آلودگی هوا چیست و چه تاثیری بر سلامت انسان دارد؟+ روش مقابله

زمان مطالعه این مطلب: 7 دقیقه

بیماری‌های تنفسی و آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با هم دارند، هرچه میزان آلودگی هوا بیشتر باشد، شدت واگیردار بودن و عوارض ایجاد شده از طرف بیماری‌های تنفسی افزایش می‌یابد. همچنین ذرات و آلاینده‌ها روی سیستم ایمنی بدن می‌توانند در انتقال ویروس‌های تنفسی مانند ویروس‌های آنفولانزا و کرونا مؤثر باشد. آلاینده‌ و آلودگی‌های موجود در هوا اشکال مختلفی دارند. آنها می‌توانند گاز، ذرات جامد یا قطرات مایع باشند.

آلودگی هوا چیست؟ تاثیر آلودگی هوا بر روی انسان چگونه است؟ توصیه می‌کنیم حتماً تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان با ما همراه باشید تا درباره آلودگی هوا، خطرات آن بر روی سلامت انسان و روش‌های مقابله با آلودگی هوا بیشتر بدانیم.

آلودگی هوا چگونه بر سلامتی انسان تاثیر می‌گذارند؟

آلودگی هوا از راه‌های مختلفی وارد جو زمین می‌شود. امروزه بیشتر آلودگی هوا توسط مردم ایجاد می‌شود و به شکل انتشار گازهای گلخانه‌ای از کارخانه‌ها، خودروها، هواپیماها یا نیروگاه‌ها است. همچنین دود سیگار نیز آلودگی هوا محسوب می‌شود. به عواملی که توسط انسان‌ها ایجاد شده باشد عوامل انسانی آلوده کننده هوا گفته می‌شود. برخی دیگر از عوامل آلودگی هوا نیز وجود دارند که مانند دود ناشی از آتش سوزی یا خاکستر ناشی از آتشفشان‌ها، به طور طبیعی اتفاق می‌افتند، که به آن‌ها عوامل طبیعی گفته می‌شود.

در نظر اکثر مردم، آلودگی هوا به عنوان دود کارخانه‌های بزرگ یا اگزوز خودروها در نظر گرفته می‌شود اما انواع زیادی از آلودگی هوا داخل خانه نیز وجود دارد. گرم کردن خانه با سوزاندن موادی مانند نفت سفید، چوب و زغال سنگ می‌تواند هوای داخل خانه را آلوده کند. خاکستر و دود ناشی از آن‌‌ها تنفس را دشوار کرده و به دیوار، غذا و لباس‌های شما می‌چسبند و موجب ایجاد برخی بیماری و حساسیت‌ها می‌شوند. گاز طبیعی رادون یک ماده سرطان‌زا است که می‌تواند در خانه‌ها نیز تولید شود. رادون از طریق سطح زمین آزاد می‌شود. هرچند امروزه با استفاده از سیستم‌های پیشرفته نصب شده توسط متخصصان می‌توانند سطح رادون را کاهش دهند.

آلودگی هوا در کلان شهرها

آلودگی هوا در شهرهای بزرگ که انتشار گازهای گلخانه‌ای و عوامل مختلف در آن‌ها متمرکز هستند، شایع‌تر است. گاهی اوقات، کوه‌ها یا ساختمان‌های بلند از گردش باد جلوگیری می‌کنند و موجب آلودگی هوا می‌شوند. این نوع آلودگی‌ها اغلب به صورت ابری ظاهر می‌شوند و موجب تیره شدن هوا می‌شود. به این پدیده مه دود گفته می‌شود. شهرهای بزرگ در کشورهای فقیر و در حال توسعه بیشتر از شهرهای کشورهای توسعه یافته آلودگی هوا دارند. براساس گزارش سازمان بهداشت جهانی، برخی از آلوده ترین شهرهای جهان (کراچی – پاکستان)، (ایران – تهران)، (دهلی نو – هند)، (پکن – چین)، (لیما – پرو) نامبرد.

‌درباره کرونا و آلودگی هوا این نکته لازم به ذکر است که آلودگی هوا باعث افزایش احتمال ابتلا به انواع بیماری‌های ریوی و قلبی می‌شود. این افراد نسبت به بستری شدن در بیمارستان و آلوده شدن به ویروس کرونا آسیب پذیرتر هستند.

قرار گرفتن در مقابل آلاینده‌های خطرناک موجود در هوا، مانند مونوکسید کربن، آزبست، جیوه و فرمالدئید موجب بروز بیماری سرطان، ایجاد نقایص مادرزادی و ایجاد اختلال در عملکرد ریه می‌شوند. در معرض بودن با این آلاینده ها، باعث افزایش 9 درصدی میزان مرگ و میر در میان مبتلایان به کرونا شده است. همچنین افزایش آلاینده‌ها موجب استرس تنفسی می‌گردد و میزان آسیب پذیری فرد در مقابل ویروس کرونا افزایش می‌یابد.

عوامل اصلی ایجاد آلودگی هوا چیست؟

عوامل متعددی وجود دارند که میتواتنند باعث ایجاد آلودگی هوا باشند. برخی از این عوامل که به نحوی میتوان گفت از عوامل اصلی ایجاد آلئدگی هوا در شهرها هستند عبارتد از:

استفاده از سوخت‌های فسیلی

دی اکسید گوگردی که از مصرف سوخت‌های فسیلی مانند زغال سنگ، نفت منتشر می‌شود یکی از عوامل اصلی آلودگی هوا هستند. آلاینده‌های ناشی از وسایل نقلیه شامل کامیون و اتومبیل‌ها باعث ایجاد آلودگی زیادی می‌شوند. این سوخت‌ها همیشه مضر هستند اما استفاده بیش از حد از سوخت های فسیلی برای محیط زیست بسیار مضر است و باعث ایجاد آلودگی هوا میشوند.

فعالیت‌های کشاورزی

آمونیاکی که توسط فعالیت‌های مرتبط با کشاورزی ایجاد می‌شوند بسیار شایع هستند. استفاده از حشره کش‌ها، آفت کش‌ها در فعالیت‌های کشاورزی بسیار شایع است. این فعالیت‌های کشاورزی مواد شیمیایی مضری را در هوا پخش می‌کنند و علاوه بر هوا می‌توانند باعث آلودگی آب نیز شوند.

آلودگی‌های ناشی از کارخانه‌ها و صنایع

اغلب صنایع تولیدی مقادیر زیادی مونوکسید کربن، هیدروکربن و مواد شیمیایی را در هوا پخش می‌کنند و به همین دلیل کیفیت هوا را کاهش داده و باعث ایجاد آلودگی هوا می‌شوند. صنایع تولیدی را می‌توان در هر گوشه‌ای از زمین یافت و هیچ منطقه ای نیست که تحت تاثیر آلودگی‌های ناشی از آن‌ها قرار نگرفته باشد.

مطالب مرتبط:

• خطرهای کرونا در بارداری
• بهترین روش درمان تب کرونا
• اثرات کرونا بر روی بیماران دیابتی
• علائم قلبی و عروقی کرونا چیست؟

اثرات الودگی هوا و تاثیر آن بر سلامتی انسان

به طور کل، افراد طیف گسترده‌ای از اثرات سلامتی را، از قرار گرفتن در معرض آلودگی هوا تجربه می‌کنند. اثرات را می‌توان به اثرات کوتاه مدت و اثرات بلندمدت تقسیم کرد.

اثرات کوتاه مدت آلودگی هوا

اثرات کوتاه مدت که موقتی هستند، شامل بیماری‌هایی مانند سوزش بینی، گلو، چشم یا پوست، ذات الریه یا برونشیت می‌شوند. آلودگی هوا همچنین می‌تواند باعث سردرد، سرگیجه و تهوع‌ شود. بوهای ایجاد شده توسط کارخانه‌ها، زباله‌ها یا سیستم‌های فاضلاب نیز آلودگی هوا محسوب می‌شوند. این بوها کم‌تر جدی اما همچنان ناخوشایند هستند.

اثرات بلند مدت آلودگی هوا

اثرات بلندمدت آلودگی هوا می‌توانند برای سال‌ها یا برای همیشه باقی بمانند. آن‌ها حتی می‌توانند منجر به مرگ فرد شوند. اثرات طولانی مدت ناشی از آلودگی هوا شامل بیماری‌های قلبی، سرطان ریه و بیماری های تنفسی مانند آمفیزم است. آلودگی هوا همچنین می تواند باعث آسیب طولانی مدت به اعصاب افراد، مغز، کلیه ها، کبد و سایر اندام‌ها شود. برخی دانشمندان گمان می‌کنند که آلاینده‌های هوا هر ساله باعث مشکلات زیادی از جمله نقص‌های مادرزادی می‌شوند.

تاثیر آلودگی هوا بر سیستم عصبی

ذرات ریز و بسیار ریز (به ترتیب با قطر کمتر از 2.5 و کمتر از 0.1 میکرومتر) می‌توانند در ریه ها رسوب کنند، به گردش خون سیستمیک نفوذ کرده و در نهایت از سد خونی مغزی عبور کنند. هنگامی که آلاینده‌ها به مغز می‌رسند، سیستم ایمنی بدن نقش مهمی در میانجیگری سمیت عصبی ایفا می‌کنند.

میکروگلیا، سلول‌های ایمنی ساکن در مغز، ممکن است به آلاینده‌ها حمله کند که منجر به التهاب عصبی از طریق انتشار سیتوکین‌ها و گونه‌های اکسیژن می‌شوند. التهاب عصبی یا استرس اکسیداتیو ناشی از میکروگلیا نیز می‌تواند در غیاب انتقال مستقیم به مغز رخ دهد. به عنوان مثال، آلاینده‌های گازی، مانند ازن، می‌توانند ماکروفاژهای ریوی را فعال کنند، که منجر به واکنش التهاب ریه شده که بر سیستم عصبی مغز تأثیر می‌گذارد بنابراین، قرار گرفتن در معرض آلاینده هوا می‌تواند منجر به اثرات نامطلوب عصبی از طریق تماس مستقیم یا غیرمستقیم با مغز شود.⁽¹⁾

بیشتر بخوانید:

• عطسه چیست؟ چه چیزی باعث عطسه می‌شود؟
• علت خلط گلو چیست؟ + بهترین روش درمان خلط گلو
• میگرن چیست؟ علت، علائم و درمان سردرد میگرنی
• کووید طولانی (اثرات طولانی مدت ویروس کرونا)
• چه افرادی به سکته در کرونا مبتلا می شوند؟
• کرونا و مشکلات گوارشی همراه با آن
• علائم سردرد کرونا و روش درمان
• علل افت اکسیژن خون در کرونا
• روزشمار علائم کرونا

توضیحات پروفسور کیوانی درباره آلودگی هوا و تاثیر آن بر کرونا

تجربیاتی که در دنیا دریافت شده است، نشان می‌دهد که حتی اگر کمی آلودگی هوا افزایش پیدا کند، میزان مرگ و میر به مقدار معنی‌دار و قابل توجهی افزایش پیدا خواهد کرد. بنابراین یک فاکتور خطر در ماه‌هایی که آلودگی هوا بیشتر است، اگر به منوال سال‌های گذشته این آلودگی ادامه پیدا کند باید انتظار داشته باشیم میزان مرگ و میر و حتی میزان ابتلا به کووید-19 افزایش یابد.

میزان ابتلا در شهرهای آلوده خیلی معنی‌دار نبوده، اما به طور کلی گفته‌اند وقتی هوا آلوده‌تر باشد انتشار ویروس هم بیشتر است. در مورد میزان مرگ‌ومیر در اثر آلودگی اثبات شده حتی به میزان کم آلودگی-که بیشتر این آلودگی به گاز دی اکسیدکربن و دی اکسید نیتروژن هست- به میزان قابل توجهی مرگ‌ومیر را افزایش می‌دهد، چون افزایش آلودگی هوا، افزایش مونوکسیدکربن، دی اکسیدکربن و دی اکسید نیتروژن همه منجر به افزایش مرگ و میر می‌شود.

بیشتر بخوانید

• تاثیر کرونا بر مغز؛ کاهش IQ مبتلایان صحت دارد؟
• علت درد زیر شکم مردان چیست؟ + درمان درد زیر شکم آقایان
• مصرف ویتامین دی و عوارض کمبود ویتامین D را جدی بگیرید!!
• علت سوزش معده و سر دل چیست؟ + بهترین درمان سوزش معده
• علت درد زیر شکم زنان چیست؟ آیا درد زیر شکم زنان خطرناک است؟

روش‌های مقابله با آلودگی هوا چیست؟

برای اینکه با آلودگی هوا مقابله کنیم و اثرات آن را از بین ببریم می‌توان اقداماتی انجام داد که به شرح زیر است:

1. مصرف آنتی اکسیدان‌هایی مانند ویتامین C، ویتامین A و ویتامین E، موجب تقویت سیستم ایمنی می شود.
2. مصرف شیر و لبنیات کم چرب: کلسیم موجود در لبنیات و شیر مانع جذب سرب موجود در آلاینده‌های هوا می‌شود؛ به همین دلیل سیستم ایمنی تقویت می شود.
3. مصرف مواد غذایی دارای سدیم، روی یا زینک و منیزیم می‌توانند، مانع جذب مواد سمی و مضر موجود در آلاینده‌های هوا مانند سرب شوند.
4. مصرف مواد پروتئینی مانند گوشت‌ها، ماهی، مرغ، آجیل‌ها، حبوبات، تخم مرغ و میوه‌ها و سبزیجات تازه که دارای برگ‌های سبز تیره رنگ هستند، می‌توانند در دفع ذرات آلاینده وارد شده به بدن موثر باشند.
5. مصرف ماهی‌های چرب مانند ماهی سالمون، موجب تقویت ریه‌ها می‌شوند. این ماده غذایی مهم به دفع آلاینده‌های وارد شده به بدن کمک می کند.
6. انجام حرکات ورزشی در منزل می‌تواند موجب تقویت سیستم ایمنی شود.
7. داشتن خواب خوب در شب موجب تقویت بدن می‌شود.
8. کنترل استرس و اضطراب نیز می‌تواند در تقویت سیستم ایمنی و کاهش تولید رادیکال‌های آزاد موثر باشد.

تعطیلی مدارس برای آلودگی هوا

هرساله آلودگی هوا در ایران و به خصوص در کلان‌شهرهایی مانند تهران، به امری طبیعی تبدیل شده و شاهد افزایش و عدم تدابیر مناسب برای آن هستیم. در زمان آلودگی هوا، مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات کلان‌شهرها برای چندروز تعطیل می‌شوند؛ اما کارساز نیست. باید راه و چاره دیگری اندیشید تا بتوان از اثرات مخرب آلودگی هوا بر جامعه و انسان‌ها کم کرد.

کلام اخر

بیماری‌ها و آلودگی هوا ارتباط مستقیمی با هم دارند، هرچه میزان آلودگی هوا بیشتر باشد، شدت واگیردار بودن و عوارض ایجاد شده از طرف بیماری‌های تنفسی و عصبی افزایش می‌یابد. همچنین الودگی هوا می‌تواند در انتقال ویروس‌های تنفسی مانند ویروس‌های آنفولانزا و کرونا مؤثر باشد. افرادی که مستعد ابتلا به عفونت هستند، بیماران مبتلا به عارضه‌های تنفسی و قلبی، سالمندان، زنان باردار و کودکان در معرض هوای آلوده سریعتر به عفونت تنفسی دچار می‌شوند.