علت و درمان اسهال چیست؟ + سریع ترین درمان خانگی اسهال

زمان مطالعه این مطلب: 8 دقیقه

اگر اسهال دارید، معمولا مدفوع شل و آبکی را تجربه می‌کنید در این شرایط ممکن است مدام به سرویس بهداشتی مراجعه کنید. اسهال می‌تواند حاد یا مزمن باشد. اسهال حاد زمانی رخ می‌دهد که این وضعیت بین ۱ تا ۲ روز طول بکشد و اسهال مزمن ممکن است بیش از ۴ هفته نیز طول بکشد. همچنین ممکن است به دلیل بیماری های عفونی یا باکتریایی از طریق چیزی که می‌خورید یا می‌نوشید، به اسهال مبتلا شوید.

اما چه چیزی باعث اسهال می‌شود؟ علائم اسهال چیست؟ درمان اسهال حاد و مزمن چگونه است؟ تا انتهای این مقاله از مجاله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به پاسخ این سوالات بپردازیم. همچنین در صورتی که به اسهال و استفراغ مبتلا شدید توصیه می‌شود این مقاله را مطالعه کنید: درمان فوری ویروس جدید اسهال و استفراغ

چه چیزی باعث اسهال می‌شود؟

روتاویروس شایع‌ترین علت اسهال حاد در سطح جهان است. به گفته مرکز کنترل و پیشگیری از بیماری (CDC)، این عفونت باعث حدود ۴۰ درصد موارد بستری در کودکان زیر ۵ سال می‌شود. در سطح جهان، بیشتر موارد مرگ و میر ناشی از اسهال ناشی از منابع آب آلوده و بهداشت ناکافی است. در ایالات متحده، احتمال ابتلا به اسهال ناشی از مسمومیت غذایی ناشی از خوردن مواد غذایی آلوده بیشتر است. به گفته CDC، سالانه نزدیک به ۴۸ میلیون بیمار مبتلا به اسهال ناشی از مواد غذایی آلوده در ایالات متحده وجود دارند.

به طور کلی اسهال یکی از شایع ترین بیماری‌های گوارشی است که می‌تواند مشکلات بسیاری را برای افرد ایجاد کند. کسانی که به اسهال مبتلا می‌شوند، باید برای درمان آن اقدامات لازم را انجام دهند، در غیر اینصورت آب و الکترولیت‌های بدن آنها از بین می‌رود و ممکن است دچار کم آبی بدن شوند.

ممکن است به دلیل عوامل مختلفی اسهال را تجربه کنید. با این‌حال بالقوه‌ترین عوامل ایجاد اسهال عبارتند از:

• عفونت‌های ویروسی از جمله روتاویروس، نوروویروس و گاستروآنتریت ویروسی
• عفونت‌های باکتریایی از جمله سالمونلا و اشریشیا کلی
• عفونت‌های انگلی
• بیماری‌های روده‌ای
• عدم تحمل لاکتوز
• واکنش منفی به دارو

علت اسهال مزمن و حاد چیست؟

اسهال حاد 1 الی 2 روز و اسهال مزمن ممکن است بیش‌از روزها و یا بیش از ۳ تا ۴ هفته طول بکشد. اسهال مزمن نشانه‌ای از یک بیماری شدیدتر مانند سندرم روده تحریک پذیر (IBS) یا بیماری التهابی روده (IBD) باشد. اسهال مکرر و شدید می تواند نشانه بیماری روده‌ای یا یک اختلال عملکردی روده باشد. به طور کلی علل اسهال به شرح زیر است:

• بیماری‌های روده
• عفونت باکتریایی یا سایر ارگانیسم‌ها
• مصرف زیاد الکل
• دیابت
• آلرژی به غذای خاص
• مصرف غذای تاثیرگزار بر ناراحتی گوارش
• مصرف زیاد ملین
• برخی داروها
• پرکاری تیروئید
• پرتو درمانی
• برخی از انواع سرطان
• جراحی دستگاه گوارشی
• عدم جذب مواد مغذی (اسهال سوء جذب، در برخی موارد همراه با یبوست)

علائم اسهال چیست؟

علائم مختلفی از اسهال وجود دارد، با این‌حال علائم اصلی اسهال شل شدن مکرر، مدفوع آبکی و میل شدید به حرکت روده است. در برخی موارد ممکن است شما تنها یکی از این علائم یا ترکیبی از همه آن‌ها را تجربه کنید. علائم به علت بستگی دارد. از دیگر علائم اسهال عبارتند از:

• حالت تهوع
• درد در ناحیه شکمی
• تنگی نفس
• نفخ
• کم آبی بدن
• میل شدید به دستشویی رفتن

کم آبی و اسهال

اسهال می‌تواند باعث از دست دادن سریع مایعات بدن شود و شما را در معرض کم آبی قرار دهد. اگر برای درمان اسهال خود اقدامی نکنید، می‌تواند اثرات شدیدی داشته باشد. علائم کم آبی عبارتند از:

• ضعف و خستگی
• افزایش ضربان قلب
• سردرد
• احساس سبکی و سر گیچه
• احساس تشنگی و خشکی دهان
• کاهش ادرار

اگر فکر می‌کنید اسهال شما باعث کم آبی بدن شما شده است، در اسرع وقت با پزشک خود تماس بگیرید. همچنین استفاده از محصول وان لایت شرکت پارس گیتا دارو می‌تواند به درمان کم آبی بدن شما کمک کند. جهت کسب اطلاعات بیشتر روی تصویر زیر کلیک کنید.

تشخیص علت اسهال

پزشک یک معاینه فیزیکی انجام خواهد داد و سابقه پزشکی شما را در هنگام تعیین علت اسهال مورد بررسی قرار خواهد داد. همچنین ممکن است آزمایش‌هایی برای بررسی نمونه‌های ادرار و خون شما تجویز شود. دیگر آزمایش‌هایی که پزشک شما ممکن است برای تعیین علت اسهال و سایر شرایط مرتبط با آن انجام دهد می‌تواند شامل موارد زیر باشد:

• آزمایش‌های تصویربرداری برای بررسی التهاب و ناهنجاری‌های ساختاری روده.
• کشت مدفوع برای بررسی باکتری‌ها، انگل‌ها و علائم بیماری.
• کولونوسکوپی برای بررسی کل روده بزرگ از نظر علائم بیماری روده‌ای.
• سیگمایدوسکوپی برای بررسی رکتوم و کولون تحتانی برای علائم بیماری روده‌ای.
• کولونوسکوپی یا سیگموئیدوسکوپی به ویژه برای تعیین اینکه آیا بیماری روده‌ای دارید یا خیر.

بیشتر بخوانید:

• تغییر رنگ ادرار خطرناکه؟
• درمان شقاق یا زخم مقعدی
• بواسیر؛ از علت و روش درمان
• علت خونریزی از مقعد و درمان آن

اسهال در نوزادان و کودکان خردسال

CDC گزارش می‌دهد که اسهال و عوارض آن موجب مرگ سالانه ۱ تا ۹ هزار کودک در سراسر جهان می‌شود و اسهال در کودکان، رتبه دومین علت مرگ و میر در کودکان زیر ۵ سال را کسب کرده است.

در صورت مشاهده این علائم در نوزاد و یا کودکتان بهتر است هرچه سریع تر با یک پزشک متخصص کودکان تماس بگیرید یا به اورژانس مراجعه کنید، مانند:

• کاهش ادرار
• خشکی دهان
• سردرد
• خستگی
• فقدان اشک هنگام گریه
• خشک شدن پوست
• چشم های فرورفته
• خواب آلودگی

روش‌های درمان اسهال چیست؟

تحقیقات نشان می‌دهد که توقف اسهال معمولا نیازمند جایگزینی مایعات از دست رفته بدن است. این بدان معنی است که شما باید آب یا نوشیدنی‌های جایگزین الکترولیت بیشتری مانند نوشیدنی‌های ورزشی مانند وان لایت بنوشید. در موارد شدیدتر ممکن است از طریق درمان وریدی، مایعات دریافت کنید. اگر شما به اسهال باکتریال مبتلا شده باشید، پزشک شما ممکن است مصرف برخی آنتی بیوتیک‌ها را برای درمان اسهال شما تجویز کند.

پزشک شما براساس موارد زیر در مورد درمان شما تصمیم گیری خواهد کرد:

• شدت اسهال و بیماری‌های مربوط به آن
• میزان کم آبی بدن
• سلامت جسمی شما
• تاریخچه پزشکی شما
• سن شما

برای درمان اسهال و یا جلوگیری از اسهال، قرص ضد اسهال مصرف می‌شود. با این‌حال، از قرص‌های ضد اسهال برای موارد حاد آن استفاده می‌شود. اگر قرص اسهال مصرف می‌کنید، بهتر است بدانید با مصرف این قرص‌ها، ریشه بیماری‌تان از بین نخواهد رفت اما از حرکات شدید روده جلوگیری خواهد شد. از جمله عوارض مصرف قرص‌های ضد اسهال می‌توان به یبوست، مدفوع سیاه یا سیاهی زبان اشاره کرد. مصرف بیش از اندازه قرص ضد اسهال بسیار خطرناک است. توجه داشته باشید تنها در صورتی قرص‌های ضد اسهال مصرف کنید که پزشک آن را برای شما تجویز کرده باشد و فقط مقدار تجویز‌شده از سوی پزشک را مصرف کنید.

همچنین استفاده از ساشه سابولار محصول شرکت فرابیوتیک می‌تواند به درمان اسهال حاد عفونی، اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک و اسهال حاد مسافرتی کمک کننده باشد. جهت کسب اطلاعات بیشتر روی تصویر زیر کلیک کنید.

روش‌های درمان اسهال کودکان

معمولا برای درمان اسهال کودکان نیازی به مصرف دارو نیست. پزشکان توصیه می‌کنند که اگر اسهال کودک شما بیش یک یا چند روز طول کشید، بهتر است برای تعیین علت این عارضه و بهترین روش درمان آن با پزشک اطفال مشورت کنید. همچنین این احتمال وجود دارد که برای درمان اسهال مزمن کودک، پزشک اطفال شما تغییر در رژیم غذایی، دارو یا سایر درمان‌های مداوم را به شما پیشنهاد دهند. پزشکان از آنتی‌بیوتیک‌ها برای درمان اسهال کودکان استفاده نمی‌کنند، بلکه از داروهای دیگری برای درمان این عارضه استفاده خواهند کرد، که عبارتند از:

• شربت اسهال لوپرامید برای کودکان

این دارو به صورت قرص و کپسول نیز موجود است اما برای کودکان به صورت شربت استفاده می‌شود،. لوپرامید اثرات ضدترشحی دارد و برای درمان اسهال کودکان بسیار مفید است.

• قطره رامنوفلور برای درمان اسهال کودکان

قطره رامنوفلور® محصولی از شرکت فرابیوتیک برای مصرف در نوزادان و کودکان از بدو تولد تا دو سالگی، جهت این موارد استفاده میگردد: درمان اسهال حاد عفونی، پیشگیری و کاهش علائم اسهال ناشی از مصرف آنتی بیوتیک.

• قرص اسهال هیوسین برای کودکان

معمولا از قرص هیوسین برای بهبود دردهای روده‌ای و تسکین بعضی از دردهای شکمی استفاده می‌شود. این دارو با رفع انقباضات و گرفتگی‌های عضلات جداره روده باعث درمان اسهال می‌شود. هیوسین به صورت قرص و آمپول موجود است.

جلوگیری از اسهال

اگرچه اسهال می‌تواند به دلایل مختلفی رخ دهد، اما اقداماتی وجود دارد که می‌توانید برای جلوگیری از آن انجام دهید. شما می‌توانید با شستن مکرر دست‌ها از ایجاد اسهال ناشی از عفونت‌های باکتریایی جلوگیری کنید. همچنین برای جلوگیری از ایجاد اسهال ناشی از مسمومیت‌های غذایی بهتر است قبل از مصرف مواد غذایی از سالم بودن آن‌ها اطمینان حاصل نمایید.

به طور کلی رعایت اصول بهداشت از کلیدی‌ترین روش‌های جلوگیری از ابتلا به اسهال است. اگر به دلیل عفونت‌های ویروسی یا باکتریایی اسهال دارید، می‌توانید با شستن مکرر دست ها از انتقال عامل بیماری به دیگران جلوگیری کنید.⁽¹⁾

بیشتر بخوانید:

• بهترین روش درمان گشادی مقعد
• تیر کشیدن مقعد نشانه چیست؟
• علت خارش و سوزش مقعد
• آیا مدفوع خونی خطرناک است؟

چه زمانی برای اسهال به پزشک مراجعه کنیم؟

اغلب موارد اسهال خودبه خود برطرف می‌شوند و علائم آن در عرض چند روز بهبود خواهد یافت. با این‌حال، به گفته متخصصان بیماری‌های گوارشی و کلیه، اگر علائم بیش از ۲ روز ادامه داشته باشد، باید به پزشک مراجعه کنید، زیرا ممکن است دچار کم آبی شده و نیاز به استفاده از مایعات IV یا سایر درمان‌ها و معاینات داشته باشید.

اسهال یکی از علائم برخی از بیماری‌هایی است که به فوریت‌های پزشکی نیاز دارند. اگر در کنار مدفوع آبکی و شل هر یک از علائم زیر را تجربه می کنید، باید هرچه سریع‌تر به اورژانس مراجعه کنید. ترکیبی از این علائم ممکن است نشانه یک بیماری جدی باشد.

• تب و لرز
• اسهال های خونین
• استفراغ مکرر

همچنین در صورتی که هر یک از موارد زیر برای کودک شما صدق می‌کند باید هرچه سریع‌تر به به اورژانس مراجعه کنید.

• فرزندتان بیشتر از ۲۴ ساعت اسهال داشته باشد.
• فرزندتان تب ۱۰۲ درجه فارنهایت (۳۹ درجه سانتی گراد) یا داشته باشد.
• مدفوع فرزندتان حاوی خون است.
• مدفوع فرزندتان حاوی چرک است.

رژیم غذایی مناسب در دوران اسهال

چه اسهال شما ناشی از آلرژی باشد، چه مسمومیت غذایی، یک بیماری مزمن مانند سندرم روده تحریک پذیر یا کولیت عصبی، یا چیز دیگری، رژیم غذایی و اسهال به طور پیچیده ای با هم در ارتباط هستند و سیستم گوارشی را تحت تاثیر قرار می‌دهند، رژیم غذایی می‌تواند تا حد زیادی بر سطح بهبود اسهال شما تاثیر بگذارد. هنگامی در حال تجربه یک دوره اسهال هستید، غذاهای خاصی وجود دارند که می‌توانند به سیستم گوارشی شما کمک کنند. همچنین غذاهای خاصی وجود دارند که باید از آن ها اجتناب کنید.

غذاهایی که هنگام اسهال باید بخورید

هنگامی که اسهال دارید، غذاهایی که می‌خورید و غذاهایی که از آن‌ها اجتناب می‌کنید می‌توانند برای کمک به بهبود سریع‌تر شما حیاتی باشند.

(BRAT) مخفف عبارت (bananas)، شامل مواد خوراکی مانند برنج، سیب، و نان تست است. این مواد غذایی، سیستم گوارشی را تشدید نمی‌کنند. همچنین به محکم شدن مدفوع نیز کمک می‌کنند.

سایر غذاهایی که در رژیم غذایی BRAT قرار می‌گیرند عبارتند از:

• غلات پخته شده
• کراکرهای سودا
• چای دم کرده
• سیب و آب سیب
• آب الکترولیتی

پس از اینکه احساس کردید شرایط اسهال شما کمی بهبود پیدا کرده است، می‌توانید غذاهایی مانند تخم مرغ و سبزیجات پخته شده را به رژیم خود اضافه کنید.

غذاهایی که هنگام اسهال نباید بخورید

هنگامی که دچار اسهال می‌شوید یا از آن بهبود می‌یابید، تعداد زیادی از غذاها وجود دارند که باید از آن ها اجتناب کنید. این غذاها می‌توانند سیستم گوارشی را تحریک کرده و اسهال شما را تشدید یا طولانی‌تر کنند.

غذاهایی که هنگام ابتلا به اسهال باید از آن‌ها اجتناب کرد عبارتند از:

• شیر و فرآورده‌های لبنی (شامل نوشابه های پروتئینی با پایه شیر)
• غذاهای سرخ شده
• غذاهای تند
• غذاهای فرآوری شده
• گوشت قرمز
• سبزیجات خام
• ریواس
• پیاز
• تمامی مرکبات
• برخی میوه‌ها مانند آناناس، گیلاس، توت فرنگی، انجیر، انگور و…
• قهوه، نوشابه و سایر نوشیدنی‌های کافئین‌دار یا گازدار

بیشتر بخوانید:

• بیماری کرون چیست؟ + درمان
• کرونا و مشکلات گوارشی همراه با آن
• علت و درمان سوزش معده

کلام آخر

اگر اسهال دارید، معمولا مدفوع شل و آبکی را تجربه می‌کنید. در این شرایط ممکن است مدام به سرویس بهداشتی مراجعه کنید. بسیاری از علائم اسهال کوتاه مدت هستند و به درمان های خانگی مانند رژیم غذایی اصلاح شده، مصرف مایعات سنگین، و داروهای ضد اسهال قابل درمان هستند. داروهای ضد اسهال مانند پپتیداز می‌توانند به توقف یا کاهش اسهال کمک کنند. در برخی موارد اسهال ناشی از انگل یا عفونت باکتریایی است و ممکن است نیاز به درمان با آنتی بیوتیک داشته باشد. مصرف پروبیوتیک‌ها پس از مصرف آنتی بیوتیک‌ها می تواند با وارد کردن باکتری های سالم به سیستم گوارش به جلوگیری از واکنش های نامطلوب به آنتی بیوتیک ها کمک کند. توجه داشته باشید برای مصرف این داروها بهتر است با یک پزشک متخصص گوارش مشورت کنید تا از بروز عوارض احتمالی جلوگیری کنید.