واژن چیست؟ بیماری‌ها، آناتومی (عکس واژن) + انواع واژن

زمان مطالعه این مطلب: 10 دقیقه

همه ما انسان‌ها باید شناخت کاملی از آناتومی و ساختار بدن خود و همچنین ساختار بدن فردی که باید با او رابطه جنسی برقرار کنیم داشته باشیم. واژن یا به انگلیسی vagina بخش مهمی از دستگاه تناسلی خارجی و داخلی زنان است که افراد اطلاعات کمتری در خصوص آن دارند. آیا می‌خواهید بدانید واژن چیست؟ ساختار و آناتومی واژن چگونه است؟ چگونه باید رابطه جنسی واژینال برقرار کنیم؟ با بیماری‌های واژن آشنا هستید؟ حتما تا انتهای این مقاله از مجله سلامت کیوان همراه ما باشید تا به طور کامل در خصوص واژن یا آلت تناسلی زن بیشتر صحبت کنیم.

واژن چیست؟

در پاسخ به این سوال که واژن چیست، باید بگوییم واژن بخش مهمی از آناتومی تناسلی داخلی و خارجی زنان و یک کانال کششی و عضلانی است. واژن یک گذرگاه است که در طول رابطه جنسی، قاعدگی، بارداری و زایمان نقش مهمی دارد. معاینات لگنی منظم، تست پاپ اسمیر و سایر اقدامات جنسی ایمن، می‌تواند به سالم نگه داشتن واژن و عفونت نکردن آن کمک کند. عموم مردم از واژن به عنوان پایه‌ای برای تمام قسمت‌های تناسلی مرتبط با زنان یاد می‌کنند؛ اما واژن شما تنها یک عضو ضروری است که بخشی از سلامت تناسلی و جنسی شماست.

در واقع واژن یکی از اجزای مهم در تولید مثل و ادامه نسل بشر است که از اجزای مختلفی تشکیل شده. این اجزا در تمامی زنان یکسان است اما ممکن است مانند ظاهر هر فرد که به ژنتیک و عوامل مختلفی بستگی دارد، از هر فرد تا فرد دیگر متفاوت باشد.

در یک تقسیم بندی کلی می‌توان واژن را به دو بخش داخلی و خارجی تقسیم کرد. بخش خارجی واژن که به آن مهبل یا فرج نیز گفته می‌شود، بخش مهمی از اندام تناسلی خارجی است که به شما امکان می‌دهد لذت جنسی را تجربه کنید. بخش داخلی واژن نیز متشکل از سیستم تناسلی داخلی شما است که بارداری و زایمان را ممکن می‌سازد.

آناتومی واژن چگونه است؟

گاهی اوقات محققان، آناتومی واژن را با یک اجاق خود تمیز شونده مقایسه می‌کنند، زیرا بدون هیچ کمک خارجی خود را تمیز می‌کند. واژن میزبان انواع باکتری‌ها و قارچ‌ها است که آن را سالم نگه می‌دارند. این موجودات کوچک در یک اکوسیستم ظریف که گاهی اوقات میکروبیوم یا فلور واژن نیز نامیده می‌شود، با فرد همزیستی می‌کنند. زمانی که تعادل مناسبی از این ارگانیسم ها در واژن خود داشته باشید، واژن شما عاری از عفونت است.

عدم تعادل باکتری یا رشد بیش از حد قارچ‌ها می‌تواند منجر به بوی بد واژن شود. واژن شما از دهانه رحم شما امتداد می‌یابد، در واقع واژن دارای یک تکه بافت گردن مانند است که واژن شما را به رحم متصل می‌کند. آناتومی واژن به صورت سوراخی در خارج از بدن به پایان می‌رسد که به آن دهانه واژن می‌گویند. واژن بین مثانه و رکتوم قرار دارد. دهانه واژن یکی از سه سوراخ ضروری در ناحیه فرج است که عملکردهای داخلی و خارجی بدن شما را به هم مرتبط می‌کند. دهانه مجرای ادرار شما در قسمت بالای دهانه واژن قرار دارد، و خود دهانه واژن ناحیه وسط (جهت دخول) و مقعد در پایین دهانه واژن قرار دارد.⁽¹⁾ در ادامه، بخش‌های داخلی و خارجی واژن را همراه عکس شرح خواهیم داد.

در تصویر زیر می‌توانید آناتومی بخش خارجی واژن را مشاهده نمائید.

• فرج یا وولوا: وولوا یا فرج اصطلاحی عمومی برای توصیف تمام بخش‌های خارجی آلت تناسلی زنان است. فرج شامل لب‌های داخلی و خارجی واژن، کلیتوریس و میزراه است.

• مونس پابلیس: مونس پابلیس و یا برجستگی‌های تناسلی، بافت‌های چربی هستند که در بالای فرج و دقیقا در جلوی استخوان شرمگاهی قرار می‌گیرند.

• کلیتوریس: کلیتوریس اصلی ترین عضو آناتومی خارجی دستگاه تناسلی زنان است. نوک کلیتوریس در بالای واژن قرار دارد، جایی که لُب‌های داخلی به هم می‌رسند. اندازه ی کلیتوریس در افراد مختلف و متغیر بوده و ممکن است به کوچکی یک نخود یا به بزرگی یک انگشت شست باشد. 

• لایبا ماژور: لایبا ماژور، دو تاخوردگی پوستی بزرگ هستند که در اطراف ورودی واژن قرار دارند. بخش جلویی لایبا ماژور دقیقا در زیر مونس پابلیس بهم می‌پیوندند.

• لایبا مینور: مانند لایبا ماژور، لایبا مینور ها نیز یک تاخوردگی پوستی هستند که از کلیتوریس شروع شده و به سمت پایین ادامه دارند.

• منفذ ادرار: یک سوراخ کوچک در زیر کلیتوریس قرار دارد که به شما امکان ادرار کردن را می‌دهد. لوله‌ای که ادرار را از مثانه شما و مجرای خروجی ادرار حمل و در دهانه خارج از بدن شما دفع می‌کند.

• دهانه و مدخل واژن: قسمت ابتدایی واژن، مدخل نامیده می‌شود که محل شروع کانال واژن است. اقدامات اساسی واژن مانند دخول، خونریزی پریود و ترشحات واژن از دهانه واژن عبور می‌کنند. اقدامات در خصوص تنگ کردن واژن به جهت گشادی این قسمت از واژن انجام می‌شود.

• پرده بکارت: پرده بکارت که به آن هایمن (hymen) نیز گفته می‌شود، یک لایه پوستی نازک با ضخامت 1 تا 2 میلی‌متر است. پرده بکارت در قسمتی از واژن بین دهانه و کانال قرار داشته که با برقراری اولین رابطه جنسی واژینال یا وارد کردن شیء به داخل واژن، شکل دیگری پیدا می‌کنند و اصطلاحاً پاره می‌شود که اغلب با ترشحات و مقدار کمی خونریزی همراه است.

در تصویر زیر می‌توانید بخش داخلی آناتومی واژن و رحم را مشاهده نمائید.

• کانال واژن: کانال واژن مجرایی منعطف و عضلانی است که هنگام رابطه جنسی، آلت تناسلی به این کانال وارد شده و هنگام زایمان نیز کودک از این قسمت خارج می‌شود. طول کانال واژن در افراد متفاوت است و از حدود 8 تا 17 سانتی‌متر متغیر است. چین‌هایی در دیواره‌های این کانال وجود دارد که هنگام تحریک جنسی یا زایمان، بزرگ می‌شود تا این پروسه‌ها بدون درد انجام شود و پس از آن جمع شده و به حالت قبل باز می‌گردد.

• نقطه جی: نقطه G یک ناحیه داخلی در قسمت ورودی واژن است. محققان می‌گویند نقطه جی یا جی اسپات یک دسته پر از عصب و بسیار حساس است. با برانگیختگی و تحریک این نقطه، ارگاسم زنان عمیق شده و به اوج لذت جنسی می‌رسند. در خصوص این سوال که نقطه جی کجاست؟ باید بگوییم در هر زن متفاوت است اما به طور معمول 5 تا 7 سانتی متر به سمت بالا در دیواره جلوی داخل واژن می‌توان این نقطه را یافت.

• رحم: رحم اندامی گلابی شکل و توخالی است که جنین در آن رشد می‌کند. رحم به دو بخش دهانه رحم و تنه رحم تقسیم می‌شود.

• تخمدان‌ها: تخمدان‌ها غدد بیضی شکل و کوچکی هستند که در هر یک از دو سمت رحم قرار دارند، تخمدان‌ها وظیفه تولید تخمک و هورمون‌ها را به عهده دارند.

• لوله‌های فالوپ: لوله‌های فالوپ لوله‌های باریکی هستند که به بخش بالایی رحم متصل می‌شوند، این لوله‌ها اجازه می‌دهد تا اسپرم وارد بدن شده و تخمک‌ها را از تخمدان‌ها به رحم می‌رسانند.

• فیمبریا: فیمبریا بخشی از داستگاه تناسلی زنان است. فیمبریا در انتهای هر یک از لوله های فالوپ قرار دارد و زمانی که تخمکی از تخمدان‌ها آزاد شود، فیمبریا تخمک را به درون لوله فالوپ می‌کشد.

موهای زائد ناحیه تناسلی زنان

موهای تناسلی هر فرد (زنان و مردان) بعد از بلوغ رشد می‌کند و اطراف ناحیه تناسلی را می‌پوشاند. از بین بردن موهای این ناحیه یک انتخاب شخصی است. اما نظراتی نیز وجود دارد مبنی بر اینکه این موها فواید خاصی می‌توانند داشته باشد از جمله:

• حفظ دمای مناسب برای ناحیه در هوای خیلی سرد و یا خیلی گرم
• ایجاد فضای مناسبی برای رشد باکتری‌های طبیعی واژن
• علامت آمادگی برای برقراری ارتباط جنسی و حاملگی
• حفظ فرومون‌های ناحیه تناسلی
• جلوگیری از اصطکاک هنگام رابطه جنسی یا ورزش

بیشتر بخوانید:

• لابیا چیست؟ لابیا پلاستی چگونه انجام می‌شود؟
• کیست تخمدان چیست؟

عملکرد واژن چیست؟

واژن، شما را قادر می‌سازد تا لذت جنسی، بارداری و زایمان را تجربه کنید، همچنین به شما کمک می‌کند تا خون پریود را به خارج از بدنتان هدایت کنید. به طور کلی عملکرد واژن به شرح زیر است:

لذت جنسی

دیواره‌های واژن دارای انتهای عصبی هستند که به شما اجازه می‌دهد هنگامی که آلت تناسلی در واژن شما وارد می‌شود، لذت جنسی را تجربه کنید. همچنین هنگامی که برانگیخته می‌شوید، واژن شما منبسط شده و با ترشحات واژن به نحوی روغن کاری می‌شود تا در رابطه جنسی دردی احساس نکنید و دخول به راحتی صورت گیرد.

قاعدگی

شما هر ماهه در طول سیکل قاعدگی خود، پوششی از رحم را خارج می‌کنید مگر اینکه باردار شوید. این پوشش از طریق واژن به عنوان خون قاعدگی از بدن شما خارج می‌شود.

• جهت مطالعه بیشتر؛ هر سوالی در خصوص قاعدگی دارید می‌توانید در مقالات زیر مطالعه کنید:
  • چیکار کنم پریود بشم؟
  • 9 علت تاخیر در پریود
  • عقب انداختن پریود در منزل
  • مؤثرترین روش کاهش درد پریود
  • علت و درمان پریود نامنظم چیست؟
  • علت کم شدن خون قاعدگی چیست؟

بارداری

در طول رابطه جنسی واژینال، در صورت انزال شریک جنسی، اسپرم او ممکن است در کانال واژن شما آزاد شود. سپس اسپرم از واژن شما و از طریق رحم و لوله های فالوپ شنا می‌کند تا تخمک‌های شما را بارور کند. به طور کلی مایع منی قابلیت باروی دارد، اما احتمال کمی برای بارداری با پیشاب نیز وجود دارد.

• جهت مطالعه بیشتر؛ در مقالات زیر در خصوص سوالات شما درباره بارداری توضیح داده‌ایم:
  • علائم بارداری چیست؟
  • از کجا بفهمیم بارداریم؟
  • آمپول ضد بارداری چیست؟

زایمان

واژن به عنوان کانال زایمان نیز شناخته می‌شود، به دلیل اینکه نقش آن در هنگام زایمان بسیار مهم است. در طول زایمان، کودک از رحم و از طریق واژن حرکت می‌کند تا به دنیا بیاید. دهانه واژن آخرین توقف کودک در سفر از بدن مادر به دنیای خارج از رحم است.

بیماری های مرتبط با واژن

بسیاری از شرایط و بیماری های مقاربتی می‌توانند واژن را تحت تاثیر قرار دهند، که برخی از آنها خطر جدی سلامتی برای بانوان هستند. انواع اختلالاتی که باعث التهاب و یا عفونت واژن می‌شوند را در ادامه به طور خلاصه شرح خواهیم داد⁽²⁾. شما می‌توانید با کلیک بر روی عناوین قرمز رنگ هر بیماری به اطلاعات کامل و جامع در خصوص آن بیماری دسترسی داشته باشید.

• واژینیت: شایع‌ترین مشکل در بین زنان بیماری واژینیت است. هرگونه احساس درد در واژن همراه با التهاب و عفونت در آن قسمت را واژینیت می‌گویند.

• واژینوز باکتریایی: در اغلب موارد عفونت واژن ناشی از رشد بیش از حد باکتری‌ها به ویژه گاردنرلا واژینالیس در فلور واژن است.

• عفونت قارچی واژن: عفونت‌های قارچی واژن، زمانی ایجاد می‌شوند که سطوح مخمر، کاندیدای بیش از حد مجاز در واژن شما باشند.

• کیست بارتولین: کیست‌های بارتولین غده‌هایی هستند که می‌توانند روی غده بارتولین، غده‌ای که در دو طرف دهانه واژن شما قرار دارد، تشکیل شوند.

• تریکومونیازیس: تریکومونیازیس نوعی عفونت مقاربتی (STI) است که توسط انگل تریکوموناس واژینالیس ایجاد می‌شود و باعث سوزش ادرار و عفونت بد بو از واژن می‌شود.

• واژینیسموس: واژینیسموس زمانی رخ می‌دهد که ماهیچه‌های واژن به صورت غیر ارادی منقبض یا اسپاسم می‌شوند. این امر باعث می‌شود دخول دردناکی را تجربه کنید یا به علت درد زیاد اصلا نتوانید رابطه جنسی داشته باشید. برای درمان باید حتما به پزشک متخصص زنان مراجعه نمائید.

• کلامیدیا: کلامیدیا نوعی عفونت مقاربتی است که توسط باکتری به نام کلامیدیا تراکوماتیس ایجاد می‌شود. این بیماری معمولا بدون علائم است اما برخی علائم آن عبارتند از: بالا رفتن سطح ترشحات واژن، سوزش هنگام ادرار، درد زیر شکم زنان، لکه بینی بین دوره‌های پریودی.

• تبخال تناسلی: تبخال تناسلی نوعی بیماری مقاربتی ناشی از ویروس هرپس سیمپلکس (HSV) است که در صورت مبتلا بودن شریک جنسی، شماهم به آن مبتلا خواهید شد.

• سوزاک: یک بیماری مقاربتی ناشی از باکتری به نام نایسریا گونوره آ است. این بیماری در زنان علائمی دارد که برخی از آنها عبارتند از: ادرار دردناک، افزایش ترشحات واژن، خونریزی بعد از مقاربت، درد شکم یا لگن.

• ویروس HPV: اچ پی وی شایع‌ترین بیماری مقاربتی ناشی از ویروس پاپیلومای انسانی در مردان و زنان است. برخی تایپ‌های این ویروس منجر به زگیل تناسلی زنان و در برخی موارد منجر به انواع سرطان می‌شود.

• سیفلیس: یک بیماری مقاربتی است که توسط باکتری به نام ترپونما پالیدوم ایجاد می‌شود. علائم این بیماری شامل: زخم، بثورات، تورم غدد لنفاوی، گلودرد است. عامل این ویروس در اندام‌ها تناسلی ظاهر می‌شود.

• خشکی واژن: آتروفی وضعیتی که پس از یائسگی رخ می‌دهد، که در آن دیواره‌های واژن به دلیل کاهش استروژن خشک و نازک می‌شوند.

• سرطان واژن: سرطان واژن نوع نادری از سرطان است که بیشتر در افراد مبتلا به عفونت HPV شایع است.

• سرطان فرج: سرطان فرج نیز نوع نادری از سرطان است که در اثر عفونت HPV یا لیکن اسکلروزوس ایجاد می‌شود.

• افتادگی رحم: افتادگی رحم وضعیتی که در آن رحم شما به دلیل ضعیف شدن عضلات کف لگن از جای خود خارج می‌شود.

• خارش واژن: خارش واژن اتفاقی ناراحت‌کننده و گاهی دردناک است که معمولا به دلیل موارد تحریک‌کننده، عفونت یا یائسگی ایجاد می‌شود.

• سوزش واژن: سوزش واژن یکی از شایع‌ترین اختلالات مقاربتی در بانوان است. عوامل زیادی مانند اختلالات پوستی یا بیماری های مقاربتی در ایجاد سوزش واژن دخیل هستند.

در آزمایشگاه تخصصی ویروس شناسی کیوان، انجام تمامی تست‌های ویروسی و بیماری‌های مقاربتی مربوط به واژن با بالاترین دقت انجام می‌شود. همچنین شما می‌توانید جهت درخواست مشاوره رایگان و تست HPV روی تصویر زیر کلیک کنید.

علائم مربوط به بیماری‌های واژن

بسته به شرایط خاص خود ممکن است علائم مختلفی را تجربه کنید. تفاوت در ترشحات واژن، معمولاً به این معنی است که شما دچار عفونت شده‌اید. با این‌حال سایر نشانه‌های رایج مربوط به بیماری‌های واژن عبارتند از:

• واژن درد و تیر کشیدن واژن
• خونریزی نامنظم واژینال یا خونریزی شدید قاعدگی
• ترشحات واژن که ممکن است شفاف، مایل به سفید، خاکستری یا سبز باشند
• ترشحات پنیری شکل واژن
• ترشحات واژن که بوی ماهی می‌دهند
• خارش واژن، سوزش واژن یا درد واژن یا فرج
• احساس سوزش هنگام ادرار کردن
• رابطه جنسی دردناک (دیسپارونی)

آزمایشات سلامت واژن

پزشکان برای بررسی سلامت واژن اغلب از آزمایشاتی استفاده می‌کنند تا عوامل بیماری زا و مشکلات سلامتی واژن شما را برسی کنند. این آزمایشات عبارتند از:

• معاینه لگن: در این معاینه پزشکان، واژن و فرج شما را برای بررسی بی نظمی یا علائم‌های بیماری مقاربتی بررسی می‌کند.

• پاپ اسمیر: پاپ اسمیر آزمایشی برای بررسی علائم سرطان دهانه رحم است. در موارد نادر، نتایج غیرطبیعی تست پاپ اسمیر ممکن است نشانه‌های سرطان واژن را نیز مشخص کند.

• کولپوسکوپی: کولپوسکوپی روشی است که در آن از یک میکروسکوپ با نوری مخصوص برای بزرگ‌نمایی بافت واژن استفاده می‌شود. با استفاده از کولپوسکوپی پزشکان می‌توانند نمونه‌هایی از بافت هر ناحیه از واژن شما را بررسی کنند.

• تست PH واژن: تست PH واژن در واقع آزمایشی است که سطح PH واژن شما یا اسیدی بودن مایعات واژن را اندازه گیری می‌کند. سطح PH واژن می‌تواند به پزشکان در تشخیص عفونت کمک کند.

• تصویربرداری از لگن: پزشک شما ممکن است یک روش تصویربرداری مانند سونوگرافی و تصویربرداری رزونانس مغناطیسی (MRI) را برای بررسی واژن شما از نظر رشد یا مشکلات ساختاری مانند پرولاپس واژن تجویز کند.

نکاتی برای حفظ بهداشت واژن

رعایت بهداشت واژن نقش خیلی مهمی در پیشگیری از بیماری‌ها و عفونت‌های تناسلی دارد. بنابراین در این قسمت به مهم‌ترین نکاتی که برای بهداشت واژن خود باید رعایت کنید، اشاره می‌کنیم:

1. پوشیدن لباس زیر نخی: لباس زیر نخی به دلیل بافت سبک و خنک پارچه از تعریق و تجمع باکتری در ناحیه واژن جلوگیری می‌کند. مخصوصا اگر پوست حساسی دارید اصلا نباید لباس زیر نایلونی و مصنوعی بپوشید. همچنین سعی کنید لباس زیر خود را با مواد شوینده بی ضرر و معمولی بشویید و از موارد دارای آنزیم استفاده نکنید.
2. اصلاح موهای ناحیه واژن: تراکم مو در ناحیه تناسلی می‌تواند محل خوبی برای تجمع باکتری و عفونت شود. بنابراین حتما موها را بتراشید. همچنین می‌توانید ار یک لیف نرم برای لایه برداری سلول‌های مرده ناحیه واژن استفاده کنید.
3. شستشوی صحیح واژن: باقیمانده ترشحات روزانه یا خونریزی پریود می‌تواند در ناحیه واژن بماند و باعث عفونت شود. برای شستن واژن فقط قسمت بیرونی را بشویید و از دوش واژینال یا مواد معطر استفاده نکنید، چون می‌توانند باعث افزایش عفونت شوند.
4. بهداشت واژن در رابطه جنسی: سعی کنید در رابطه جنسی از کاندوم استفاده کنید و بعد از مقاربت ادرار کنید تا احتمال عفونت کم شود. از داشتن رابطه مقعدی و واژنی همزمان اجتناب کنید.
5. بهداشت واژن در پریود: تعویض زود به زود نوار بهداشتی یا تامپون از تجمع باکتری و ایجاد عفونت جلوگیری می‌کند.
6. تغذیه سالم: سعی کنید آب زیادی بنوشید و از مصرف زیاد نوشیدنی‌های شیرین پرهیز کنید.

کلام آخر

تمامی زنان باید با آناتومی بدن خود آشنایی داشته باشند. واژن بخش مهمی از آناتومی تناسلی داخلی و خارجی زنان است. واژن یک گذرگاه است که در طول رابطه جنسی، قاعدگی، بارداری و زایمان نقش مهمی دارد. واژن زنان شامل بخش‌های خارجی و داخلی در بدن است. بخش‌های مهم دستگاه تناسلی زنان شامل واژن، رحم، لوله‌های فالوپ، سرویکس یا دهانه رحم و تخمدان‌ها می‌باشد.