از تخمدان به رحم به سمت پایین حرکت می‌کنند.
علت درد سمت راست شکم چیست؟
درد شکم سمت راست زمانی ایجاد می‌شود که اعصاب در اندام‌ها پیام درد را به مغز ارسال می‌کنند. طیف وسیعی از عوامل از مشکلات گوارشی جزئی گرفته تا بیماری‌های جدی – می‌توانند باعث این امر شوند که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم:
نفخ
یکی از علل شایع و اغلب بی ضرر درد سمت راست شکم، تجمع گاز روده است. نفخ یا احساس پر بودن شکم و اتساع زمانی که شکم شما متورم می‌شود از جمله علائم است. نفخ و اتساع می‌تواند باعث درد شود.
نفخ به دلایل زیادی ایجاد می شود، از جمله:
هوای بلعیده شده به دلیل تند غذا خوردن، جویدن آدامس یا نوشیدن نوشابه‌های گازدار
- تجزیه کربوهیدرات‌های هضم نشده در روده کوچک
- عدم تحمل لاکتوز
- اختلالات گوارشی، مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
- رشد بیش از حد باکتری در روده کوچک
- یبوست
- بیماری سلیاک که یک واکنش ایمنی به خوردن گلوتن است
- انسداد روده به دلیل سرطان کولورکتال یا سایر شرایط
- بیماری رفلاکس معده به مری
سوء هاضمه
یکی دیگر از علل درد در سمت راست شکم، سوء هاضمه است که از نظر بالینی به عنوان سوء هاضمه شناخته می‌شود. این مشکل شامل گروهی از علائم است که پس از خوردن غذا ایجاد می‌شود. سوء هاضمه می‌تواند همراه با درد، باعث سوزش قفسه سینه، احساس پری حین غذا خوردن یا احساس ناراحتی پس از آن، آروغ زدن، نفخ و حالت تهوع شود .
سوء هاضمه معمولاً مشکل جدی نیست، اگرچه برخی بیماری‌ها می توانند باعث آن شوند. سوء هاضمه می‌تواند با موارد زیر ایجاد شود:
- نوشیدن بیش از حد الکل، قهوه یا نوشیدنی‌های گازدار
- خیلی سریع غذا خوردن
- مصرف بیش از حد غذاهای تند یا چرب
- خوردن غذاهای بسیار اسیدی مانند گوجه فرنگی و مرکبات
- استرس و اضطراب
- سیگار کشیدن
- مصرف برخی از آنتی بیوتیک‌ها یا داروهای ضد التهابی غیر استروئیدی (NSAID)، مثل ایبوپروفن
- داشتن شرایطی که بر دستگاه گوارش تأثیر می‌گذارد، مانند گاستریت یا رفلاکس اسید
آپاندیسیت
آپاندیسیت التهاب آپاندیس است که می‌تواند باعث انسداد در دستگاه گوارش شود. درد در ناحیه شکم، به خصوص در اطراف ناف، که با گذشت زمان شدیدتر می‌شود، یکی از اولین علائم آشکار آپاندیسیت است. سپس درد به سمت راست شکم مهاجرت می‌کند و علائم دیگری ایجاد می‌شود، مانند:
- حالت تهوع
- از دست دادن اشتها
- استفراغ
- تب
عفونت کلیه
عفونت کلیه که همچنین به عنوان پیلونفریت شناخته می‌شود، نوعی عفونت دستگاه ادراری (UTI) است که از مثانه به کلیه‌ها منتقل می‌شود. عفونت کلیه و سایر عفونت‌های ادراری می‌تواند توسط باکتری ایجاد شود. علاوه بر درد شکم سمت راست، علائم عفونت کلیه شامل لرز، تب و ادرار دردناک است.
سنگ کلیه
سنگ کلیه یا نفرولیتیازیس زمانی رخ می‌دهد که یک ماده جامد و متبلور در کلیه تشکیل شود. سنگ‌ها گاهی اوقات می‌توانند بدون حادثه از بدن خارج شوند. با این حال، اگر سنگ‌ها مجرای ادراری را مسدود کرده و به نوبه خود ادرار را مسدود کنند، ممکن است درد در پشت یا پهلو ایجاد شود. درد ممکن است کوتاه یا طولانی مدت باشد. همچنین ممکن است به صورت موجی بیاید.
علائم دیگر سنگ کلیه عبارتند از:
- خون در ادرار
- تب یا لرز
- استفراغ
- ادرار با بوی بد و ظاهر متفاوت
- سوزش در هنگام ادرار
سنگ کیسه صفرا
سنگ کیسه صفرا تشکیل یک ماده سخت در کیسه صفرا است. این وضعیت ممکن است هیچ علامتی ایجاد نکند. با این حال، اگر سنگ‌های صفراوی مجاری صفراوی کیسه صفرا را مسدود کنند، می‌توانند منجر به حمله کیسه صفرا شوند . حمله کیسه صفرا که گاهی اوقات به عنوان قولنج صفراوی شناخته می‌شود، می‌تواند باعث درد سمت راست شکم در بالا شود. درد می‌تواند چند ساعت طول بکشد و بعد از غذا خوردن یا بعد از ظهر ایجاد می‌شود. تهوع، استفراغ، تب، لرز، یرقان (زردی پوست و چشم)، مدفوع روشن و ادرار قهوه‌ای تیره علائم دیگری هستند که ممکن است تجربه کنید.
فتق
فتق کیسه‌ای است که زمانی ایجاد می‌شود که اندام‌ها از طریق نواحی ضعیف یا سوراخ‌هایی در بافت‌ها یا دیواره‌ها فشار می‌آورند. فتق ممکن است در نقاط مختلف بدن از جمله شکم رخ دهد. فتق می‌تواند منبع درد باشد. همچنین می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- برآمدگی یا تورم در شکم
- بدتر شدن درد با بلند کردن، سرفه، خندیدن یا زور زدن
- یبوست
- احساس سیری
سندرم روده تحریک پذیر (IBS)
درد در ناحیه شکم می‌تواند از علائم IBS باشد. از آنجایی که IBS مجموعه‌ای از علائم است، ممکن است حالت تهوع، تغییرات در حرکات روده، اسهال و یبوست را نیز تجربه کنید. درد IBS اغلب با حرکات روده شما و تغییرات آن همراه است.
بیماری التهابی روده (IBD)
شامل دو بیماری – بیماری کرون و کولیت اولسراتیو – IBD است و باعث التهاب در دستگاه گوارش می‌شود. هنگامی که روده کوچک یا کولون تحت تاثیر قرار می‌گیرند، درد سمت راست شکم می‌تواند ایجاد شود. سایر علائم بالقوه عبارتند از تهوع، گرفتگی عضلات، مدفوع خونی، کاهش وزن و خستگی.
گرفتگی‌های قاعدگی
افرادی که قاعدگی را تجربه می‌کنند ممکن است در روزهای منتهی به قاعدگی و در طول دوره خود، دردی ضربان دار در زیر شکم خود احساس کنند. این گرفتگی به دلیل سفت شدن و شل شدن عضلات رحم شما ایجاد می‌شود. اگر رحم شما بیش از حد ماده شیمیایی معروف به پروستاگلاندین تولید کند، این عضلات اسپاسم می‌کنند.
تخمک گذاری
در میان زنانی که سیکل قاعدگی دارند، 20 درصد در طول تخمک گذاری در یک طرف پایین شکم خود درد دارند . این درد می‌تواند در سمت چپ یا راست احساس شود. طرفی که درد را در آن احساس می‌کنید می‌تواند ماه به ماه تغییر کند یا ممکن است به یک طرف بچسبد. این درد به عنوان mittelschmerz شناخته می‌شود.
تخمک گذاری زمانی است که در اواسط چرخه قاعدگی شما تخمک آزاد می‌شود. شما ممکن است قبل از تخمک گذاری، دردی تیز و شبیه گرفتگی را تجربه کنید، زیرا فولیکولی که در آن تخمک در حال رشد است، سطح تخمدان را کشیده است. یا می‌توانید در حین تخمک‌گذاری درد را احساس کنید، زمانی که مایع یا خون از فولیکول تخمک پاره شده ممکن است پوشش داخلی شکم شما را تحریک کند.
اندومتریوز
آندومتریوز وضعیتی است که در آن رشد غیر طبیعی بافت در خارج از رحم وجود دارد. افراد مبتلا به آندومتریوز 13 برابر بیشتر از افراد بدون این عارضه درد شکم را تجربه می‌کنند. علاوه بر درد مزمن شکم، اندومتریوز ممکن است باعث نفخ، یبوست، پریودهای بسیار دردناک و ناباروری شود.
کیست‌های تخمدان
کیست‌های تخمدان کیسه‌های پر از مایع هستند که در تخمدان‌ها ایجاد می‌شوند. کیست تخمدان معمولاً هیچ علامتی ایجاد نمی‌کند. اگر علائم ایجاد کند، ممکن است درد مبهم در قسمت پایین شکم در سمت کیست داشته باشید. درد ممکن است تیز یا مبهم باشد و ممکن است بیاید و برود.
در صورت ترکیدن کیست ممکن است درد شدید و ناگهانی را احساس کنید. همچنین اگر وزن کیست باعث پیچ خوردن تخمدان شود، ممکن است درد داشته باشید.
حاملگی خارج رحمی
حاملگی خارج از رحم زمانی اتفاق می‌افتد که یک تخمک بارور شده در خارج از رحم، معمولا در لوله فالوپ، کاشته شود. علائم می‌تواند شامل خونریزی غیر طبیعی واژن و گرفتگی یک طرفه لگن باشد. اگر پارگی و خونریزی در ناحیه اطراف این قسمت وجود داشته باشد، ممکن است درد شدید، تیز و ناگهانی را در قسمت تحتانی شکم تجربه کنید.
بیماری التهابی لگن (PID)
PID التهاب در لگن به دلیل عفونت است که معمولاً یک عفونت مقاربتی مانند کلامیدیا یا سوزاک است. این عفونت می‌تواند باعث درد در قسمت پایین شکم شما شود. علائم دیگر ممکن است شامل تب، ترشحات غیرمعمول واژن و بوی بد واژن باشد.
پیچ خوردگی تخمدان
پیچ خوردگی تخمدان زمانی اتفاق می‌افتد که تخمدان روی رباط‌های نگهدارنده خود بپیچد و خون رسانی به تخمدان یا لوله فالوپ قطع شود. شایع‌ترین علامت درد در ناحیه تحتانی شکم یا لگن است. درد ممکن است تیز یا مبهم باشد و ممکن است ثابت باشد یا داخل و خارج شود. گاهی اوقات، درد می‌تواند به سمت بالا در شکم حرکت کند.
پیچ خوردگی بیضه
پیچ خوردگی بیضه زمانی اتفاق می‌افتد که یک بیضه به دور دسته‌ای از بافت‌ها در شکم به نام وتر اسپرماتیک می‌پیچد. این می‌تواند گردش خون در بیضه را قطع کند که می‌تواند باعث درد شدید و تورم در کیسه بیضه شود. همچنین ممکن است درد در قسمت پایین شکم وجود داشته باشد. پیچ خوردگی بیضه همچنین می‌تواند باعث موارد زیر شود:
- قرمزی کیسه بیضه
- تهوع و استفراغ
- تب
- بیضه‌های ناهموار (1)
چطور بفهمیم درد سمت راست شکم خطرناک است؟
از آنجایی که درد سمت راست شکم گاهی می‌تواند نشانه‌ای از یک مشکل جدی‌تر باشد، مهم است که بدانیم چه زمانی این علامت به مراقبت پزشکی نیاز دارد. اگر درد شما یک هفته یا بیشتر طول بکشد یا اگر درد شما طی یک یا دو روز تشدید شود و با حالت تهوع و استفراغ همراه باشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
اگر هر یک از موارد زیر را در کنار درد خود تجربه کردید، باید به پزشک متخصص مراجعه کنید:
- نفخ که 48 ساعت یا بیشتر طول بکشد
- تکرر ادرار یا سوزش هنگام ادرار کردن
- اسهال که پنج روز یا بیشتر طول بکشد
- تب بیش از 100 درجه فارنهایت در بزرگسالان
- تب بیش از 100.4 درجه فارنهایت در کودکان یا نوزادان
- از دست دادن اشتها برای مدت طولانی
- خونریزی واژینال برای مدت طولانی
- کاهش وزن بی دلیل
برخی از علائم نشان می‌دهد که درد سمت راست شکم یک مورد اورژانسی است. اگر این علائم را تجربه کردید با اورژانس تماس بگیرید:
- درد شکم هنگام درمان سرطان
- ناتوانی در اجابت مزاج، به خصوص اگر حالت تهوع دارید
- خون در استفراغ شما
- مدفوع تیره، قیری یا قرمز
- درد ناگهانی و بسیار تیز شکم
- حساسیت در شکم
- سفتی در شکم
- درد زیر شکم در دوران بارداری
- درد شکم همراه با مشکل در تنفس
علت درد سمت راست شکم چطور تشخیص داده می‌شود؟
از آنجایی که بسیاری از بیماری‌ها می‌توانند باعث درد شکم سمت راست شوند، پزشکان ممکن است طیف وسیعی از آزمایش‌ها را برای تشخیص به کار ببرند. در کنار دریافت سابقه پزشکی و ارزیابی فیزیکی مناطق آسیب دیده، تشخیص ممکن است شامل مراحل زیر باشد:
تنقیه باریم، که در آن عکس‌برداری با اشعه ایکس از روده‌ها پس از بلعیدن ماده برای کمک به تصویربرداری انجام می‌شود.
- آزمایش نمونه‌های خون، مدفوع یا ادرار
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن
- کولونوسکوپی، که در آن یک لوله با دوربین به داخل روده بزرگ می‌رود
- الکتروکاردیوگرام که فعالیت الکتریکی قلب را ردیابی می‌کند
- سونوگرافی، نوعی تصویربرداری از شکم
- تصویربرداری با اشعه ایکس از شکم
درمان درد سمت راست شکم چگونه است؟
بسته به اینکه چه چیزی باعث درد شکم سمت راست شما شده است، ممکن است نیاز به درمان پزشکی خاصی داشته یا نداشته باشید. برای برخی موارد، تکنیک‌های کنترل درد در خانه کافی است. بسته به علت اصلی درد، رویکردهای پزشکی ممکن است ضروری باشد.
درمان خانگی درد سمت راست شکم
درمان خانگی درد شکم سمت راست می‌تواند شامل رژیم غذایی برای جلوگیری از شروع یا بدتر شدن علائم باشد. این روش می‌تواند شامل محدود کردن الکل، کافئین یا نوشابه‌های گازدار باشد. همچنین ممکن است به معنای پرهیز از غذاهای اسیدی مانند گوجه فرنگی یا مرکبات و همچنین غذاهای تند یا چرب باشد.
نحوه و زمان خوردن نیز ممکن است بتواند تفاوتی ایجاد کند. غذای خود را به اندازه کافی بجوید و سرعت غذا خوردن خود را کاهش دهید. سعی کنید از میان وعده های آخر شب خودداری کنید. اگر می‌خواهید ورزش کنید، یک یا دو ساعت بعد از خوردن غذا صبر کنید.
شما همچنین می توانید برخی از تغییرات سبک زندگی را برای بهبود درد اعمال کنید. این تغییرات می‌تواند شامل کنترل وزن، کاهش مصرف NSAID ها، ترک سیگار و مدیریت استرس باشد.
همچنین می توانید از داروهای بدون نسخه مانند آنتی اسیدها مانند Rolaids یا Tums (کربنات کلسیم) استفاده کنید. مهارکننده‌های پمپ پروتون مانند Nexium (اسومپرازول) یا مسدود کننده‌های هیستامین-2 مانند Pepcid AC (فاموتیدین) نیز ممکن است کمک کنند.
درمان پزشکی درد سمت راست شکم
رویکردهای پزشکی برای درد شکم سمت راست به تشخیص خاص بستگی دارد. درمان ممکن است شامل داروهای تجویز شده یا جراحی باشد.
ممکن است برای شما داروهای ضد درد یا مسکن تجویز شود. داروهای NSAID مانند موترین (ایبوپروفن) معمولاً برای دردهای شکمی توصیه نمی‌شوند، بنابراین ممکن است برای شما داروهای افیونی یا ضد افسردگی‌های سه حلقه‌ای مانند Elavil (امیتریپتیلین) و Desyrel (ترازودون) تجویز شود.
اگر درد شما با عفونت باکتریایی مرتبط باشد، ممکن است آنتی بیوتیک‌هایی مانند آموکسیل (آموکسی سیلین) یا بیاکسین (کلاریترومایسین) تجویز شود.
شرایط متعددی ممکن است به عمل جراحی به عنوان بخشی از درمان نیاز داشته باشد. به عنوان مثال، ممکن است لازم باشد کیسه صفرا خود را با کوله سیستکتومی یا آپاندیس خود را با آپاندکتومی خارج کنید. اگر فتق داشتید، ممکن است برای ترمیم دیواره شکم آسیب دیده به جراحی نیاز داشته باشید.
در حالی که جراحی گزینه‌ای برای برداشتن سنگ کلیه است، درمان رایج‌تر شامل ارسال امواج ضربه‌ای به سنگ‌ها است تا شکسته شوند و راحت‌تر دفع شوند.
جمع بندی
دلایل زیادی وجود دارد که شما ممکن است درد سمت راست شکم داشته باشید. این درد می تواند ناشی از نفخ یا سوء هاضمه یا شرایطی باشد که ممکن است به مراقبت پزشکی نیاز داشته باشد، مثل سنگ کلیه، سنگ کیسه صفرا، آپاندیسیت و بیماری التهابی روده.
اگر نگران درد شکم سمت راست خود هستید، یا اگر درد را برای بیش از دو هفته تجربه می‌کنید یا بعد از یک یا دو روز بدتر می‌شود، به پزشک مراجعه کنید. بسته به علت زمینه‌ای، درمان می‌تواند شامل تغییرات رژیم غذایی، تغییر شیوه زندگی، داروها و جراحی باشد.
علت درد سمت راست شکم با نفس کشیدن چیست؟
آپاندیسیت یکی از مهم‌ترین بیماری‌هایی است که باعث درد سمت راست شکم در امتداد ناف می‌شود. درد ناشی از این بیماری ممکن است هنگام حرکت یا نفس کشیدن بدتر شود.
آیا درد سمت راست شکم خطرناک است؟
درد سمت راست شکم همیشه خطرناک نیست. گاهی اوقات، این مشکل به دلایلی مثل قاعدگی یا تخمک‌گذاری رخ می‌دهد. اما اگر شدید بود یا همراه با آن علائم دیگری مثل حالت تهوع، استفراغ، یبوست، تب، از دست دادن اشتها، تپش قلب، تنگی نفس یا زردی را تجربه کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید.
علت درد زیر شکم دختران چیست؟
درد زیر شکم از علائم تخمک‌گذاری است و از همین رو ممکن است درد این ناحیه در دختران مربوط به علائم تخمک‌گذاری و شروع دوره قاعدگی باشد.
