جشن پایان کرونا در ایران؛ آیا کرونا تمام شده است؟

زمان مطالعه این مطلب: 10 دقیقه

پس از عبور موج کوتاه و شدید ویروس کرونا با نام امیکرون، که توسط سازمان جهانی بهداشت (WHO) در تاریخ 5 آذر 1400 به رسمیت شناخته شد، به نظر می‌رسد که همه گیری کووید 19 در حال پایان است. البته این فرضیه زمانی درست است که سویه جدید ایجاد نشود. حال که در 9 تیر 1401 برای سومین روز آمار فوتی‌های کرونا در ایران به صفر رسید، اما در همین حال شاهد افزایش تعداد مبتلایان در ایران و جهان هستیم. در این مقاله قصد داریم به بررسی مطالعات انجام شده درباره آخرین سویه این ویروس یعنی امیکرون و جهش جدید آن و چشم اندازی از پایان کرونا در ایران و جهان بپردازیم.

پیک هشتم؛ مانع جدی پایان کرونا

گزارش‌ها حاکی از بالا رفتن آمار مبتلایان به کووید 19 در جهان و کشور عزیزمان ایران است. فروکش کردن تعداد مبتلایان و تعداد فوتی‌ها نباید پایان کرونا به طور قطعی را به مردم القا می‌کرد. این باعث کمتر شدن رعایت پروتکل‌های بهداشتی و اکنون نتیجه آن یعنی افزایش تعداد مبتلایان هستیم. البته زیرسویه جدیدBQ.1 و BA.5 نیز در این افزایش مبتلایان بی تاثیر نیست. بیشتر در خصوص هشدار موج جدید کرونا در ایران؛ پیک هشتم کرونا در زمستان 1401 بخوانید.

سرعت بالای شیوع و فروکش کردن امیکرون

گسترش و شیوع سویه امیکرون کرونا سرعت بسیار بالایی داشت، به طوریکه در کمتر از سه ماه، کل جهان درگیر این سویه شد. در بسیاری از نقاط جهان، تعداد مبتلایان بی سابقه افزایش یافت و اکنون با همان سرعت درحال فروکش کردن است. در حال حاضر (خرداد 1401) اکثر کشورهای جهان، مخصوصا کشور عزیزمان ایران موج وحشتناک این ویروس را پشت سر گذاشت و روند مبتلایان و فوتی ها رو به کاهش است. جالب توجه است که برخی مناطق در جهان، پس از عبور از این موج، رعایت پروتکل‌های بهداشتی را تا حد زیادی کاهش داده اند؛ در مقابل، برخی شهرها مانند هنگ کنگ هنوز در نقطه اوج این ویروس گیر کرده و به تشدید محدودیت‌ها و قرنطینه ادامه می‌دهند.

پیش بینی دانشمندان، قبل از درگیری همه جهان با گونه امیکرون کرونا، تا مقدار زیادی درست بود. یافته‌های دانشمندان نشان می‌داد که این گونه، از انواع قبلی آن عفونی تر است و دربرابر مقاومت ایجاد شده توسط آنتی بادی بعد از بیماری، یا آنتی بادی واکس کرونا پایدار است. یافته‌ها حاکی از آن است که زیرشاخه BA.2 امیکرون عفونی تر بوده و در شدت این موج تاثیرگذار بوده است.

درسی از تجربه تلخ امیکرون

سویه امیکرون، تجربه‌ای چند در مورد اثربخشی روش‌های مقابله با این ویروس را به آموخته است.

اولین آن، واکسیناسیون حداکثری جامعه و ضرورت تزریق دوز سوم واکسن کرونا می‌باشد. مطالعات نشان داده است در کشورهایی که افراد در معرض خطر، حداقل یک دوز واکسن کرونا دریافت نموده اند، به مقدار قابل توجهی، موارد بستری در بیمارستان کمتری داشته اند. بدیهی است مانند موج‌های قبلی، کشورهای کم درآمد که مقدار واکسیناسیون آنها کمتر از دیگر کشورهاست، موج سهمگین‌تری را تجربه کرده اند.

دومین تجربه این بود که از محدودیت‌های سخت گیرانه برای جلوگیری از شیوع این ویروس کاسته شد. بسیاری از کشورهای جهان پس از گذر از موج امیکرون، به این نتیجه رسیدند که خطر سلامتی کرونا به اندازه کافی مهم و قابل توجه نیست که بخواهند قوانین جدیدی اعمال کنند و رفتار روزانه خود را تغییر دهند. برخی دولت‌ها به این نتیجه رسیدند که مجموع هزینه‌های اجتماعی قرنطینه‌ها، محدودیت کسب و کار و تزریق واکسن‌ها بیشتر از بازدهی و نتیجه این همه گیری است.

مطلب مرتبط: آنچه باید درباره عوارض احتمالی واکسن کرونا بدانید

چشم انداز 10 ماه آینده کرونا

پیش بینی و تعیین چشم انداز ماه‌های آخر باقی مانده از سال 2022 میلادی، بستگی به پاسخ این سوال دارد که آیا انواع دیگر این ویروس شکل می‌گیرند یا خیر؟ تا زمانی که امیکرون، سویه غالب بماند، جای امیدواری وجود دارد که شاید دیگر خبری از موج جدید کرونا نباشد و آرام آرام این ویروس از جهان رخت بربندد. البته پیش بینی می‌شود در زمستان و پاییز شاهد یک موج کوتاه ناشی از بیماری‌های فصلی باشیم.

این سناریو که امیکرون نوع غالب بماند، روانه شدن همه کشورها به سمت مدیریت کرونا به عنوان یک بیماری بومی و برداشته شدن محدودیت‌ها است که در بیشتر کشورها درحال انجام است.

بدیهی است که بخش‌های مختلف جهان آینده متفاوتی را تجربه خواهند کرد. کشورهایی که در موج قبلی تعداد ابتلای زیادی را تجربه کرده اند، مصونیت زمانی محدودی دارند و یا کشورهایی اکثر افراد جامعه دوز بوستر واکسن کرونا را دریافت نموده اند، مقاومت بیشتری خواهند داشت. همچنین مواردی مثل جمعیت سنی کشور و سیاست دولت‌ها نیز در تعیین این چشم انداز تاثیر گذار است.

سویه های جدید؛ سد بزرگ پایان کرونا

به طور کلی چندین عدم قطعیت وجود دارد که می‌تواند مانع از خوش بینی ما نسبت به پایان کرونا گردد. یکی از آنها عدم قطعیت در مدت زمان مصونیت مبتلایان است. همانطور که ذکر شد به دلیل اینکه در موج امیکرون، تعداد زیادی افراد از جمله اکثر افراد حساس و کسانی که تا آن زمان به کرونا مبتلا نشده بودند به این بیماری مبتلا شدند، مصونیت حدودی در بیشتر افراد ایجاد شده است؛ اما نمیتوان به طور قطعی اظهارنظر درباره مدت زمان مصونیت دربرابر سویه های بعدی انجام داد.

شواهد نشان داده است هم ایمنی پس از ابتلا و هم ایمنی پس از واکسن در طول زمان کاهش می‌یابد؛ همچنین افرادی که سه دوز واکسن تزریق کرده اند از ایمنی بیشتری برخوردارند.

درحالی‌که این عدم قطعیت‌ها مهم است، اما موضوع اصلی پدید آمدن سویه‌های جدید ویروس کروناست. کرونا همیشه به جهش خود ادامه داده است. البته طبق تحقیقات همه جهش‌ها منجر به خطر بیشتر یا سرایت پذیری بالاتر نمی‌شوند. مثلاً آلفا، دلتا و امیکرون مسیر همه گیری را کاملا تغییر داده اند و جهان را وارد فاز جدیدی کردند؛ درحالی‌که بتا و گاما از این ویژگی مستثنا بوده و به همه جهان مسلط نشدند.

امیکرون در حال حاضر یکی از عفونی ترین ویروس‌های انسانی شناخته شده است. همچنین این ویروس زیرمجموعه‌هایی هم داشته که آنهارا زیرمجموعه امیکرون می‌نامند. BA.1 – BA.2 و EX از این دسته هستند.
سویه BA.2 که امیکرون پنهانکار نیز نامیده اند، را عفونی تر از نوع اولیه این ویروس دانسته اند. حالا پس از کشف سویه جدید به نام EX توسط سازمانی جهانی بهداشت در 20 فروردین 1401 میزان سرایت پذیری این ویروس 10 درصد بیشتر از BA.2 اعلام شده است. خوشبختانه این سویه هم کارساز نبود و جهان را با موج جدید درگیر نکرد.

سویه‌های BA.5 و BA.4 قدرت سرایت پذیری بالایی داشته‌اند به طوری که کشورها برای پیک جدید آمادگی خود را اعلام کردند. این اتفاق هم افتاد؛ در بسیاری از کشورهای جهان، پیک جدید رخ داد و آمار مبتلایان و فوتی‌ها افزایش یافت. اما در حال حاضر (اواخر مرداد 1401) در کشور عزیزمان ایران، احتمالا شاهد اوج این قله هستیم و رفته رفته باید انتظار کاهشی شدن مبتلایان و فوتی‌هارا داشته باشیم.

بیشتر بخوانید: سویه جدید XE؛ مسری ترین سویه کرونا

با توجه به مواردی که گفته شد و جهش‌های متوالی این ویروس، احتمال پایان کرونا هنوز قطعی نیست.

پایان کرونا با جهش های ترکیبی امیکرون

برخی صاحب نظران پس از شیوع امیکرون در جهان معتقد بودند که پس از امیکرون دیگر موج جدیدی ایجاد نخواهد شد و امیکرون آخرین سویه کروناست. زیرشاخه‌های ایجاد شده توسط امیکرون به نام های BA.1 , BA.2 و حالا ترکیب این دو و تشکیل ویروسی با نام XE تا حدودی این نظریات را رد کرد. البته این موارد زیرشاخه امیکرون هستند و واریانت جدیدی نیستند اما می‌توان نتیجه گرفت که هنوز پایان قطعی برای کرونا را نمیتوان تصور کرد و باید منتظر جهش‌های این ویروس ماند.

همچنین برخی مطالعات نشان می‌دهند، امکان ترکیب سویه‌های مختلف کرونا و ایجاد گونه‌های جدید نیز وجود دارد که به طور خلاصه به آنها اشاره می‌کنیم:

• Milder-cron: شدت کمتر بیماری را داراست و در صورت شیوع، ممکن است موج کوتاهی را در برخی کشورها ایجاد کند.
• Omicron-Twin: از مصونیت ایجاد شده توسط امیکرون فرار کرده ولی شدت و سرایت پذیری بیماری مانند امیکرون است. درصورت ایجاد موج با این نوع، احتمالا مانند مانند موج قبل را تجربه خواهیم کرد.
• Delta-Cron: این ترکیب می‌تواند سهمگین تر از موج اولیه امیکرون باشد. ترکیب عفونی بودن امیکرون با شدت و کشندگی دلتا و همچنین مقاومت دربرابر ایمنی ایجاد شده می‌تواند زنگ خطری برای جهانیان باشد.

آیا امیکرون پایان کرونا است؟

پیش بینی رفتار این ویروس تقریبا نشدنی است، کرونا در دو سال گذشته تغییرات زیادی را پشت سر گذاشته است و به محققان ناتوانی در درک حرکت بعدی ویروس را اثبات کرده است. در میان جهش‌های عجیبی که از شروع کرونا دیده ایم، چهارگونه از آنها در سراسر جهان غالب شدند و برنامه ریزی برای عدم پیدایش نوع جدید را غیرممکن می‌کند.

خطر بروز سویه جدید، به تعداد موارد مبتلا در جهان بستگی دارد، زیرا هرچه تعداد افراد آلوده به ویروس بیشتر باشد، فرصت بهتری برای تکامل ویروس ایجاد می‌گردد. به همین دلیل سرمایه گذاری جهت واکسیناسیون جمعی در جهان همچنان یک امر ضروریست. ناگفته نماند برخی پیش بینی کرده اند افرادی که دچار نقص در سیستم ایمنی هستند و یا بیماری‌های خاصی مانند HIV دارند بیشتر در معرض گونه‌های جدید خواهند بود.

کاهش اثربخشی واکسن های کرونا با سویه امیکرون

کاهش اثربخشی واکسن‌های کووید 19 در طول زمان و ضرورت استفاده از دوزهای تقویت کننده در ماه‌های اخیر بیشتر درک شده است. درحالی‌که واکسن‌های تایید شده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) همچنان دربرابر شدت بیماری و کمتر کردن بیماری منجر به فوت مؤثر هستند، اما همزمانی پیشرفت ویروس‌ها و پدید آمدن سویه‌های جدید در کاهش اثربخشی واکسن‌ها تاثیرگذار بوده است.

از آنجایی که کشورها در طول زمان به مدیریت کرونا به عنوان یک بیماری بومی روی خواهند آورد، ممکن است جهان با دوزهای بوستر یا تقویت کننده سالانه یا دوبار در سال، پیشگیری از این ویروس را مدیریت کند، مانند تزریق سالانه واکسن آنفولانزا.

بومی شدن یا پایان کرونا؟

دانشمندان، چندین تعریف برای چگونگی عبور از مرحله همه گیری و رسیدن به بومی شدن ارائه داده اند. از نظر علمی، وقتی کووید 19 به مقداری وجود داشته باشد که نیازی به تغییر در روند و زندگی مردم جامعه نداشته باشد، می‌توان آن را بومی تعریف کرد. در مقایسه با همه گیری‌های قبلی مانند آنفولانزای 1918، همانطور که درحال حاضر خطر ابتلا به آنفلوانزا عادی تلقی می‌شود و محدودیتی برای عدم ابتلای به آن وجود ندارد، برای کرونا نیز این بومی شدن پیش بینی میگردد.

بومی شدن در شرایط دیگر، زمانی رخ می‌دهد که نوسانات بیماری، تغییرات اندکی را در فعالیت‌های اقتصادی و اجتماعی افراد جامعه ایجاد کند. همچنین وقتی اپیدمی (همه گیری) از فعالیت‌های اقتصادی جدا شده و از اثرات آن بر اقتصاد تا حد زیادی کاسته شود بومی تلقی خواهد شد.

کووید 19 بومی به این معنا نیست که این بیماری دیگر هیچ خطری ندارد. بعد از اعلام شرایط بومی شدن ویروس کرونا (در صورت عدم ایجاد سویه جدید و خطرناک) جهان باید آمادگی‌های لازم را درنظر داشته باشد.
اقداماتی که هر جامعه باید برای مدیریت موثر کرونای بومی انجام دهد:

1. تعیین مجموعه‌ای از مراکز بهداشتی، بازارهای اقتصادی و مکان‌های اجتماعی جهت مدیریت در زمان بحران مجدد.
2. نظارت و پیگیری پیشرفت در برابر اقدامات پیش بینی شده برای پاسخ سریع به شرایط جدید.
3. استفاده مؤثر از واکسن‌ها و داروهای درمانی جهت محدود کردن هرچه بیشتر بیماری.
4. انجام تغییرات و حرکت به سمت قبل از همه گیری به طور آهسته صورت گیرد.

یک سویه جدید ممکن است فصل جدیدی از همه گیری کرونا را به وجود آورد و جوامع باید آماده واکنش در صورت وقوع باشند. هماتطور که برای پیک هفتم بیشتر کشورها از پیش آمادگی مواجهه با آن را داشتند.

جشن پایان کرونا

برخی از کشورهای اروپایی یکسال پس از شیوع کرونا، با واکسیناسیون اکثریت جمعیت کشورشان، پایان کرونا را جشن گرفتند؛ اما این خوش خیالی بیش نبود. پس از گذشت مدت کوتاهی دولت‌هایی که پایان کرونا را جشن گرفته بودند، به اشتباه خود پی برده و با موج‌ها و سویه‌های جدید کرونا درگیر شدند.

با توجه با مطالب گفته شده، ممکن است به زودی با پایان کرونا روبرو نشویم، در کشور عزیزمان ایران، تعداد موارد ابتلا و فوتی‌ها کاهش چشمگیری داشته به طوریکه در شروع سال 1401 بیشتر محدودیت‌ها برداشته شده و همه مدارس و دانشگاه‌های کشور به طور کامل بازگشایی شدند.

باید این نکته را نیز مورد توجه قرار داد که ایمنی واکسن های تزریق شده درحال کاهش است و مقامات بهداشتی لزوم تزریق دوز بوستر کرونا را توصیه کرده‌اند. همچنین به گفته دکتر محمدعلی گویا در 6 تیر 1401 نظریه پایان کرونا مورد تایید صاحب نظران سلامت دنیا نبوده و آنها معتقدند که راه طولانی تا پایان آن وجود داشته باشد و ممکن است یک تغییر در ساختار این ویروس باعث بروز پاندمی دیگری در دنیا شود.

روز های بدون فوتی کرونا در ایران

در میانه موج اخبار بد، در 4 خرداد ماه 1401 سخنگوی وزیر بهداشت اعلام کرد که برای چهارمین بار، در 24 ساعته گذشته هیچ فوتی ناشی از ویروس کرونا در کشور رخ نداده است. خبر امیدوارکننده‌ای بوده اما هنوز هم به رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیاز داشته‌ایم. کوچک ترین سهل انگاری، شاید منجر به فاجعه بزرگی می‌شد. در مرداد 1401 ما شاهد صعودی بودن دوباره آمار و رسیدن فوتی‌های روزانه به نزدیک 100 نفر بوده‌ایم.

در یکی از برنامه‌های پر بیننده تلویزیونی یعنی خندوانه دیگر خبری از رعایت پروتکل‌های بهداشتی نیست. تماشاچیان با فاصله کمی از هم بدون ماسک ساعت‌ها در محیط استودیو حضور دارند. درست است که برای مدت کوتاهی تعداد فوتی‌ها کاهش داشته و روزهای بدون فوتی در کشور را پشت سر گذاشته‌ایم اما هنوز پایان کرونا قطعی نیست. همچنین مسعود مردانی عضو ستاد ملی مقابله با کرونا این عمل برنامه خندوانه را غیراصولی و غیر منطقی دانسته است.

مطالب مرتبط:

• کودکان چه واکسنی بزنند؟ انواع واکسن کرونا کودکان
• ضرورت تزریق واکسن کرونا در بارداری
• موج جدید کرونا در ایران، پیک هفتم در تابستان 1401
• روزشمار علائم کرونا
• تاثیر کرونا بر مغز؛ کاهش IQ مبتلایان صحت دارد؟
• علائم قلبی و عروقی کرونا چیست؟
• خطرهای کرونا در بارداری
• اثرات کرونا بر روی بیماران دیابتی

نگرانی از ورود مجدد دلتا در کشور

دبیر کمیته علمی کشوری مقابله با کرونا درباره این موضوع چنین اظهارنظر کرده است: هنوز در کشورهای همسایه مانند ترکیه، حدود 3 درصد سویه در گردش، سویه دلتا است. این نگرانی وجود دارد که با توجه به رفت و آمدها و مراودات تجاری زیاد بین کشور ما و ترکیه ممکن است دوباره دلتا به ایران وارد شده و منجر به ایجاد زیرسویه‌های XF و XD شود. بیشتر درباره این دو زیرسویه را اینجا بخوانید.

نگرانی از شیوع لانگیا

لانگیا ویروس جدید چینی قابل انتقال اب حیوان به انسان است. این بیماری که از موش کور و سایر حیوانات به انسان قابل سرایت است، در چین 35 نفر را مبتلا کرده‌است. درباره این ویروس جدید مطالعه کنید: ویروس جدید چینی، لانگیا

همچنین بیشتر بخوانید:

• علائم آبله میمونی؛ راه‌های انتقال و درمان؛ آیا آبله میمونی به ایران رسیده است؟
• گسترش ویروس اسهال و استفراغ جدید در ایران: اطلاعات و پیشگیری
• شیوع تب کریمه کنگو در ایران، علائم، راه انتقال و درمان